Μαρία Μανωλέλη: «Οι ήρωες των διηγημάτων μου ζουν στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού»

Η ενδοοικογενειακή βία ήταν ο καμβάς πάνω στον όποιο έκανε το συγγραφικό ντεμπούτο της η δημοσιογράφος Μαρία Μανωλέλη, με το πρώτο της μυθιστόρημα «Μέσα Πέτρα» (2020, εκδ. Ποταμός). Τώρα, στο «In God we trust» από τις ίδιες εκδόσεις, το σκηνικό έχει στηθεί στην Αμερική και πρωταγωνιστές είναι 20 weirdo, φουκαριάρηδες φτωχοδιάβολοι που δεν περιμένουν τίποτα από κανέναν. Είκοσι ζωές που παραδέρνουν στη «γη της Επαγγελίας» και που δεν κατάφεραν να προκόψουν. Είκοσι αντιήρωες, πλάσματα αδίστακτα και λαβωμένα, που το αμερικανικό όνειρο τούς άφησε έξω από τις φτερούγες του. Από πού ξεπήδησαν και πού πηγαίνουν; Ρωτήσαμε τη συγγραφέα.

Από την Κρήτη, τόπο μαγικό και καταραμένο του πρώτου σου βιβλίου, πώς «βρέθηκες» στην Αμερική;
 Δεν είχα κανονίσει να βρεθώ εκεί, οι ήρωές μου με πήγαν. Αρκετά από τα διηγήματα του βιβλίου είχαν γραφτεί πριν ακόμα γράψω το πρώτο μου βιβλίο. Είχα έναν φάκελο στον υπολογιστή μου με την ονομασία USA Weirdos και μέσα εκεί υπήρχαν αρκετά διηγήματα με φόντο τις Ηνωμένες Πολιτείες. Συχνά, βλέποντας κάποιο ντοκιμαντέρ ή κάνοντας κάποια συζήτηση με Αμερικανούς για τις συνθήκες διαβίωσης  στις ΗΠΑ ερχόταν και μια νέα ιστορία να προστεθεί στο φάκελο.
Με ιντριγκάρει  συγγραφικά το γεγονός ότι στην Αμερική - γνωστή και ως «land of plenty”-  ένα ποσοστό γύρω στο 13% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Ακόμα και ανάμεσα σε αυτό το ποσοστό υπάρχουν βαθμίδες. Είναι αυτοί που κάθε τρεις και λίγο βρίσκονται αντιμέτωποι με έξωση. Οικογένειες που σιτίζονται με κακής ποιότητας φθηνά τρόφιμα από τα μάρκετ των φτωχών και τράπεζες τροφίμων. Μετά είναι αυτοί που ζουν στα αυτοκίνητά τους σε τεράστια πάρκινγκ αστέγων όντας υπερχρεωμένοι με δάνεια που δεν μπορούν να καλύψουν ακόμα και δουλεύοντας. Ύστερα υπάρχουν οι άστεγοι στις σκηνές και κάτω από τις γέφυρες, χωρίς πρόσβαση σε δομές υγείας, καμία περίθαλψη. Εν γένει επικρατεί μια κατάσταση εξαθλίωσης στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Πολλοί άστεγοι είναι ενήλικες που έχουν γεννηθεί σε οικογένειες τοξικομανών ή αστέγων οπότε δεν έχουν κανένα μέτρο σύγκρισης για την κατάσταση στην οποία ζουν. Υπάρχει μια αποδοχή της εξαθλίωσης εφόσον δεν υπήρξε ποτέ καμία χειρολαβή να πιαστούν.
Γενικότερα ισχύει το όπου φτωχός και η μοίρα του αλλά νομίζω πως οι φτωχοί της Αμερικής είναι σε ακόμα χειρότερη μοίρα κυρίως επειδή ζουν υπό τέτοιες συνθήκες σε μια χώρα που  η κατανάλωση και η σπατάλη είναι τρόπος ζωής. Τώρα όλο αυτό που περιγράφω εμένα κάτι μου έκανε και ήθελα να τους φανταστώ σε συνθήκες καθημερινότητας, εκεί που προσπαθούν να ξεφύγουν από έναν φαύλο κύκλο που τους έχει καταπιεί. Δεν είναι όλοι οι ήρωες των διηγημάτων μου τόσο βαριά περιστατικά αλλά ας πούμε πως όλοι ζουν στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού χωρίς να έχουν απόλυτη αντίληψη της κατάστασής τους.

Έχεις ζήσει στην Αμερική;
Στην Αμερική δεν έχω ζήσει, όμως έχω βρεθεί εκεί δύο φορές για δουλειά κι έχω δει αρκετές εικόνες από αυτές που περιέγραψα παραπάνω. Πολλές πληροφορίες τις έχω αντλήσει από ντοκιμαντέρ που έχω δει για την οικονομική εξαθλίωση αλλά τις πιο σημαντικές πληροφορίες τις έχω πάρει από Αμερικανούς με τους οποίους συναναστρέφομαι καθημερινά στη θερινή μου εργασία. Δουλεύω κατά τη θερινή σεζόν ως hostess σε σκάφη αναψυχής και εκμαιεύω πληθώρα πληροφοριών και λεπτομερειών.

Από πού εμπνεύστηκες τους είκοσι αντιήρωες του βιβλίου σου;
Συχνά μια αδιάφορη πληροφορία γίνεται αφορμή για να σκεφτώ κάποιον ήρωα. Πρώτα έχω έτοιμο τον ήρωα και μετά γεννιέται η ιστορία του. Κάποιοι μάλιστα έρχονται και σφηνώνουν στο μυαλό μου και με αφήνουν ήσυχη όταν τους βάλω στο χαρτί. Είμαι τυχερή που η Αναστασία Λαμπρία και ο Ποταμός παίρνουν το αποτέλεσμα της ανησυχίας μου σοβαρά.

Ο τίτλος «In God we trust» τι συμβολίζει;
Η φράση In God We Trust είναι το επίσημο moto των ΗΠΑ, αναγράφεται πάνω στο δολάριο κι έχει τις ρίζες της στον εμφύλιο πόλεμο. Ένα κράτος στα χέρια του Θεού. Με μια δεύτερη ανάγνωση περιγράφει την κατάσταση των ηρώων μου, δεν έχουν κάτι για να ελπίζουν, τίποτα να πιστέψουν, σε τίποτα να βασιστούν. Είναι στο έλεος του Θεού.

Η σύγχρονη κοινωνία έχει μία ιδιαίτερη εμμονή με τους αντιήρωες, τους αποσυνάγωγους και γιατί;
Δεν ξέρω αν έχει η σύγχρονη κοινωνία εμμονή με τους αποσυνάγωγους, μάλλον περιέργεια έχει. Η παραβατικότητα όταν την παρακολουθεί κάποιος απ’ έξω συναρπάζει. Κατά τη γνώμη μου η σύγχρονη κοινωνία έχει εμμονή με τους αψεγάδιαστους - ποτέ ο κόσμος δεν ήταν τόσο αψεγάδιαστος όσο είναι σήμερα στο Instagram κι εκεί οι αποσυνάγωγοι δεν έχουν  κανένα χώρο. Οι αντιήρωες ίσως προσφέρουν μια στιγμιαία ανακούφιση στον παρατηρητή, επιβεβαιώνουν «άμα τη εμφανίσει»  ότι τα έχεις πάει καλύτερα, ότι ευτυχώς δεν είσαι σαν κι αυτούς. Χρωστάς ξέρω γω της Μιχαλούς αλλά δεν είσαι όμως και με μια κουβέρτα στην πλάτη να σέρνεσαι στο κέντρο της πόλης και να ψάχνεις στα σκουπίδια.

Στο βιβλίο σου και το «αδύναμο φύλο» είναι άτομα αδίστακτα, άκαρδα, φτάνουν να γίνουν δολοφόνοι, όμως με αιτία. Τις γυναίκες πιστεύεις τις κάνει έτσι η ζωή;
Ας μην χρησιμοποιήσουμε τον όρο αδύναμο φύλο καλύτερα. Ναι, κάποιοι από τους ήρωες είναι αδίστακτοι και σκληροί άλλοι αδύναμοι και αδιάφοροι προς τα πάντα. Όλοι όμως τσαλαπατημένοι συναισθηματικά. Αν υποθέσουμε ότι η στοργή είναι μια γλώσσα που μαθαίνουμε στην παιδική μας ηλικία όπως μαθαίνουμε τη γλώσσα που μιλάμε τότε μπορούμε να πούμε πως κάποιοι άνθρωποι μένουν αναλφάβητοι στον τομέα αυτό. Ναι, πιστεύω πως οι πολύ δύσκολες συνθήκες ζωής είτε σε αποδυναμώνουν, είτε σε σκληραίνουν καθώς πιστεύω και πως η κακή παιδική ηλικία δημιουργεί συναισθηματική αναπηρία χωρίς φυσικά αυτό να αποτελεί κανόνα.