«Απαγορευμένο τετράδιο»: Η Alba de Céspedes καταγράφει την εμπειρεία των γυναικών στη μεταπολεμική Ιταλία σε ένα μυθιστόρημα του 1952 (Εκδόσεις Πατάκη)
Το «Απαγορευμένο τετράδιο» συστήνει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μια μεγάλη Ιταλίδα συγγραφέα, την Alba de Céspedes (1911-1997). Η de Céspedes, γνωστή στην Ιταλία και με το ραδιοφωνικό της ψευδώνυμο ”Clorinda”, οφείλει το ισπανικό της όνομα στον Κουβανό πατέρα της που υπήρξε πρέσβης της Κούβας. Λόγω αυτής της διπλωματικής ιδιότητας, η οικογένεια de Céspedes έζησε στην Αβάνα, στο Παρίσι, στη Ρώμη, στο Τορίνο, κουβαλώντας στις μετακομίσεις μια τεράστια πλανόδια βιβλιοθήκη. Η de Céspedes έζησε μέσα στα βιβλία.
«Απαγορευμένο τετράδιο»: Το μυθιστόρημα της Alba de Céspedes
Δημοσίευσε την πρώτη της συλλογή με σύντομα διηγήματα το 1935, αλλά λίγο καιρό αργότερα συνελήφθη για αντιφασιστική δράση και φυλακίστηκε στο σωφρονιστικό κατάστημα Regina Coeli, στη Ρώμη. Ήδη από το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Nessuno torna indietro» που κυκλοφόρησε το 1938, η de Céspedes τάραξε τα νερά: η ηρωίδα της ήταν το άκρο αντίθετο της γυναίκας του σπιτιού την οποία προπαγάνδιζε το φασιστικό καθεστώς. Γι’ αυτό, αν και το 1939 της απονεμήθηκε το βραβείο Viareggio, εξ ημισείας με τον Vincenzo Cardarelli, ο Μουσολίνι διέταξε την ακύρωση αυτής της τιμητικής διάκρισης. Η de Céspedes δεν το έβαλε κάτω: το 1943 βρέθηκε στο Μπάρι όπου πήρε μέρος στην Αντίσταση με μια περίφημη ραδιοφωνική εκπομπή, ενώ στη συνέχεια ίδρυσε το λογοτεχνικό περιοδικό Mercurio, στο οποίο δημοσίευσαν κείμενα ο Alberto Moravia, ο Ernest Hemingway, ο Massimo Bontempelli, η Sibilla Aleramo, ο Corrado Alvaro, ο Gaetano Salvemini και ο Giuseppe Saragat. Μέσω του περιοδικού, η de Céspedes γνώρισε τους μεγαλύτερους συγγραφείς εκείνης της εποχής, από την Anna Banti μέχρι τον Elio Vittorini και τον Vitaliano Brancati, και συνδέθηκε με φιλία με τον Italo Calvino, ο οποίος είχε επίσης κουβανικές ρίζες. Όταν το 1948 το περιοδικό Mercurio έκλεισε, η de Céspedes άρχισε να συνεργάζεται με το Epoca, όπου είχε για πάνω από μια δεκαετία την εβδομαδιαία στήλη με τίτλο «Ημερολόγιο μιας συγγραφέως», και αργότερα με την εφημερίδα La Stampa.
Το «Απαγορευμένο τετράδιο» κυκλοφόρησε το 1952: είναι η αφήγηση της 43χρονης Βαλέρια, μιας μητέρας που πασχίζει να αποκτήσει «δική της ζωή». Το βιβλίο θεωρήθηκε αυτοβιογραφικό, αλλά, στην πραγματικότητα, πρόκειται για την περιγραφή μιας εμπειρίας που απασχόλησε την Ιταλίδα συγγραφέα σε όλα τα γραπτά της. Λίγο πάνω από τα σαράντα, με δύο μεγάλα παιδιά, έναν σύζυγο αδιάφορο, μια δουλειά σ' ένα γραφείο, που την κάνει χωρίς ιδιαίτερο πάθος, η Βαλέρια είναι απορροφημένη στον «φυσικό» ρυθμό της καθημερινότητας, καταπιεσμένη, σχεδόν χωρίς να το αντιλαμβάνεται, από τον τριπλό της ρόλο ως συζύγου, μητέρας και εργαζόμενης. Μια μέρα, υπακούοντας σε μια παρόρμηση που ακόμα και η ίδια βρίσκει παράλογη κι ανεξήγητη, αγοράζει ένα σημειωματάριο, στο οποίο αρχίζει να σημειώνει μικρά γεγονότα και προβληματισμούς. Γράφοντας σ' αυτόν τον «απαγορευμένο» χώρο, η Βαλέρια ανακαλύπτει τις υπόγειες συγκρούσεις που συνταράσσουν την ύπαρξή της, τις βασανιστικές φιλοδοξίες, τις κρυφές πίκρες της· δίνει φωνή σε μια εσωτερική ζωή που βρισκόταν μέχρι τότε σε λήθαργο, εκφράζει μια δική της ατομικότητα, μια ιδιαίτερη συνείδηση, που της αποκαλύπτεται στις κινήσεις και στις σκέψεις της καθημερινής ζωής. Η ιστορία της Βαλέρια είναι η ιστορία πολλών γυναικών της μεσαίας τάξης στη δεκαετία του 1950. Το «Απαγορευμένο τετράδιο», που δημοσιεύτηκε αρχικά σε συνέχειες στο περιοδικό La Settimana Incom IIlustrata (Δεκέμβριος 1950- Ιούνιος 1951), είναι μια πρωτο-φεμινιστική μαρτυρία, κάτι που η de Céspedes επεξεργάστηκε σε πολλά έργα της, όπως στο μυθιστόρημα «Dalla parte di lei» (όπου η ηρωίδα σκοτώνει τον σύζυγό της) και στο «La bambolona», που είναι γραμμένο από τη σκοπιά ενός ώριμου άνδρα ο οποίος ερωτεύεται μια αναξιόπιστη νεότερή του γυναίκα (1967).
Η de Cèspedes έγραψε επίσης θεατρικά έργα (μεταξύ άλλων, διασκεύασε το «Απαγορευμένο τετράδιο» για τη σκηνή), ποιήματα (Le ragazze di maggio) και σενάρια («Le amiche», του Michelangelo Antonioni από το βιβλίο του Cesare Pavese).
Το «Απαγορευμένο τετράδιο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Σταύρου Παπασταύρου
Ένα βιβλίο μυστηρίου για ένα κορίτσι που μεγαλώνει προσπαθώντας ν’ ανακαλύψει τον εαυτό του, αλλά και το κατά πόσο ο Αμερικανός πατέρας του ήταν μπλεγμένος με την Απριλιανή χούντα
Μιλήσαμε για το νέο του βιβλίο, ένα μυθιστόρημα για τη μονίμως φευγαλέα αίσθηση της μητέρας του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η μνήμη πλάθει την προσωπική ιστορία
20°
