Αναγνωστικό μπλοκ (και πώς να το ξεπεράσετε)

Οι άνθρωποι γενικά δεν διαβάζουν. Οι σταθεροί αναγνώστες συνιστούν μια μειονότητα, σε όλες τις κουλτούρες. Άλλες δραστηριότητες, όπως τα σόσιαλ μίντια, ή η τηλεόραση, ή οι έξοδοι για καφέ, ποτό και φαγητό, ή η ενασχόληση με το ποδόσφαιρο και άλλα αθλήματα, είναι μακράν πιο δημοφιλείς.

Ας δούμε μόνο ένα μικρό, πλην χαρακτηριστικό, παράδειγμα: το 2022, οι Αμερικανοί ξόδεψαν ~26 δισ. δολάρια για βιβλία «ψυχαγωγίας» (όχι για μαθητικά, σπουδαστικά κ.ά.), ενώ την ίδια χρονιά δαπάνησαν ~137 δισ. δολάρια για τα ζωάκια τους (γατιά και σκυλιά κυρίως) και άλλα ~60 δισ. δολάρια για καφέ έξω (όχι για «διασκέδαση»: για καφέ).

Οι σταθεροί αναγνώστες βέβαια τα κάνουν ΚΑΙ όλα αυτά. Χαζεύουν στα σόσιαλ, βλέπουν τηλεόραση, βγαίνουν έξω, παρακολουθούν μπάλα, αγαπούν και φροντίζουν τα κατοικίδιά τους. Αλλά διαβάζουν κιόλας.

Μόνο που έρχονται κάτι μέρες, ή κάτι περίοδοι, που δεν μπορούν να το κάνουν. Δεν υπάρχει ένας λόγος γι’ αυτό, ούτε είναι πάντα ο ίδιος στον ίδιο αναγνώστη που το παθαίνει. Αυτή η κινούμενη άμμος δεν έχει όνομα, ούτε μπορεί να προβλεφθεί. Είναι τα πάντα. Είναι κάτι κακό. Είναι κάτι που σε καταπίνει από τη μια στιγμή στην άλλη, σε παραχώνει στο στομάχι της και σε ξεχνά εκεί.

Είναι, φευ, πιο διασκεδαστικό να βλέπεις μία σειρά από ηλίθια βιντεάκια με ανθρώπους που γλιστράνε και πέφτουν, από το να διαβάζεις την «Άννα Καρένινα»

Μπορεί να αρρωστήσει, αίφνης, κανείς. Ο COVID έκανε πολλούς ανθρώπους να φύγουν για πολύ καιρό από την ανάγνωση. Το μυαλό τους ήταν, ειδικά τα πρώτα δύο χρόνια της πανδημίας, μόνο στην αρρώστια. (Την ίδια στιγμή που κάποιοι άλλοι είδαν το διάβασμα σαν καταφυγή και παραμυθία). Μπορεί να είναι το εργασιακό άγχος, ένας αποτυχημένος έρωτας ή ένας χωρισμός, ο θάνατος κάποιου συγγενικού ή φιλικού προσώπου, ή απλώς η νίκη της εύκολης «ψυχαγωγίας» των reels: είναι, φευ, πιο διασκεδαστικό —ας το παραδεχτούμε— να βλέπεις μία σειρά από ηλίθια βιντεάκια με ανθρώπους που γλιστράνε και πέφτουν, από το να διαβάζεις την «Άννα Καρένινα» ή ένα δοκίμιο του Μπόρχες που λέει τα ίδια πράγματα με ένα ποίημα του Μπόρχες.

Παρά ταύτα, όπως και να έρχεται το αναγνωστικό μπλοκ στη ζωή σας, μη φοβάστε! Με τις σωστές στρατηγικές και την κατάλληλη νοοτροπία, μπορείτε πάντα να το ξεπεράσετε, αναζωπυρώνοντας το πάθος σας για τα βιβλία και την αφήγηση.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι. Αλλά ας το κάνουμε πολύ πιο εύκολο. Ας δούμε τι λέει το ίντερνετ, καθώς δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε και εμείς την Αμερική. Το έκαναν πολλοί άλλοι πολύ πριν από εμάς. Νά λοιπόν τι μας λέει η κοινή γνώση:

• Προσδιορίστε τη βασική αιτία: Το πρώτο βήμα για την καταπολέμηση του αναγνωστικού μπλοκ είναι, λέει, να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει. Είναι άραγε κάποιοι εξωτερικοί παράγοντες άγχους, όπως ας πούμε η δουλειά ή κάποια προσωπικά θέματα, που μας εμποδίζουν να συγκεντρωθούμε στο διάβασμα; Ή μας έχουν κάνει μάγια; Ο εντοπισμός της βασικής αιτίας μπορεί να μας βοηθήσει αποτελεσματικά: ξέρε τους κινδύνους, μάθε τις αιτίες. Λογικό ακούγεται.
• Βάλτε ποικιλία στη συνταγή: Πολύ συχνά, αυτή που ανοίγει την πόρτα στο αναγνωστικό μπλοκ είναι η μονοτονία. Είναι καλά τα αστυνομικά, φέρ’ ειπείν, αλλά κάποια στιγμή μπορεί εξαιτίας τους να αισθανθούμε ότι απλά δεν θέλουμε να ξανακούσουμε για τη Σκανδιναβία την ίδια, πόσο δε μάλλον για τα αστυνομικά της. Δεν μας ενδιαφέρει τι γίνεται εκεί, και κανείς δεν μπορεί να μας πείσει ότι το κοινωνικο-οικονομικό της μοντέλο έχει αποτύχει, και να πάμε να ζήσουμε όλοι στο Ιράν γιατί εκεί είναι καλύτερα. Κατ’ αυτά, σκεφτείτε να παρεμβάλλετε κανένα δοκίμιο απ’ ανάμεσα, κάνα ιστορικό βιβλιαράκι, μια ντάνα κόμικς, o altra cosa: πετυχαίνει ΠΑΝΤΑ.
• Θέστε ρεαλιστικούς στόχους: Οι αναγνωστικοί στόχοι είναι σπουδαίοι, και πάντα βοηθούν. Π.χ., είναι θεάρεστο να διαβάζει κανείς τουλάχιστον τόσες σελίδες ημερησίως (π.χ., πενήντα) ή επί τόση ώρα (π.χ., επί μία ώρα). Αλλά είναι και φορές που ακόμη κι αυτό μάς φαίνεται πολύ. Ίσως να μπορούσαμε να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους μας, ή απλώς να πάρουμε τα πράγματα πιο χαλαρά: «Θα διαβάσω όσο μού κάνει κέφι». Ή: «Θα διαβάσω όποτε γουστάρω, έλα σε παρακαλώ». Είναι μια χαρά, μά τον Θεό. (Αλλά μετά επιστρέψτε στους στόχους σας: είναι πολύ καλύτεροι, αποδεδειγμένα).
• Δημιουργήστε μια ρουτίνα ανάγνωσης: Σε αντίθεση με τους αναγνωστικούς στόχους, η αναγνωστική ρουτίνα (ναι, ακούγεται πολύ αμερικάνικο — καλά κάνει) είναι πιο γλυκιά και πιο εύκολη: σκεφτείτε πότε μέσα στην ημέρα, και πού, μπορείτε να διαβάζετε. Το πρωί με τον καφέ; Ακούγεται τέλειο! Λίγες σελίδες στο διάλειμμα από τη δουλειά; Ναι, αμέ — αρκεί να μη νομίζουν οι συνάδελφοί σας ότι είστε σίριαλ κίλερ. Στο κρεβάτι πριν κοιμηθείτε, ακόμη και αν σας παίρνει ο ύπνος αμέσως; Κανένα πρόβλημα. Είμαστε άνθρωποι της ρουτίνας όλοι. Κι αυτό το κόλπο πιάνει πάντα. Κι αν δεν πιάσει, it’s okay. Δεν θα πεθάνουμε κιόλας.
• Γίνετε μέλος σε μια Λέσχη Βιβλίου: Το μοίρασμα των αναγνωστικών μας εμπειριών με άλλους μπορεί να δώσει νέα πνοή στην αγάπη μας για τα βιβλία. (Ή στο μίσος μας για τα σόσιαλ, την επαφή με ανθρώπους, το ανθρώπινο είδος γενικά κλπ.: κι αυτό καλό). Η συμμετοχή σε μια λέσχη βιβλίου ή σε μια διαδικτυακή κοινότητα ανάγνωσης μας καθιστά κοινωνούς ωραίων συζητήσεων, καβγάδων, ακόμη περισσότερων καβγάδων κ.ο.κ., ενώ μάς φέρνει σε επαφή με ανθρώπους που έχουν το ίδιο πρόβλημα με εμάς, ή που το είχαν στο παρελθόν. Είπαμε, όλοι το περνάμε. (Ή που έχουν άλλα προβλήματα, μπροστά στα οποία το αναγνωστικό μπλοκ είναι πταίσμα). Οπότε λέμε ναι και στις «ομάδες». Έξτρα μπόνους: μπορείς να φύγεις από εκεί μέσα ήδη από τη δεύτερη ημέρα φωνάζοντας ακατάληπτα, και να βρεις καταφύγιο στον αποκρυφισμό, στα δεμένα με ανθρώπινο δέρμα βιβλία του τρελού Άραβα ποιητή Αμπντούλ Αλχαζρέντ ή σε ένα μυθιστορηματάκι.
• Μη διαβάζετε πελώρια βιβλία: Καθώς πολλοί συνειδητοποίησαν την τελευταία δεκαπενταετία —άτιμε ανταγωνισμέ, έχεις πάρει τα καλύτερα παιδιά— πως είχαν αρκετά κενά στην τρομοκρατική λίστα με «Τα 1.000 Βιβλία Που Οφείλεις Να Διαβάσεις Πριν Πεθάνεις Αλλιώς Γιατί Να Ζεις», οπότε είπαν να τα πάρουν ένα-ένα με τη σειρά για να πεθάνουν ευτυχισμένοι. Αλίμονο! Διαβάστε και κανένα μικρούλι, δεν είναι βέβαιο πως πέθαναν καταχαρούμενοι όσοι διάβασαν τους «Αδελφούς Καραμαζόφ» και άλλα εκατό τσιμεντότουβλα. Για την ακρίβεια, έρευνες απέδειξαν ότι ισχύει γενικά το αντίθετο. Κάποιοι, δε, από αυτούς είχαν και αναφυλαξία πριν καταλήξουν, ή κρίσεις άσθματος, ή κοπρολαλία. Σε κάθε περίπτωση, όλοι πήγαν αδιάβαστοι.

Πάνω-κάτω τέτοια μάς λέει το ίντερνετ — εκτός από τη σάλτσα, που τη βάλαμε εμείς. Επίσης εμείς, που ξέρουμε και γνωρίζουμε, θα σας πούμε και το κυριότερο:

• Κάντε διαλείμματα χωρίς ενοχές: Είμαστε ενοχικά ζώα γενικά, αλλά διάολε: δεν πειράζει να κάνουμε και κανένα διάλειμμα από το διάβασμα, ειδικά αν αισθανόμαστε εξαντλημένοι ή καταβεβλημένοι ή απλώς αν βαριόμαστε. Δώστε στον εαυτό σας μία μικρή ή μεγαλύτερη άδεια μετ’ αποδοχών. Μια άδεια αορίστου χρόνου. Απομακρυνθείτε από τα βιβλία χωρίς ενοχές. Χρησιμοποιήστε αυτό τον χρόνο για να βρείτε ένα άλλο χόμπι, για να κάνετε καμιά βόλτα, για να δείτε ακόμη περισσότερη τηλεόραση, και γενικώς για να κάνετε ό,τι θέλετε. Για να φάτε μια πάστα. Τα βιβλία θα είναι πάντα εκεί και θα σας περιμένουν.
• Μην τελειώνετε ένα βιβλίο με το ζόρι: Σταματήστε το, βάλτε το στην άκρη, ξεχάστε το στο τρόλεϊ, έτσι και δείτε ότι δεν σας αρέσει, ότι ο συγγραφέας του θέλει να σας μπερδέψει, ότι είναι φουλ μεταμοντέρνος, ότι είναι μέλος στην ομάδα Oulipo και άλλες παρόμοιες. Ειδικά αν είμαστε άνω των τριάντα, συνεχίζουμε να διαβάζουμε, και τελειώνουμε, μόνο τα βιβλία που μας ευχαριστούν.
• Ανακαλύψτε ξανά τα αγαπημένα βιβλία της παιδικής σας ηλικίας: Η επανασύνδεση με τα βιβλία που πυροδότησαν την αγάπη μας για το διάβασμα πάντα βοηθά, πάντα αναζωπυρώνει το πάθος μας για την ανάγνωση. Η νοσταλγία είναι ο υπ’ αριθμόν ένα λόγος για να διαβάζουμε ούτως ή άλλως. Νοσταλγία για τι; Μα για κάτι που δεν ζήσαμε, για τι άλλο;
• Διαβάστε εύκολα βιβλία: Το διάβασμα είναι διασκέδαση, ψυχαγωγία, χαρά. Όχι καταναγκαστικά έργα. Αν δείτε πως έχετε χτιστεί μέσα σε ένα δωμάτιο με τόμους του Μπέρνχαρντ, ξανασκεφτείτε το και αρπάξτε την πιο κοντινή Άγκαθα Κρίστι ή έναν Ζεράρ ντε Βιλιέ τού 2024. Και το αναγνωστικό σας μπλοκ θα πάει καλιά του.

Το αναγνωστικό μπλοκ είναι ένα συνηθισμένο πρόβλημα για τους λάτρεις του βιβλίου: μια πρόκληση που κάνει συχνά-πυκνά την εμφάνισή της σε όλους μας. Αλλά ποτέ δεν σημαίνει το τέλος του ταξιδιού μας στα βιβλία και με τα βιβλία. Όλοι μπορούμε να το ξεπεράσουμε και όλοι, εντέλει, το ξεπερνάμε. Μάλιστα, όλοι ξέρουν πως το ανανεωμένο πάθος μας για τα βιβλία και την αφήγηση μας κάνει πάντα να γυρίζουμε τις σελίδες με ρυθμό πολυβόλου. Γιατί αυτός είναι ο στόχος: η ποσότητα! Η ζωή είναι μικρή, διάολε.

H εικόνα είναι φτιαγμένη με το πρόγραμμα Copilot.