Γεωξύστης: ο Παναγιώτης Βεργούλης στα τοπία της Ισλανδίας και της ψυχής

Ο Παναγιώτης Βεργούλης είναι ένας νέος συγγραφέας —γεννήθηκε το 1988— που σπούδασε μεταλλειολόγος μηχανικός το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αφού αρίστευσε στο ΕΜΠ, ειδικεύτηκε στη γεωτεχνική και σε θέματα περιβάλλοντος, και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, απ’ όπου αποφοίτησε το 2020 ως πολιτικός μηχανικός. Ένα ακόμα άριστα. Το μυθιστόρημα «Γεωξύστης» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ενύπνιο είναι το πρώτο του λογοτεχνικό βιβλίο. Έχει προηγηθεί το «Υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο, Γεωκίνδυνοι και περιβαλλοντικές επιπτώσεις» που κυκλοφόρησε το 2022 από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Τι είναι ο «Γεωξύστης»; Το περιγράφεις ως «γεωλογικό μυθιστόρημα»…
Ο «Γεωξύστης» είναι ένα ρομαντικό ταξίδι, που προσπαθεί να προβληματίσει τον αναγνώστη σχετικά με το μεγάλο μυστήριο της ζωής. Η λέξη «γεωξύστης» στην Επιστήμη, χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν υπόγειο ουρανοξύστη, δηλαδή μια κατασκευή μεγάλου ύψους που εκτείνεται στο υπέδαφος. Η αλήθεια είναι ότι τον όρο «γεωλογικό μυθιστόρημα» δεν τον έχω ξανασυναντήσει στην ελληνική λογοτεχνία. Έχω δει και έχω διαβάσει αρκετά μαθηματικά μυθιστορήματα και μου φαίνεται κάπως περίεργο που δεν έχουν εισέλθει στο μυθιστόρημα και άλλοι επιστημονικοί κλάδοι. Έτσι, θεώρησα ότι ήταν ένα κενό της ελληνικής εκλαϊκευμένης επιστήμης, το οποίο σκέφτηκα να καλύψω. Η ένωση, λοιπόν, της λογοτεχνίας με την γεωλογία δημιούργησε τον «Γεωξύστη».

Από πού άντλησες την έμπνευσή σου;
Ο «Γεωξύστης» έχει εμπνευστεί από το ταξίδι που έκανα στην Ισλανδία το καλοκαίρι του 2022. Τα τοπία που συνάντησα εκεί μου προκάλεσαν δέος. Οι παγετώνες, τα ηφαίστεια, οι καταρράκτες και οι θερμοπίδακες που αντίκρισα, με «ανάγκασαν» να γράψω μια ιστορία που να διαδραματίζεται στη χώρα της φωτιάς και του πάγου, ώστε μέσα από τις σελίδες του βιβλίου μου, να ταξιδέψουν σε αυτό το μακρινό μέρος και οι αναγνώστες. Ήθελα να μεταφέρω μέσω της αφήγησης, την δύναμη της φύσης και την άγρια ομορφιά ενός τόπου που διαφέρει τόσο πολύ από ό,τι γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Ακόμα θυμάμαι την πρώτη στιγμή που είδα τα πάφιν στις ανατολικές ακτές της Ισλανδίας. Ήταν από τις πιο συγκινητικές και ρομαντικές εικόνες που έχω δει στη ζωή μου. Στέκονταν σε ζευγάρια μπροστά από τις φωλιές τους κατά χιλιάδες σε έναν μικροσκοπικό βράχο, παρατηρώντας το ηλιοβασίλεμα. Το ρολόι μου έδειχνε λίγο μετά τα μεσάνυχτα, καθώς τότε ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τον διάσημο ήλιο του μεσονυκτίου. Αυτός ο βράχος ήταν η πρώτη τοποθεσία που χωρίς δεύτερη σκέψη έβαλα στην ιστορία μου, με το που αποφάσισα τη συγγραφή του βιβλίου. 

Πώς βλέπεις σήμερα το «μαθηματικό» μυθιστόρημα, το μυθιστόρημα που σχετίζεται με την επιστήμη, με τη φιλοσοφία, με την τεχνολογία;
Η αλήθεια είναι ότι μαθηματικά μυθιστορήματα έχω να διαβάσω από την παιδική και εφηβική ηλικία. Συνεπώς, πρόκειται για βιβλία, που κυκλοφόρησαν κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Θα ξεχώριζα το «Θεώρημα του Παπαγάλου» του Ντενί Γκετζ, το «Η μουσική των πρώτων αριθμών» του Μάρκους ντι Σοτόι, το «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ» του Απόστολου Δοξιάδη και το «Πυθαγόρεια εγκλήματα» του Τεύκρου Μιχαηλίδη. Ένα ενδιαφέρον βιβλίο εκλαϊκευμένης επιστήμης που αγγίζει τα όρια της φιλοσοφίας είναι το «Ένας αστρολάβος του ουρανού και της ζωής» του Γιώργου Γραμματικάκη. Σήμερα, έχω την αίσθηση ότι στα βιβλιοπωλεία η εκλαϊκευμένη επιστήμη έχει παραγκωνιστεί προς ικανοποίηση πιο ευπώλητων κατηγοριών βιβλίου. Είναι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης.
Εξαιρετικά βιβλία που διάβασα τελευταία, ήταν το «Υπογαία, ένα ταξίδι στα βάθη της γης και του χρόνου», του Ρόμπερτ Μακφάρλειν και το «Προς τ' άστρα» του Παύλου Καστανά, γνωστού και ως «Αστρόνιο».

Η διακλαδικότητα φαίνεται καινοτομία αλλά, στην πραγματικότητα, επικρατούσε και πριν από τον κατακερματισμό της γνώσης και τη δημιουργία ειδικοτήτων και μικρο-ειδικοτήτων.
Πράγματι, τόσο στην αρχαία Ελλάδα, όσο και στην περίοδο της Αναγέννησης, με την ιδέα του καθολικού ανθρώπου, ως ιδανικό παρουσιαζόταν η πολύπλευρη ανάπτυξη του ατόμου. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται εκθετική αύξηση της εξειδίκευσης σε όλους τους κλάδους των επιστημών, γεγονός που θεωρώ ότι έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια την σφαιρικής αντίληψης στο βωμό της παραγωγικότητας. Προσωπικά, ποτέ δεν μου ταίριαζε η εξειδίκευση. Αυτός είναι ο λόγος που έχω ασχοληθεί με τόσο διαφορετικά αντικείμενα, τόσο ακαδημαϊκά όσο και στον ελεύθερο χρόνο μου.

Περίγραψέ μας με λίγα λόγια την πλοκή και το ύφος του βιβλίου. Σε ποια λογοτεχνία, σε ποιους συγγραφείς, νιώθεις ότι οφείλεις κάτι;
Ένας νεαρός γεωλόγος αποφασίζει να αποδεχτεί μια πρόταση για τρίμηνη εργασία στην Ισλανδία. Εκεί θα μαγευτεί από την άγρια ομορφιά του αρκτικού τοπίου, τον ήλιο του μεσονυκτίου και την Σοφία, μία νεαρή αρχαιολόγο την οποία γνώρισε στο εργαστήριο. Η ανακάλυψη μιας μυστηριώδους γεωλογικής δομής, κατά τη διάνοιξη ενός καινούργιου δρόμου, δημιουργεί πολλά ερωτηματικά. Το βιβλίο έχει κινηματογραφικό ύφος, καθώς μεταφέρει στον αναγνώστη τις εικόνες με φυσικό τρόπο, σαν να βρίσκεται ο ίδιος στο σημείο των γεγονότων, ενώ παράλληλα είναι γραμμένο με αμεσότητα και καθημερινούς, αβίαστους διαλόγους.
Εκτός της εκλαϊκευμένης επιστήμης, που διάβαζα από μικρός, ορισμένοι από τους συγγραφείς που με επηρέασαν περισσότερο είναι ο Ουμπέρτο Έκο, ο Τζωρτζ Όργουελ, ο Άρθρουθ Κόναν Ντόιλ, ο Ιούλιος Βερν, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και η Σώτη Τριανταφύλλου. 

Ποιο θα είναι το επόμενο βιβλίο σου;
Δεν θα μπορούσα να προδώσω τον τίτλο, αλλά γράφω εδώ και καιρό μικρά διηγήματα και ποιήματα, τα οποία έχω σκοπό να συγκεντρώσω σε μια συλλογή. Το «πάντρεμα» της πεζογραφίας με την ποίηση είναι ένα εγχείρημα στο οποίο πιστεύω και ευελπιστώ, όταν ολοκληρωθεί, να βρει την εκδοτική του στέγη. Μάλιστα, είναι η πρώτη φορά που εγκαταλείπω πλήρως την Επιστήμη, συγγραφικά, και γράφω κάτι αμιγώς λογοτεχνικό. Με το πέρασμα του χρόνου φαίνεται ότι η τέχνη με έλκει όλο και περισσότερο.

Πώς βλέπετε την ελληνική λογοτεχνία σήμερα; Έχει ξεφύγει κάπως από την εσωστρέφειά της;
Υπάρχουν σημάδια εξωστρέφειας, καθώς πληθαίνουν τα βιβλία Ελλήνων συγγραφέων που μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες και διαβάζονται από αναγνώστες σε όλο τον πλανήτη. Αυτό είναι κάτι που δεν σχετίζεται μόνο με το έργο των Ελλήνων μεταφραστών, αλλά πιστεύω ότι έχει να κάνει κυρίως με το περιεχόμενο των ιστοριών που αφηγούνται οι σύγχρονοι Έλληνες συγγραφείς. Είναι ιστορίες που μπορούν να αγγίξουν ανθρώπους, οι οποίοι προέρχονται από εντελώς διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς. Ίσως είναι και αυτό σημάδι της παγκοσμιοποίησης.