Γράμμα στον νεότερο εαυτό μου

Από την Ιαπωνία μέχρι την Ταϊβάν, την Αυστραλία, την Κένυα, τη Ναμίμπια και πολλές χώρες της Ευρώπης, μπορεί κανείς να αγοράσει από πλανόδιους πωλητές (κάποιοι από αυτούς άστεγοι) την εφημερίδα δρόμου The Big Issue, που ξεκίνησε στο Λονδίνο το 1991 και έχει σήμερα την ευρύτερη κυκλοφορία παγκοσμίως. Πολλές από τις τοπικές εφημερίδες δρόμου που χρειάστηκε να ανταγωνιστούν με την Big Issue, ειδικά στις ΗΠΑ, την επικρίνουν για το επιχειρηματικό πρότυπο που ακολουθεί – ότι δηλαδή μιμείται τις εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας, αντί να εστιάζεται στα κοινωνικά ζητήματα που υποτίθεται αποτελούν τον λόγο ύπαρξής της. Η διεύθυνσή της, ωστόσο, αποκαλεί την εφημερίδα «κοινωνική επιχείρηση» και ο ιδρυτής της έχει πει ότι είναι δυνατόν και να βγάζει κανείς κέρδος και να είναι ηθικά σωστός.

Σε κάθε περίπτωση, η έγκριτη δημοσιογράφος και αρχισυντάκτρια της στήλης του βιβλίου, Jane Graham, είχε τη φαεινή ιδέα να ξεκινήσει το 2007 μια στήλη από τους αναγνώστες με τίτλο «Γράμμα στον νεότερο εαυτό μου» (εκδ. Key Books). Η απήχηση ήταν τόσο μεγάλη που πολύ γρήγορα η αρχική στήλη διπλασιάστηκε, μετά διπλασιάστηκε ξανά, ώσπου τελικά κατέλαβε τις δυο πρώτες σελίδες της αγγλικής έκδοσης, όπου κι εξακολουθεί να δημοσιεύεται κάθε βδομάδα. Είναι σημαντικό ότι οι αναγνώστες που στέλνουν κείμενα πληρώνονται (500 λίρες) και ότι η στήλη είναι ανοικτή στον οποιονδήποτε.

Η επόμενη εξέλιξη ήταν η ανά χείρας ανθολογία του 2019, όπου η Graham ζήτησε από 80 επιφανείς ανθρώπους, όλοι τους άνω των 60, ένα γράμμα στον εαυτό τους αλλά, αυτή τη φορά, με μορφή συνέντευξης. Κάποιοι πασίγνωστοι (π.χ. Paul MacCartney, Olivia Coleman, Neil Geiman) κι άλλοι λιγότερο γνωστοί, τουλάχιστον στα καθ’ ημάς (π.χ. ο αθλητής Sir Roger Banister, ο Ιρλανδός συγγραφέας και ηθοποιός Dylan Moran) καταθέτουν το απόσταγμα επίγνωσης που τους χάρισε μια γεμάτη ζωή.

Σημειωτέον ότι ως αφετηρία του ταξιδιού σημειώνονται τα 16, ηλικία που θεωρείται καταλυτική ως το κατώφλι της ενηλικίωσης και ως σημείο καμπής όπου ο νεόκοπος εαυτός καλείται να διαλέξει πώς θα πορευτεί. Όπως παραδέχονται ακόμα και κάποια εξαιρετικά επιτυχημένα άτομα, αυτός ο δεκαεξάχρονος εαυτός εξακολουθεί να ζει μέσα τους, κατακλύζοντάς τους κάποιες φορές με συναισθήματα μελαγχολίας και ανεπάρκειας. Αυτό ωστόσο, όπως και τα πάντα, δεν ισχύει για όλους. Η Margaret Atwood, για παράδειγμα, μεγαλωμένη κοντά στη φύση από γονείς με ανεξάρτητο πνεύμα, ποτέ της δεν πολυνοιαζόταν για τη γνώμη των άλλων. Και, μάλλον, αυτό συνάδει με την υπέροχη ατάκα της, στα 86 της: «Αυτό που μου φτιάχνει τη διάθεση τα πρωινά είναι η προσμονή για όσα έπονται».

Πολλές είναι οι συγκινητικές παραδοχές («Πρέπει να σου αρέσει ο εαυτός σου για να τον φροντίσεις» Marianne Faithful), κοινή η διαπίστωση ότι η δημοσιότητα μπορεί να είναι εμπόδιο στην κατάκτηση της ανθρωπιάς, επίσης κοινή η αναγνώριση των σχέσεων στοργής ως υπέρτατη αξία. Μάλλον θα έπρεπε να συμπληρώσουμε «στη δυτική κοινωνία», αν θεωρήσουμε τα πορτρέτα του βιβλίου ψηφίδες ενός κόσμου όπου η έξαρση της ατομικότητας, η επαγγελματική ισοτιμία των γυναικών, ο ρόλος της πυρηνικής οικογένειας είναι ανοικτά ζητήματα προς διερεύνηση. 

Σε αυτά ας προστεθεί η ψυχαγωγική αξία του να εμφιλοχωρείς σε διάσημες ζωές (ο Alice Cooper πλέον πιστός χριστιανός!), αλλά και το ότι οι συγγραφείς της παρέας σαφώς μας δίνουν μια πιο περίτεχνη και ικανοποιητική εικόνα του ταξιδιού τους από άλλους που περιορίζονται στο φορμάτ της συνέντευξης. Ούτε είναι άσχετο, ενδεχομένως, ότι ποσοστό των εσόδων από την αγορά του βιβλίου θα διατεθεί για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου κάποιων ανθρώπων.

Η μετάφραση της Ιλάειρας Διονυσοπούλου δεν ορρώδησε μπροστά σε αθυροστομίες και ιδιόλεκτο, γεγονός πάντα ευπρόσδεκτο.