Άνταμ Ζαγκαγιέφσκι και Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ: Γνωριμία με δύο μεγάλους Πολωνούς ποιητές

Ο Πολωνός ποιητής, μυθιστοριογράφος, μεταφραστής και δοκιμιογράφος Άνταμ Ζαγκαγιέφσκι (1945-2021) γίνεται επιτέλους γνωστός στην Ελλάδα με την ποιητική συλλογή «Στην ομορφιά που δημιουργούν οι άλλοι» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη. Ο Ζαγκαγιέφσκι έχει βραβευτεί, μεταξύ άλλων, με το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας του Νόιστατ (2004) και με το Βραβείο Ποίησης Γκρίφιν (2016): θεωρείται κορυφαίος ποιητής της Γενιάς του '68, του λεγόμενου Νέου Κύματος (Nowa fala) στο οποίο συμμετείχαν πεζογράφοι, θεατρικοί συγγραφείς, ποιητές και σκηνοθέτες.

Ο Ζαγκαγιέφσκι γεννήθηκε το 1945 στο Λβιβ (σήμερα πόλη της δυτικής Ουκρανίας) αλλά μεγάλωσε στο Γκλίβιτσε της Σιλεσίας. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Κρακοβίας. Το 1967 δημοσίευσε τη πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Μουσική» και άρχισε να ασχολείται με το λογοτεχνικό κίνημα του Νέου Κύματος που αντιστεκόταν στις παραποιήσεις της πραγματικότητας και στην κατάχρηση της γλώσσας από την κομμουνιστική ιδεολογία και προπαγάνδα. Το 1982, μετανάστευσε στο Παρίσι, αλλά το 2002 επέστρεψε στην Κρακοβία μαζί με τη σύζυγό του Μάγια Βόντετσκα.

Το έργο του Ζαγκαγιέφσκι έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει επαινεθεί από συγγραφείς και κριτικούς της λογοτεχνίας όπως ο Colm Tóibínκαι ο Robert Pinsky. Στις ΗΠΑ έγινε ευρύτερα γνωστός με ένα ποίημα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The New Yorker, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. To όνομά του ακούστηκε κάμποσες φορές για το Νόμπελ, όμως, τα τελευταία 40 χρόνια, βραβεύτηκαν τρεις άλλοι Πολωνοί: ο Τσεσλάβ Μιλόζ, η Βισλάβα Σιμπόρσκα και η Όλγα Τοκαρτσούκ. Η ποίηση του Ζαγκαγιέφσκι, στοχαστική και στιβαρή, ειρωνική και αυτοσαρκαστική, γραμμένη σε γλώσσα καθαρή και ανεπιτήδευτη, μιλάει για την ευθραυστότητα της ύπαρξης, για την ανάγκη να υπερασπιστούμε τις βασικές αξίες χωρίς τις οποίες η ζωή χάνει το βαθύτερό της νόημα.

Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορεί μια συλλογή και ενός άλλου μεγάλου Πολωνού ποιητή, του Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ (1924-1998) με τίτλο «Τιμές στον μικρό θεό της ειρωνείας». Το έργο του, που διέπεται από ισχυρές ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες, είναι εμπνευσμένο από τις εμπειρίες του ποιητή στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και στη συνέχεια στο ολοκληρωτικό σύστημα που επεβλήθη στην Πολωνία.

Ο Χέρμπερτ σχολιάζει την αποτυχία των ιδεολογιών να βελτιώσουν την ανθρώπινη κατάσταση, αντιπαραθέτει την ποίηση στη στυγνή πραγματικότητα της ζωής και συχνά επιστρατεύει την ειρωνεία και την πειραματική φόρμα, καταστρατηγώντας τους κανόνες της σύνταξης και της στίξης, προκειμένου να ελευθερώσει την ποίησή του από τη ρητορεία και να πραγματευθεί με αμεσότητα κοινωνικά, καλλιτεχνικά και μεταφυσικά ζητήματα. Και ενώ ο στίχος του είναι γυμνός και αντιρομαντικός, ο μεγάλος Πολωνός ποιητής καταφεύγει στη φαντασία, στο χιούμορ και στον πνευματώδη σαρκασμό, για να μετριάσει την αγριότητα του θέματός του. Ο Ιρλανδός ποιητής Σίμους Χίνι τον χαρακτήριζε «έναν Άτλαντα που κουβαλάει όλο τον κόσμο στους ώμους του, έναν ποιητή κατεξοχήν ηθικό, που ενδιαφέρεται, πάνω απ' όλα, για την αξιοπρέπεια και την ατομική ευθύνη.»

Μεταφραστής αμφότερων των συλλογών είναι ο Χάρης Βλαβιανός. Η μετάφραση έγινε από τα αγγλικά.