«Χαμένα Κορμιά»: Το βιβλίο που πρέπει να διαβάσεις πριν δεις το «Poor Things» του Γιώργου Λάνθιμου

Είναι αρχές καλοκαιριού και το «Poor Things», η πολυαναμενόμενη νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου με την Emma Stone στον πρωταγωνιστικό ρόλο μας έχει μόλις χαρίσει το πρώτο πλήρες και πολλά υποσχόμενο trailer. Την ίδια ημέρα, σε μια τυχαία βόλτα στα Εξάρχεια, σκοτώνοντας χρόνο λίγο πριν και λίγο μετά από κάτι άλλο, στο πατάρι των εκδόσεων Νεφέλη, πέφτω πάνω στο βιβλίο με ίδιο τίτλο με την ταινία για την οποία μιλάνε και την οποία όλοι περιμένουν. «Χαμένα Κορμιά», «Poor Things», το βιβλίο του Σκωτσέζου συγγραφέα και εικαστικού Alasdair Gray από το 1992, στο οποίο βασίζεται η ταινία για την οποία όλοι μιλάνε και την οποία όλοι περιμένουν.

Όταν ο Alasdair James Gray -κεντρική φιγούρα των γραμμάτων και του σύγχρονου πολιτισμού της Σκωτίας- πέθανε πριν λίγα χρόνια, στις 29 Δεκεμβρίου του 2019 ο Guardian έγραψε στο σχετικό άρθρο του ότι ήταν ο «πατέρας της αναγέννησης της σκωτσέζικης λογοτεχνίας και τέχνης». Διαβάζοντας τα «Χαμένα Κορμιά», το πιο πολύπλευρα ευφυές ίσως έργο του, είναι εμφανές ότι η δημοσιογραφική αυτή αναφορά δεν ήταν καθόλου υπερβολική. Είναι επίσης εμφανές ότι το βιβλίο αυτό είναι σαν -με κάποιον μαγικό τρόπο στον οποίο ειδικεύονται οι συναντήσεις μεγάλων πνευμάτων- να έχει γραφτεί για να γίνει ταινία του Γιώργου Λάνθιμου.

Η φόρμα του βιβλίου είναι από μόνη της κάτι που βάζει γκολ στο ενδιαφέρον του αναγνώστη από τα αποδυτήρια. Λογοτεχνικά κατασκευασμένα ντοκουμέντα και απομνημονεύματα, εγκιβωτισμοί, παιχνίδια ταυτότητας, εικονογραφήσεις του ίδιου του συγγραφέα που αποδίδονται σε άλλον καλλιτέχνη (τον Σκωτσέζο ζωγράφο και τυπογράφο William Strang), ανακαλύψεις που αποδίδονται σε υπαρκτά πρόσωπα, βιβλία μέσα στο βιβλίο, δύο αφηγήσεις που αντικρούουν η μία την άλλη μέσα σε ένα απολαυστικό παιχνίδι.

Η κυρίως αφήγηση, με τίτλο «Επεισόδια από τη νεανική ζωή ενός γιατρού του Δημοσίου Οργανισμού Υγείας της Σκωτίας» είναι και αυτή που έχει χαρίσει στο βιβλίο τη φήμη μιας μεταμοντέρνας συνομιλίας με το «Φράνκεστάιν» της Mary Shelley. O νεαρός γιατρός Άρτσιμπαλντ ΜακΚέρι καταθέτει σε ένα ιδιοσυγκρασιακό είδος απομνημονευμάτων μια παράξενη ιστορία για τη γυναίκα που έγινε μετέπειτα σύζυγός του, την Μπέλα Μπάξτερ, σύμφωνα με την οποία (ιστορία) η Μπέλα είναι το εξωφρενικό δημιούργημα των ιατρικών πειραμάτων του γνωστού, εκκεντρικού γιατρού της Γλασκόβης Θεόνικου Μπάξτερ, μια «θεϊκή» (ανα)δημιουργία μιας νεκρής γυναίκας μέσω της μεταμόσχευσης του εγκεφάλου του παιδιού που κυοφορούσε. Η νεαρή γυναίκα καλείται να γνωρίσει τον κόσμο από την αρχή, με νηπιακά βήματα τα οποία επιταχύνονται από τη σπάνια ευφυΐα της για να την επιβιβάσουν σύντομα σε ένα ξέφρενο ηδονιστικό ταξίδι σεξουαλικών και πνευματικών αναζητήσεων το οποίο θα γεννήσει με τη σειρά του πολλές περιπέτειες μέχρι την ευτυχή ή και όχι τόσο ευτυχή κατάληξη όλων των πρωταγωνιστών του.

Στο δεύτερο, ωστόσο, μέρος της αφήγησης η ίδια η Μπέλα (Βικτώρια) Μπάξτερ, η πρώτη γυναί και γιατρός και αναγνωρισμένη επιστήμων της Γλασκόβης, «βάζει τα πράγματα στη θέση τους» με μια επιστολή απευθυνόμενη στους μελλοντικούς της απογόνους με την οποία «αδειάζει» τον «poor fool» σύζυγό της για την αχαλίνωτη, βικτωριανή φαντασία του με την οποία θέλησε να μυθοπλάσει τη ζωή της σαν μια γοτθική νουβέλα, δείχνοντας έντονα την αποδοκιμασία της για το αποτέλεσμα. Και τα δύο αυτά «ντοκουμέντα» δε έχουν έρθει στο φως από τον συγγραφέα – αφηγητή και τους (πραγματικούς) φίλους του, μια «τυχαία» ανακάλυψη στο πλαίσιο μιας εκκαθάρισης αρχείου στη Γλασκώβη των 60s.

Απολαυστικά και ευφυέστατα λογοπαίγνια, υβριδικά πειράματα με τις λογοτεχνικές φόρμες και σχολές, πανέξυπνη κοινωνιολογική, θεολογική και ανθρωπολογική σάτιρα ακριβείας, κρυμμένα πολιτικά, κοινωνικά και φεμινιστικά μηνύματα σαν γρίφοι μέσα στις γραμμές που προκαλούν τον αναγνώστη να τα αποκρυπτογραφήσει συνθέτουν ένα μοναδικό δείγμα μεταμοντέρνου λογοτεχνικού φανταστικού πνιγμένο σε σαγηνευτική weirdατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα εντελώς λανθιμική.

Διαβάζοντας τα «Χαμένα Κορμιά» του Alasdair Gray περιμένοντας σε λίγους μήνες, σε λίγες εβδομάδες, σε λίγες ημέρες την προβολή του «Poor Things», με τη γνώση ότι οι χαρακτήρες του χαρτιού θα ζωντανέψουν στο πανί και την οθόνη από την Emma Stone, τον William Dafoe με όλες τις προσδοκίες που γεννά η προηγούμενη φιλμογραφία του γνωστού σκηνοθέτη δεν μπορείς παρά να σκεφτείς ποια να ήταν η ευτυχής συγκυρία που έφερε αυτόν τον σκηνοθέτη στα χνάρια αυτού του συγκεκριμένου βιβλίου.

Είναι μια από αυτές τις περιπτώσεις που δεν μιλάμε απλώς για υλικό βάσης αλλά για ένα έργο κομμένο και ραμμένο για τη συγκεκριμένη κινηματογραφική προσαρμογή του. Προορισμένο να ζήσει μια δεύτερη, λαμπερή ζωή, αναγεννημένο από έναν καλλιτέχνη που μοιάζει σαν να ήταν κάπου εκεί όταν γραφόταν το βιβλίο και να έριχνε ιδέες με το μυαλό στο μελλοντικό του σενάριο. «Poor Things», «Χαμένα Κορμιά», Γιώργος Λάνθιμος, Alasdair Gray. Perfect match.

Το βιβλίο «Χαμένα Κορμιά» πρωτοκυκλοφόρησε στην ελληνική μετάφραση του Δημήτρη Βαρδουλάκη με την πρωτότυπη εικονογράφηση του συγγραφέα από τις εκδόσεις Νεφέλη το 2001. Το βιβλίο επανακυκλοφορεί με τον πρωτότυπο τίτλο «Poor Things» από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.