Όσα με έμαθαν 9 συνεντεύξεις με 9 εγκαυματίες, που μου είπαν τις ιστορίες τους

Η πρώτη φορά που ακούσαμε τη λέξη «εγκαυματίες» ήταν στο Μάτι. Ήταν δύσκολο τότε να καταλάβουμε τι ακριβώς πέρασαν όσοι είχαν επιζήσει με εγκαύματα τρίτου βαθμού. Όχι μόνο επειδή όταν χάνονται με μαρτυρικό θάνατο τόσοι άνθρωποι αυτοί που επιζούν περνούν σε δεύτερη μοίρα, αλλά και γιατί δεν έχουμε ιδέα τι είναι το έγκαυμα: ένας τραυματισμός από τους πιο επίπονους και μακροχρόνιους τόσο για το σώμα όσο και για τον ψυχή. Οι άνθρωποι αυτοί –που θα μπορούσαν να είμαστε εγώ κι εσείς– εφόσον επιβιώσουν,  παλεύουν για τη ζωή τους σε παρατεταμένη νοσηλεία με αφόρητους πόνους, ενώ ακολουθεί ο Γολγοθάς της αποκατάστασης που κρατάει χρόνια, καθώς τα εγκαύματα δημιουργούν αναπηρίες και παραμορφώσεις που επιπλέον συνοδεύονται από στίγμα. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Τα περισσότερα εγκαύματα αφορούν ατυχήματα που συμβαίνουν στο σπίτι μας, ενώ ιδιαίτερα ευάλωτα είναι τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρίες. Κάθε χρόνο η Πυροσβεστική καλείται να αντιμετωπίσει κατά μέσο όρο 25.000 αστικές πυρκαγιές, κάθε 5 μέρες απανθρακώνεται ένας άνθρωπος στο σπίτι του (συνολικά 80-85 νεκροί ετησίως), έχουμε 4.000 εγκαυματίες εκ των οποίων 800 ανθρώπους που νοσηλεύονται με βαριά εγκαύματα.

Πριν από κάποιο καιρό, η Μαρίνα Καρύδα (συνιδρύτρια της Salvia με τον Αλέξη Ανδρονόπουλο, της μοναδικής οργάνωσης που ασχολείται με το έγκαυμα στην Ελλάδα), μου ζήτησε να πάρω συνεντεύξεις από 9 ανθρώπους που είχαν υποστεί πολύ σοβαρά εγκαύματα, οι οποίες θα συνόδευαν τις φωτογραφίες ενός λευκώματος με σκοπό την ευαισθητοποίηση γύρω από το έγκαυμα με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα Πρόληψης Εγκαυμάτων στις 16 Δεκεμβρίου. Κάπως έτσι έλαβα μια λίστα με ονόματα και τηλέφωνα χωρίς να σκεφτώ τι θα σήμαινε, πέρα από τον χρόνο που θα αφιέρωνα, η επαφή μου με αυτούς τους ανθρώπους. Η Βικτώρια (από φωτιά που έπιασε το σπίτι την ώρα που κοιμούνταν πριν από 13 χρόνια, όταν ήταν 14 χρονών), η Αντριέλα (από οινόπνευμα που έριξε στο τζάκι τον περσινό χειμώνα), η Άρτεμις (από δασική φωτιά στη Χίο), η Κατερίνα (από βενζίνη που έριξε στον θερμολέβητα), ο Δημήτρης (από τη φωτιά στο Μάτι), η Νίκη (από τροχαίο στο νησί της), η Μαριάνθη (από τη φωτιά στο Μάτι) ο μικρός Σεμπάστιαν (από οινόπνευμα στην ξυλόσομπα), η Γεωργία (πολυτραυματίας από τροχαίο που πήρε το αυτοκίνητο φωτιά) μου αφηγήθηκαν τις ιστορίες τους. Με έβαλαν στον κόσμο τους και τους ευχαριστώ για αυτό.

Μιλώντας μαζί τους, ο ένας μετά τον άλλο, από ένα σημείο και μετά ήταν σαν να άκουγα κομμάτια της ίδιας ιστορίας...

Η στιγμή που ο χρόνος μηδένισε. Εκείνα τα λίγα δευτερόλεπτα που σκέφτηκαν ως εδώ ήταν, και μετά η αδρεναλίνη που τους έκανε να καταβάλουν υπεράνθρωπη προσπάθεια για να βγουν από τη φωτιά, ή που ο δικός τους άνθρωπος τους έσβησε και τους πήγε στο νοσοκομείο. Οι φρικτοί πόνοι στη Μονάδα Εγκαυματιών, τα αλλεπάλληλα χειρουργεία, ο αγώνας τους στο σπίτι μέχρι να κλείσουν οι πληγές και μετά μέχρι να σηκωθούν όρθιοι, να μάθουν να περπατούν, να χρησιμοποιούν τα χέρια τους, με ατελείωτες φυσιοθεραπείες και εργοθεραπείες, με κρέμες και πιεστικά ενδύματα. Σχεδόν όλοι μίλησαν για τη μοναξιά ή και την απελπισία από την απουσία ιατρικής καθοδήγησης και κρατικής μέριμνας, καθώς φεύγοντας από το νοσοκομείο δεν γνώριζαν τίποτα για το μετά. Και την ίδια στιγμή σχεδόν όλοι μίλησαν για την αμέριστη στήριξη και φροντίδα της οικογένειάς τους – χωρίς αυτούς δεν θα τα είχαν καταφέρει.

Οι αφηγήσεις τους είναι συγκλονιστικές, αλλά πιο πολύ είναι ανθρώπινες: τα συναισθήματα, ο αγώνας τους για επιβίωση, η δύναμή τους που είναι αξιοθαύμαστη. Το πιο ενδιαφέρον σημείο στα δικά μου μάτια, κοινό σε όλες τις ιστορίες, ήταν με ποιο τρόπο όλο αυτό τους άλλαξε και τους έκανε να δουν με άλλο μάτι τη ζωή.

Σαν να υπάρχει μια νοητή γραμμή που χωρίζει τους υγιείς και αρτιμελείς –εμάς δηλαδή, τώρα και για πάντα– από εκείνους που πετάχτηκαν στην άλλη πλευρά από την κακή τους τύχη ή από απροσεξία. 

Η δουλειά έγινε, τις ιστορίες τις έφτιαξα και τις έστειλα. Εγώ όμως έμαθα πάρα πολλά από την επαφή μου με αυτούς τους ανθρώπους. Όπως να μην στενοχωριέμαι, να μην πελαγώνω και να μην γκρινιάζω για ασήμαντα πράγματα, να μην το βάζω κάτω και να μη λιποψυχώ, να προσέχω περισσότερο και να είμαι παρών σε ό,τι κάνω τη στιγμή που το κάνω. Αυτή η επανάληψη με βοήθησε να μπω στη θέση τους και με έκανε να σκεφτώ ότι, αν μας λείπει η ενσυναίσθηση, είναι όχι μόνο επειδή πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να “νιώσει” όταν δεν έχει ένα βίωμα. Αλλά και γιατί –προσέξτε– έχουμε αυτή την πίστη ότι ποτέ δεν πρόκειται να συμβεί σε εμάς ή σε κάποιον δικό μας κάτι τόσο δύσκολο ή τραγικό. Σαν να υπάρχει μια νοητή γραμμή που χωρίζει τους υγιείς και αρτιμελείς –εμάς δηλαδή, τώρα και για πάντα– από εκείνους που πετάχτηκαν στην άλλη πλευρά από την κακή τους τύχη ή από απροσεξία. Έτσι όμως μας λείπει μια πολύτιμη γνώση που εκείνοι μας μεταφέρουν σαν μήνυμα: πόσο μοναδική, πόσο πολύτιμη, αλλά και πόσο εύθραυστη είναι η ζωή. Η δική μας ζωή, και όλων μας. Ίσως για αυτό τελικά μας σοκάρουν τα σημάδια τους, επειδή τα αντικρίζουμε με μια αφέλεια και με το βλέμμα του ανυποψίαστου. Αλλά και επειδή είμαστε απαίδευτοι και μη εξοικειωμένοι.

Κάπως έτσι οι φωτογραφίες μαζί με τις ιστορίες των εννιά αυτών ανθρώπων από το λεύκωμα «Έγκαυμα - Κάνοντας το «αόρατο» ορατό!» μπορεί να μας μάθουν πολλά. Αλλά είναι και για καλό σκοπό, καθώς τα έσοδα από την πώλησή του θα διατεθούν στη δράση της Salvia, που δημιουργήθηκε το 2021 και έχει καταφέρει πολλά. Εκτός από τη στήριξη των εγκαυματιών, υλική (συνέβαλαν στο να θεσπιστεί το Μητρώο Εγκαυματιών που καλύπτει κάποια από τα υπέρογκα έξοδά τους) και ψυχολογική, έχει δημιουργήσει έναν πόλο όπου μπορούν να συναντηθούν και ανταλλάξουν την εμπειρία τους και να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο. Η Salvia όμως αναπλήρωσε το κενό του κράτους και στο κομμάτι της  ενημέρωσης. Το 60% των εγκαυματικών ατυχημάτων θα μπορούσε να προληφθεί(!), αν ξέραμε τι να μην κάνουμε, τι να προσέχουμε και πώς να αντιδράσουμε σε περίπτωση φωτιάς. Έτσι η Salvia θέσπισε την 16η Δεκεμβρίου «Πανελλήνια Ημέρα Πρόληψης Εγκαυμάτων» υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και της ΕΕΠΕΑΧ (Ελληνική Εταιρία Πλαστικής, Επανορθωτικής, Αισθητικής Χειρουργικής). Ο στόχος είναι η ημέρα αυτή να λειτουργεί ως φάρος δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών και της πολιτείας για την πρόληψη εγκαυμάτων. Το λεύκωμα, με τις φωτογραφίες του Πάνου Ζουλάκη θα διατίθεται στην εκδήλωση που θα γίνει στις 16 Δεκεμβρίου στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων, όπου θα υπάρχει και η έκθεση με τις φωτογραφίες.

Info: Στις 16 Δεκεμβρίου 2023 η SALVIA πραγματοποιεί εκδήλωση για την 1η επέτειο της Πανελλήνιας Ημέρας Πρόληψης Εγκαυμάτων με θέμα Έγκαυμα! Κάνοντας το «αόρατο» ορατό στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων (Εχελιδών & Πειραιώς 144, Αθήνα) από τις 10.00πμ έως τις 3.00μμ. Το κεντρικό θέμα της Ημέρας –η Πρόληψη των Εγκαυμάτων– θα αναπτυχθεί σε δύο πάνελ συζητήσεων. Στο ένα θα συζητηθεί η Πρόληψη του τραυματισμού από εγκαύματα, ενώ στο άλλο ο Εκσυγχρονισμός Νοσηλείας και Αποκατάστασης των Εγκαυματιών στην Ελλάδα, μέσω πρόσκλησης σε διάλογο και της Πολιτείας για τη μείωση των εγκαυμάτων και των επιπτώσεών τους. Η Εκδήλωση θα κλείσει με το Σεμινάριο Πρόληψης Εγκαυμάτων από την SALVIA.