Για το παιδικό graphic novel του Γιώργου Καβούκα, σε εικονογράφηση Τόμεκ Γιοβάνη, «Πώς λες “μπορώ” όταν το γράφεις λάθος;» (32 σελίδες, Εκδόσεις Παπαδόπουλος)
Αυτό το graphic novel μάς άρεσε πολύ, και όχι μόνο επειδή είναι τόσο διαφορετικό από τα άλλα. Μας άρεσε γιατί μιλά για ένα θέμα που αρκετοί θεωρούν ταμπού, με μια αμεσότητα και μια δροσιά τέτοια, που σε αιφνιδιάζει. Είναι πανέμορφα σχεδιασμένο. (Ο Τόμεκ βέβαια είναι ένας από τους καλύτερους σχεδιαστές μας — και μακράν ο πιο βιβλιοφιλικός). Έχει ένα, ή και περισσότερα, «νοήματα», και «διδάγματα», αλλά καταφέρνει να ΜΗΝ είναι διδακτικό. Επίσης, είναι ευχάριστο και με πολύ χιούμορ. «Ναι, οκέι: δυσλεξία — αλλά πάμε παρακάτω, έχουμε και δουλειές». Επίσης, προτείνει λύσεις, και δη δοκιμασμένες.
Με δυο λόγια, είναι ένα βιβλίο που θα θέλαμε να διαβαστεί, όχι μόνο από δυσλεκτικά παιδιά, και από τους γονείς τους —που φυσικά θα το προμηθευτούν άμεσα—, αλλά και από παιδιά που έρχονται σε επαφή με δυσλεκτικούς: ουσιαστικά, τέτοιου είδους βιβλία έχουν πάντα ένα «διπλό» κοινό.
Το κείμενο είναι γραμμένο από έναν πολύ νεαρό συγγραφέα: είναι μαθητής λυκείου. Και ο ίδιος ο Τόμεκ μάς διηγείται πώς έφτασε στα χέρια του — τον ευχαριστούμε τρομερά για τον χρόνο του! Διαβάστε τον:
* * *
Την πρώτη επαφή με το κείμενο την είχα όταν επικοινώνησε μαζί μου η Μαρκέλλα Δήμου, η εκδότρια του περιοδικού «Ταλκ» όπου δημοσιεύονται οι ιστορίες της Νιανιάς, και μου ζήτησε να διαβάσω ένα κείμενο που είχε γράψει ο γιος της ο Γιώργος, μαθητής λυκείου, ο οποίος πάσχει από δυσλεξία. Επειδή με αγγίζουν τέτοια ευαίσθητα και δύσκολα θέματα, είπα οκέι, ας του ρίξουμε μια ματιά.
Εκεί άρχισαν τα δύσκολα, αλλά ταυτόχρονα απολαυστικά. Βρέθηκα μπροστά σ’ ένα κείμενο το οποίο με την πρώτη ανάγνωση μου πρόσφερε ελάχιστες εικόνες. Ήταν από τις λίγες φορές που δεν μπορούσα να φανταστώ τη μορφή της εικονογράφησης και γενικά το στήσιμο του βιβλίου. Η γραφή του Γιώργου όμως μου τράβηξε το ενδιαφέρον. Μία προσωπική κατάθεση ψυχής όμορφα δομημένη, με καλό ρυθμό, εύστοχες φράσεις και πάνω απ’ όλα με χιούμορ. Σημαντικό σημείο ήταν ότι στην πρώτη συνάντησή μας με τις εκδόσεις ήταν παρών και ο Γιώργος κι έτσι μπόρεσα να ξεκαθαρίσω πολλά θολά ζητήματα που είχα σχετικά με τη δυσλεξία. Στην ουσία, εκείνη την ημέρα ο Γιώργος, με την αίσθηση του χιούμορ που τον διακρίνει, και με μεγάλη διάθεση αυτοσαρκασμού, με «ξεκλείδωσε» και μου έδωσε το πράσινο φως να λειτουργήσω ελεύθερα. Ταυτόχρονα προστέθηκε και η πίεση χρόνου, μιας και το βιβλίο έπρεπε να κυκλοφορήσει πολύ σύντομα.
Μην έχοντας καθόλου εικόνες στο μυαλό μου, για αρχή πρότεινα στις εκδόσεις δύο βασικά πράγματα: να πολλαπλασιάσουμε τον αυτοσαρκασμό ώστε να απογειώσει το χιούμορ χωρίς να χάσουμε τη βαρύτητα του προβλήματος και, δεύτερο, να μη χρησιμοποιήσουμε typography για το κείμενο, αλλά να γραφτούν όλα τα κείμενα στο χέρι.
Από τους δύο μήνες που κράτησε όλη η δουλειά, τον πρώτο δεν ασχολήθηκα ουσιαστικά με το βιβλίο σχεδόν καθόλου. Διάβαζα το κείμενο τακτικά και το άφησα να ωριμάζει μέσα μου. Κάτι σαν να φτιάχνεις ψωμί με προζύμι. Άπαξ και ανακατέψεις τα υλικά, μετά δεν μπορείς να κάνεις και πολλά πράγματα: το αφήνεις να φουσκώσει μόνο του.
Όταν βρήκα τις τρεις πρώτες εικόνες της αρχής και είχα πλέον στο μυαλό μου μία κάπως ολοκληρωμένη πρόταση, έστειλα το δείγμα στην ομάδα για να πάρω feedback. Από εκεί και πέρα ακολούθησε η χιονοστιβάδα. Οι ιδέες κατέβαιναν η μία μετά την άλλη, τα μολύβια πήραν φωτιά και δεν σταμάτησαν μέχρι να φύγει το βιβλίο για το τυπογραφείο.
* * *
ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ:Πώς γίνεται να μην μπορείς να φτιάξεις ένα παζλ ή έναν πύργο από τουβλάκια; Γιατί δεν μπορείς να σταματήσεις να μιλάς και να κάνεις σκανταλιές; Πού πάει το μυαλό όταν δραπετεύει από την τάξη; Πού βρίσκεις τη δύναμη να συνεχίσεις ενώ έχεις πάντα τους χειρότερους βαθμούς; Τελικά, πώς είναι να έχεις δυσλεξία; Τώρα που ο Γιώργος μεγάλωσε αρκετά, ξέρει ότι μπορεί να κάνει ένα σωρό πράγματα, ακόμα κι αν κάποια από αυτά τα γράφει λάθος. Στο βιβλίο αυτό τα λέει ένα-ένα, ΔΥΝΑΤΑ, για να τ’ ακούσεις κι εσύ. Διότι όλα όσα κάνει σωστά είναι πολύ περισσότερα από όσα γράφει λάθος.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟ:Ο Τόμεκ Γιοβάνης είναι εικονογράφος και δημιουργός κόμικς. Γεννήθηκε στην Πολωνία και είναι απόφοιτος του τμήματος Γραφιστικής της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΤΕΙ Αθήνας, με ειδικότητα το animation. Δημιουργός του άλμπουμ «Ωχ Θεέ Μου!!!» και της κόμικς σειράς «Κουλούρι» (Jemma Press , βραβείο ΕΒΓΕ). Εικονογραφεί βιβλία για παιδιά και νέους. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και τα έργα του έχουν βραβευθεί στα ΕΒΓΕ, στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς και σε διεθνείς διαγωνισμούς. Ιδρυτικό μέλος της ομάδας The Very Closed Circle. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στο χώρο του animation σαν animator, storyboard artist, layout supervisor και σκηνοθέτης, συμμετέχοντας σε σειρές κινουμένων σχεδίων, ταινίες μεγάλου μήκους, διαφημιστικά και τίτλους τηλεοπτικών σειρών και προγραμμάτων. Σχεδιάζει τις κόμικ στριπ σειρές «Οι Αναγνώστες» (Εκδόσεις Πατάκη) και την «Αστυνόμο Νιανιά» (Ταλκ free press). Και τα δύο βραβεύθηκαν στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς 2022. Το 2022 άνοιξε τον προσωπικό του πολυχώρο Tomek*SPACE όπου εργάζεται, δημιουργεί και εκθέτει τα έργα του, και παραδίδει μαθήματα κόμικς για παιδιά και νέους.
Μια μεγάλη (και ιδιαίτερα χρήσιμη) συζήτηση με τη συγγραφέα και μεταφράστρια Βασιλική Νίκα για την παιδική λογοτεχνία, τον διδακτισμό και την ηθικολογία
Μέσα από το βιβλίο του Τζέφρι Ρόμπερτς ξετυλίγεται ολόκληρη η εποχή και ο βίος του Στάλιν, από την εποχή που η μάνα του τον προόριζε για κληρικό έως τον αιφνίδιο θάνατό του στην απομόνωση του γραφείου του
30°
