Μουσικοί από κούνια

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που οδηγούν κάποιον να γράψει για ένα βιβλίο: επειδή τού άρεσε (προφανώς, και κυρίως), επειδή είναι καινοτόμο, επειδή είναι κλασικό, επειδή πρέπει να συζητηθεί, επειδή θίγει θέματα που οι άλλοι αποφεύγουν κλπ. κλπ. Εγώ γράφω για το σημερινό βιβλίο επειδή άρεσε πολύ στη γειτόνισσα, και κυρίως στο έξι μηνών μωράκι της.

Το θέμα έχει ως εξής: Λάβαμε αυτό το βιβλίο, έμεινε για λίγο καιρό στη στοίβα με τα «Εισερχόμενα», κι όταν η στοίβα κόντεψε να μας πνίξει, χαρίστηκε στη νέα μητέρα που μένει από πάνω μας. Η οποία, μετά από χρήση αρκετών ημερών, ενθουσιάστηκε. Το βιβλίο «δουλεύει», τα αποτελέσματα είναι εμφανή, και το μωρό της το απολαμβάνει. Και μας το είπε, ενθουσιασμένη.

Γι’ αυτό γράφω, λοιπόν.

* * *

Τα «Μουσικά ερεθίσματα για βρέφη» της συγγραφέως και μουσικού Μάρως Θεοδωράκη είναι ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο για μωρά. Όπως λέει και η ίδια, έχουμε να κάνουμε με «ένα μουσικό εργαστήρι, γεμάτο ευχάριστες και δημιουργικές δράσεις». Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους ανεξαιρέτως τούς γονείς (δεν απαιτούνται μουσικές γνώσεις), και φυσικά από φροντιστές, παιδαγωγούς, μουσικοπαιδαγωγούς κ.ά.Οι δράσεις —που γίνονται αποκλειστικά και μόνο στο καθημερινό και ασφαλές περιβάλλον των παιδιών— απευθύνονται σε βρέφη 1-24 μηνών, διαχωρίζονται ηλικιακά, και αναδεικνύουν τη σύνδεση της μουσικής με μια ποικιλία γνωστικών αντικειμένων, συναισθημάτων και αισθήσεων, στοχεύοντας στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων και ικανοτήτων του μωρού: στην αντίληψη, τη νοημοσύνη και τη λειτουργικότητά τους. Το βιβλίο συνοδεύεται, μέσω QR code, από 25 μουσικά κομμάτια-οδηγούς, γραμμένα έτσι ώστε να ηρεμήσουν τα μωρά, να τονώσουν και να ενισχύσουν τη συμπεριφορά τους, να ενθαρρύνουν την κοινωνικότητά τους, και να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους. Και είναι όλα τους πολύ όμορφα.

Νά ποιοι είναι οι στόχοι των δράσεων:

Όξυνση των αισθήσεων, ενθάρρυνση της αυτενέργειας, άσκηση γρήγορης αντίδρασης σε ερεθίσματα, βελτίωση της χωρικής αντίληψης, ακουστική καλλιέργεια, κοινωνικοποίηση, αλληλεπίδραση με τους ενήλικες και τα άλλα παιδιά, αύξηση της συγκέντρωσης, σύνδεση γονιού-παιδιού, κατανόηση λέξεων και εννοιών, συναισθηματική ενδυνάμωση, ενδυνάμωση αντανακλαστικών, συντονισμός με το κοινωνικό σύνολο, εστίαση της προσοχής, διαχείριση προσανατολισμού, ανάπτυξη της μνήμης, ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων, γλωσσική ανάπτυξη, χωρο-χρονική αντίληψη, ενδυνάμωση της φωνής και του λόγου.

Να και τα 25 κεφάλαια στα οποία χωρίζεται το βιβλίο:

 

1. Θηλασμός
2. Νανούρισμα
3. Ξύπνημα
4. Κούνια-μπέλα
5. Κούκου... τζα!
6. Παλαμάκια παίξτε!
7. Θόρυβος και γέλια
8. Καθρέφτης
9. Μπουσουλώντας – Περπατώντας
10. Αγγίζοντας
11. Συλλαβίζω και μιλάω
12. Ώρα για γυμναστική
13. Βάζω, βγάζω και διασκεδάζω
14. Συναισθηματική νοημοσύνη
15. Πού είναι το μωρό;
16. Εξαφανίζω τα χρώματα!
17. Ο μικρός ζωγράφος
18. Τσουλάω και τραβάω
19. Κάθε λέξη περπατά!
20. Με τη δύναμη της αφής!
21. Τα πολύχρωμα μπαλόνια
22. Το πρώτο μου βιβλίο
23. Γεια σου!
24. Βρες τι είμαι
25. Έκπληξη!

Όπως παρατηρεί εύκολα κανείς, δεν υπάρχει κάποιο στάδιο της βρεφικής ηλικίας που να μην το πιάνει το βιβλίο.

* * *

Ας δούμε όμως και μαζί ένα απόσπασμα από το εισαγωγικό σημείωμα, καθώς και ένα από τα κεφάλαια — επιλέξαμε το 22ο, που αφορά το διάβασμα και έχει τίτλο «Το πρώτο μου βιβλίο: Πρώτα βήματα αναγνωστικής συμπεριφοράς»:

Α΄. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ:

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η μουσική επηρεάζει κάθε στάδιο της ζωής μας, και ιδιαίτερα το εμβρυϊκό. Γεννιόμαστε με τη μουσική μέσα μας, ενώ το πρώτο αισθητήριο όργανο που διαμορφώνεται κατά την περίοδο της κύησής μας είναι το αυτί. Μέσα στη μήτρα το έμβρυο είναι αποδέκτης όχι μόνο ηχητικών αλλά και ρυθμικών ερεθισμάτων, όπως ο ρυθμός της αναπνοής της μητέρας κι ο χτύπος της καρδιάς της. Παράλληλα, εξωτερικοί ήχοι, όπως το τραγούδι του πατέρα, οι φωνές από τα αδέρφια, φυσικοί ήχοι κ.λπ., αποτελούν εξίσου σημαντικούς σταθμούς για την ακουστική ζωή του εμβρύου. Όλοι αυτοί οι ήχοι, κι ακόμα περισσότεροι, συνεχίζονται και μετά τη γέννησή μας.

Ζώντας μέσα στη μήτρα ως βρέφη έχουμε μια εκ φύσεως έλξη για τη μουσική, την αντιλαμβανόμαστε ενστικτωδώς. Από την πρώτη στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο η φωνή της μητέρας μας αλλά και το δικό μας κλάμα αναλαμβάνουν να μας συνδέσουν στο ταξίδι της ζωής. Παρατηρούμε άλλωστε ότι τα μωρά σταματούν να κλαίνε μόλις ακούσουν τη φωνή της μητέρας τους είτε να τους μιλάει ήρεμα είτε να τους τραγουδάει. Επιπλέον ακούν προσεκτικά τους ήχους γύρω τους κι έτσι ξεκαθαρίζουν ευκολότερα λέξεις και έννοιες. Το ηχητικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα βρέφος έχει ιδιαίτερη σημασία για τη νοητική και συναισθηματική του ανάπτυξη.

Κατανοούμε ότι η μουσική δεν είναι μόνο ένα ψυχαγωγικό μέσο, αλλά συμβάλλει ακόμα και στην κατάκτηση δεξιοτήτων, όπως η λεκτική επικοινωνία, καθώς και στη βελτίωση κινητικών και αισθητηριακών προτύπων. Όλοι οι άνθρωποι έχουν τον ρυθμό μέσα τους. Από την εμβρυϊκή ζωή. Κι ο ρυθμός διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ενήλικης ζωής μας, αφού συνδέεται με καθημερινές δραστηριότητες, αλλά και με τη νοητική μας ανάπτυξη.

Ο καθένας από εμάς άλλωστε έχει τουλάχιστον μία μουσική εμπειρία στην ενήλική ζωή του η οποία ταυτίζεται με τον ρυθμικό παλμό.

* * *

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22:

Είναι πολύ σημαντικό και ανεκτίμητο να διαβάζουμε βιβλία στο μωρό μας. Οι αναγνωστικές συνήθειες της οικογένειας παίζουν καθοριστικό ρόλο στη σχέση βιβλίου-βρέφος. Στην πραγματικότητα όσο νωρίτερα ξεκινάμε να διαβάζουμε βιβλία στα παιδιά μας τόσο πιο ωφέλιμο είναι. Ήδη από την ηλικία των 8-9 μηνών η ανάγνωση ενός βιβλίου, μιας ιστορίας, ενισχύει τις γλωσσικές δεξιότητες του βρέφους. Κάθε ιστορία που διαβάζουμε στο μωρό μας, κάθε λέξη που μοιραζόμαστε μαζί του είναι ένα βήμα προς τη γλωσσική του ολοκλήρωση. Το μωρό μας γίνεται ένας μοναδικός ακροατής μηνυμάτων, με αποτέλεσμα να είναι έτοιμο να οδηγηθεί:

 

• στον εμπλουτισμό του καθημερινού λεξιλογίου
• στην κατανόηση εννοιών
• στη γλωσσική ανάπτυξη
• στην ενδυνάμωση του δεσμού γονιού-παιδιού
• στην εξοικείωση με συγκεκριμένους ήχους
• στην αναγνώριση λεκτικών μοτίβων
• στην αποθήκευση πληροφοριών
• σε μια χαλαρωτική εμπειρία
• στη συναισθηματική νοημοσύνη
• σε μια απολαυστική διαδικασία

Α΄ ΔΡΑΣΗ (ΓΙΑ ΒΡΕΦΗ 6-9 ΜΗΝΩΝ):

Η αναγνωστική διαδικασία σε αυτή την ηλικία προετοιμάζει το έδαφος έτσι ώστε να αποκτήσει οικειότητα το μωρό μας με το βιβλίο. Βάζουμε τη μουσική να παίζει. Καθόμαστε αγκαλιά με το μωρό μας, ξεκινώντας να διαβάζουμε την ιστορία που έχουμε επιλέξει. Υπάρχουν βιβλία στην αγορά για κάθε ηλικιακή φάση, μικρού μεγέθους (εικονοβιβλία) έτσι ώστε ούτε να κουράζουμε τα μωρά ούτε να τα φορτώνουμε με πολλές πληροφορίες.

Μοιραζόμαστε κάθε λέξη μαζί του ενώ διαβάζουμε αργά και σταθερά. Στεκόμαστε στη λέξη ή στην έννοια που θεωρούμε ότι είναι σημαντική για εκείνο. Αν προκύψουν καινούργιες λέξεις δεν τις προσπερνάμε, αλλά τις ερμηνεύουμε με τον πιο απλοϊκό τρόπο. Κατά την αναγνωστική διαδικασία, το μωρό μας αυξάνει σταδιακά και τη λεπτή κινητικότητα, αφού λατρεύει να αγγίζει και να ξεφυλλίζει το βιβλίο.

Οι ιστορίες που υπάρχουν για αυτή την ηλικία περιορίζονται σε λέξεις και έννοιες. Εδώ παραθέτουμε ως δείγμα μια μικρή ιστορία που θα μπορούσε να παρακολουθήσει ένα βρέφος 6-9 μηνών: «Το μωρό χαμογελάει. Έχει το αρκουδάκι του αγκαλιά. Το αρκουδάκι του το αγαπάει πολύ. Κοιμάται μαζί με το αρκουδάκι του. Το αγκαλιάζει και το αγαπάει. Κοιμούνται μαζί και ξυπνάνε μαζί».

Δεν έχει σημασία αν το μωρό μας αντιλαμβάνεται κάθε λέξη της ιστορίας. Περισσότερη σημασία έχει η αφήγηση της ιστορίας κι ο τρόπος που την αφηγούμαστε.

Β΄ ΔΡΑΣΗ (ΓΙΑ ΒΡΕΦΗ 9-18 ΜΗΝΩΝ):

Σε αυτή την ηλικιακή φάση, ήδη το μωρό μας έχει εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του. Φροντίζουμε να βρούμε βιβλία με έντονες χρωματικές διαθέσεις που ελκύουν περισσότερο το ενδιαφέρον του μωρού μας. Βιβλία για τις εποχές, για τις αισθήσεις, για τους ήχους, για την οικογένεια κ.ά. έρχονται να ενεργοποιήσουν γονιό και παιδί στη διαδικασία της ανάγνωσης.

Αν και οι ιστορίες σε αυτές τις ηλικίες είναι προβλέψιμες, ωστόσο επιτρέπουν στο μωρό να καλλιεργήσει τη φαντασία του και να κατανοήσει έννοιες όπως ο χρόνος, ο τόπος κ.ά. Ο τρόπος που διαβάζουμε στο μωρό μας πρέπει να χαρακτηρίζεται από ζωντάνια και μίμηση. Όταν μιμούμαστε φωνές ηρώων ή ζώων, τα μωρά μας ενθουσιάζονται. Οι χρωματισμοί στη φωνή μας ενθαρρύνουν το μωρό στο να μπορεί στο μέλλον να εκφράζεται μέσα από τη δική του φωνή.

Βάζουμε τη μουσική να παίζει και ξεκινάμε την ανάγνωση–διήγηση, με άξονα την αλληλεπίδραση γονιού-παιδιού. Βεβαίως μέσα στο παιχνίδι μπορούμε να εντάξουμε και μια δική μας ιστορία. Να πειραματιστούμε στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή με απλότητα. Παραθέτουμε μια μικρή ιστορία ως δείγμα: «Ο παππούς ζει σε ένα όμορφο χωριό. Έχει ένα σπίτι με μια μεγάλη φάρμα. Στη φάρμα ζουν αγαπημένα όλα τα ζωάκια. Η Βούλα η κοτούλα, η Μάγδα η αγελάδα, η Ρούλα η κατσικούλα κι ο Ντορής το γαϊδουράκι, ο Θόδωρας ο κόκορας…»

Αυτή η μικρή ιστορία μπορεί να συνεχιστεί από τον γονιό. Να χτιστεί δηλαδή ανάλογα με το βρεφικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το μωρό μας. Να είστε σίγουροι ότι θα εισπράξετε τις πιο όμορφες αντιδράσεις, αφού το μωρό θα συμμετέχει κατά κάποιον τρόπο ως συν-δημιουργός.

* * *

ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ: Η Μάρω Θεοδωράκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Πιάνο στο Εθνικό Ωδείο, Τραγούδι, Φωνητικά στο Πρότυπο Πειραματικό Ωδείο, καθώς και Μουσικοκινητική Αγωγή και Σεμινάρια Φωνητικής Δραματουργίας. Από το 1998 , διδάσκει υποκριτικό τραγούδι σε δραματικές σχολές ενώ έχει διδάξει και στο Αμερικάνικο Κολλέγιο (Derree). Έχει συνθέσει μουσική για το θέατρο κι έχει επιμεληθεί μουσικές παραστάσεις. Στον κινηματογράφο συνεργάζεται πρώτη φoρά το 2008 με τον κινηματογραφιστή R. Crombie κερδίζοντας και τo Α΄ βραβείο πρωτότυπης μουσικής για την ταινία «Sappho» (3ο Φεστιβαλ Κύπρου). Ακολουθεί η ταινία The «Good Soldier Svejk» (Animation film – 2009) ενώ μέσα στο 2017 συνεργάζεται με την σκηνοθέτη Κλειώ Φανουράκη στην ταινία «ΞΑ ΜΟΥ», όπου και γράφει την πρωτότυπη μουσική της ταινίας. Έχει κάνει επίσης συνεργασίες στη Κρατική τηλεόραση. Τα Εκπαιδευτικά της Προγράμματα έχουν απήχηση σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό με κορυφαία τη μουσική της σύνθεση στο ντοκιμαντέρ «Το σκοτεινό τρυγόνι» σε σκηνοθεσία Μ. Δεληοτζάκη στην ΕΤ1, ενώ είναι γνωστή και για τη συγγραφική της δράση έχοντας στο ενεργητικό της πάνω από 58 παιδικά βιβλία – αποσπάσματα των οποίων υπάρχουν σε σχολικά βιβλία. Το 2017 βραβεύεται από το Ζωγράφειο Λύκειο στην Κωνσταντινούπολη για την συγγραφική της πορεία.