E. E. Cummings: Συμβουλή σε νέους ποιητές (και πώς να μένεις νέος για πάντα)

Να μην υπακούς σε κανέναν κανόνα. Να καταρρίπτεις ακόμη και τα πιο απλά αξιώματα της Γραμματικής: να μην αφήνεις τις σωστές αποστάσεις ανάμεσα στις λέξεις, να γράφεις ακόμη και τ’ όνομά σου με πεζά. Να μη σκέφτεσαι πια, μόνο να νιώθεις…

Ειδικά αυτόν τον καιρό που ξεκινώ και πάλι –σαν από την αρχή– τα εργαστήρια δημιουργικής –ή όπως θέλεις πες το– γραφής, ο Cummings γυρίζει συνεχώς στο κεφάλι μου. Κι αυτό γιατί «αισθάνομαι» ότι δεν υπάρχει καλύτερη από τη δική του «Συμβουλή σε νεότερους ποιητές», αυτήν που έγραψε το 1955: «Ποιητής είναι κάποιος που αισθάνεται και που εκφράζει τα αισθήματά του με λέξεις. Αυτό μπορεί να ακούγεται εύκολο. Δεν είναι. Πολλοί νομίζουν ή πιστεύουν ή ξέρουν ότι αισθάνονται – αλλά αυτό είναι νομίζω ή πιστεύω ή ξέρω, όχι αισθάνομαι. Και η ποίηση είναι αισθάνομαι – όχι ξέρω ή πιστεύω ή νομίζω.

Σχεδόν οποιοσδήποτε μπορεί να μάθει να νομίζει ή να πιστεύει ή να ξέρει, αλλά ούτε ένας δεν μπορεί να μάθει να αισθάνεται. Γιατί; Επειδή, όποτε νομίζεις ή πιστεύεις ή ξέρεις, είσαι κάποιος άλλος: αλλά τη στιγμή που αισθάνεσαι, δεν είσαι παρά μόνο ο εαυτός σου. Το να μην είσαι οτιδήποτε άλλο παρά μόνο ο εαυτός σου –σ’ έναν κόσμο που πασχίζει, μέρα νύχτα, να σε κάνει τον οποιονδήποτε άλλo– σημαίνει να δώσεις τη σκληρότερη μάχη που ένας άνθρωπος μπορεί να δώσει.

Και να μη σταματήσεις ποτέ να τη δίνεις. Το να μην εκφράζεις, άλλωστε, παρά μόνο τον εαυτό σου με λέξεις, σημαίνει να προσπαθείς λίγο περισσότερο απ’ όσο κάποιος που δεν είναι ποιητής μπορεί να φανταστεί. Γιατί; Επειδή δεν υπάρχει τίποτα πιο εύκολο απ’ το να χρησιμοποιείς τις λέξεις σαν να είσαι κάποιος άλλος. Όλοι μας κάνουμε ακριβώς αυτό, σχεδόν κάθε στιγμή – κι όποτε το κάνουμε, δεν είμαστε ποιητές.

Αν, στο τέλος των πρώτων δέκα ή δεκαπέντε χρόνων που πάλεψες, προσπάθησες και αισθάνθηκες, ανακαλύψεις πως έχεις καταφέρει να γράψεις έναν στίχο ενός ποιήματος, να θεωρείς τον εαυτό σου πραγματικά τυχερό. Γι’ αυτό λοιπόν η συμβουλή μου σε όλους τους νέους που επιθυμούν να γίνουν ποιητές είναι: κάντε κάτι εύκολο, μάθετε, για παράδειγμα, πώς να φουσκώνετε τον κόσμο – εκτός κι αν δεν είστε μόνο πρόθυμοι, αλλά και ευτυχείς με το να αισθάνεστε και να προσπαθείτε και να μάχεστε μέχρι να πεθάνετε. Ακούγεται θλιβερό; Δεν είναι. Είναι η πιο υπέροχη ζωή πάνω στη γη. Ή τουλάχιστον έτσι αισθάνομαι» (Μετ. Χάρης Βλαβιανός, Εκδ. Νεφέλη, 2004).

Δεν θα μπορούσα να προσθέσω ή να αφαιρέσω ούτε μία λέξη. Ξεκινώντας να δουλεύω με τις λέξεις των άλλων, των μαθητών μου δηλαδή, πίσω στο 2003 προσπάθησα να ξεκαθαρίσω μέσα μου κάποια πράγματα. Τον πρώτο καιρό σκεφτόμουν μα στη συνέχεια αφέθηκα «στο να προσπαθώ και στο να αισθάνομαι». Α, ναι, και στο να έχω όσο πιο συχνά άδικο «γιατί όποτε οι άνθρωποι έχουν δίκιο δεν είναι νέοι». Ο Cummings ξανά:

«Ας είναι η καρδιά μου πάντα ανοιχτή στα μικρά
πουλιά που είναι τα μυστικά της ζωής
ό,τι κι αν τραγουδούν είναι καλύτερο από το να γνωρίζεις
κι αν οι άνθρωποι δεν θέλουν να τ’ ακούσουν οι άνθρωποι είναι γέροι.

Ας περιδιαβαίνει το μυαλό μου πεινασμένο
και άφοβο και διψασμένο και εύπλαστο
ακόμη κι αν είναι Κυριακή ας έχω άδικο
γιατί όποτε οι άνθρωποι έχουν δίκιο δεν είναι νέοι.

Κι ας μην κάνω εγώ τίποτα χρήσιμο
και ας αγαπώ εσένα περισσότερο κι από αληθινά
δεν έχει υπάρξει ποτέ κάποιος τόσο ανόητος που να μην μπορεί να
τραβήξει όλο τον ουρανό πάνω του μ’ ένα χαμόγελο».

Προσπαθώ να κρατώ το μυαλό μου εύπλαστο και το αφήνω να περιδιαβαίνει στους κόσμους που φτιάχνουν οι λέξεις των άλλων ανθρώπων. Αγαπώ τις μικρές φόρμες, αυτές που σου δίνουν την ικανοποίηση ότι κατάφερες να τις ολοκληρώσεις. Κι ελπίζω να ξαναγίνομαι αρκετά νέος ώστε να μην έχω δίκιο, σήμερα, αύριο και ειδικά μεθαύριο που συμπληρώνονται 129 από τη γέννηση του Edward Estlin Cummings.