Σαν σήμερα 3 Οκτωβρίου 1849, ο κόσμος βλέπει για τελευταία φορά τον Έντγκαρ Άλαν Πόε

Λίγοι άσκησαν τόσο βαθιά επίδραση στα γράμματα αλλά και στη συλλογική φαντασία εξαιτίας του ταραχώδους βίου τους όσο ο Έντγκαρ Άλαν Πόε, ο οποίος σαν σήμερα το 1849 βρέθηκε να παραληρεί στους δρόμους της Βαλτιμόρης και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου πέθανε τα ξημερώματα της 7^ης Οκτωβρίου σε ηλικία 40 ετών.

Η πεζογραφία και η ποίησή του προσέλκυσαν παγκόσμιο κοινό, μεγαλύτερο από οποιουδήποτε άλλου αμερικανού συγγραφέα. Ο πλούτος του έργου του περιλαμβάνει ιστορίες τρόμου, θανάτου, εκδίκησης και φόνου, μυστηρίου και λογικής ανάπτυξης, ενώ δημιουργίες όπως τα «Μια ιστορία από τα άγρια βουνά», «Κάθοδος στο Μάελστρεμ» και «Χειρόγραφο στο μπουκάλι», έχουν χαρακτηριστεί ως γενεσιουργές του ιδιώματος της επιστημονικής φαντασίας, ενός είδους που, όπως και η αστυνομική λογοτεχνία, άρχισε ουσιαστικά από τον Πόε.  

«Η ποίηση του Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι βαθιά και στιλπνή σαν όνειρο, μυστηριακή και τέλεια σαν κρύσταλλο», έλεγε ο Μποντλέρ. «Ο Πόε είναι ο μόνος συγγραφέας χωρίς ψεγάδι. Ποτέ δεν έκανε λάθος», σημείωνε ο Πολ Βαλερί.

Έχει ακόμη ειπωθεί για λογαριασμό του από τον Ντοστογέφσκι: «Αυτό που είναι εκπληκτικό στον Πόε είναι η ρώμη της φαντασίας του, η ακρίβεια της εύγλωττης λεπτομέρειας. Έτσι, επιτυγχάνει ένα αποτέλεσμα παραδόξως αληθοφανές και πειστικό».

Ενώ σύμφωνα με τον Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο οποίος εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα του Σέρλοκ Χολμς από τις «Δολοφονίες της οδού Μοργκ» και τον αρτίστα της επαγωγικής συλλογιστικής Ογκίστ Ντιπέν, «οι ιστορίες μυστηρίου του Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι η ρίζα από την οποία βλάστησε μια ολόκληρη λογοτεχνία. Πού ήταν το αστυνομικό μυθιστόρημα πριν ο Πόε του εμφυσήσει την πνοή της ζωής;».

Και ασφαλώς υπάρχει η ανυπέρβλητη ποιητική τέχνη, το «Κοράκι», η «Άναμπελ Λι» και τα τόσα στιχουργήματα που συγκινούν εξίσου τους βιβλιόφιλους, τους λάτρεις του Νικ Κέιβ ή των Radio Birdman και τους ρέκτες της κουλτούρας του goth. Πλάι στα διάσημα αφηγήματά του, στέκει ο θρύλος του περιπετειώδους βίου του. Είναι γεγονός ότι ο Έντγκαρ Άλαν Πόε έζησε και πέθανε όπως έγραψε: οριακά.

Έντγκαρ Άλαν Πόε: Η μεγάλη φυσιογνωμία των αμερικανικών γραμμάτων

Ο Πόε γεννήθηκε το 1809 στη Βοστόνη από γονείς πλανόδιους ηθοποιούς. Ορφάνεψε και από τους δύο νήπιο ακόμη, και την κηδεμονία του ανέλαβε ο εύπορος έμπορος από το Ρίτσμοντ Τζον Άλαν, στον οποίο ο συγγραφέας οφείλει το μεσαίο του όνομα.

Έγραψε «στίχους μεγάλης πρωτοτυπίας» (σύμφωνα με δάσκαλό του) από την ηλικία των πέντε ετών. Έζησε στην Αγγλία από το 1815 ως το 1820 και τελείωσε το σχολείο εκεί. Επιστρέφοντας στην Αμερική παρακολούθησε μαθήματα στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, το οποίο εγκατέλειψε σύντομα.

Υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό, συνεργάστηκε με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες ως ρεπόρτερ και δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή αφηγημάτων το 1840. Πέρα από τα διηγήματα του φανταστικού, και τα πρώτα δείγματα αστυνομικού, έγραψε δοκίμια και πολλά λυρικά ποιήματα.

Συνδέθηκε με γυναίκες που ακροβατούσαν στο κατώφλι του θανάτου: Η πρώτη, η νεαρή εξαδέλφη του Βιτζίνια Κλιμ, την οποία παντρεύτηκε, ήταν φυματική. Η δεύτερη, η ποιήτρια και πνευματίστρια Σάρα Έλεν Γουίτμαν επίσης. Η τρίτη καρδιακή και νευρωτική. Ενέδωσε πρόθυμα σε καταχρήσεις. Πρώτα στα τυχερά παιχνίδια και έπειτα στο ποτό.

Ερωτοτροπώντας συνεχώς με την κατάθλιψη και την τρέλα, αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει το 1848. Ένα χρόνο αργότερα, πέθανε σε έναν παροξυσμό αλκοολικού παραληρήματος.

Οι τελευταίες μέρες του Έντγκαρ Άλαν Πόε

Πόλη της Βαλτιμόρης, 3 Οκτ. 1849

«Αγαπητέ κύριε,

Ένας κύριος, μάλλον σε πολύ κακή κατάσταση, βρίσκεται στο 4^ο εκλογικό τμήμα, με επώνυμο Έντγκαρ Άλαν Πόε, και φαίνεται να είναι σε μεγάλη απελπισία, και λέει ότι σας γνωρίζει, εγώ δε σας διαβεβαιώνω ότι έχει χρεία άμεσης βοήθειας

Δικός σας, εν σπουδή,

Τζ. Ο. Γουόκερ»

Ο Γουόκερ, ένας στοιχειοθέτης στον «Ήλιο της Βαλτιμόρης», είχε βρει τον Πόε σε ημιλιπόθυμη κατάσταση και ντυμένο με ρούχα που ολοφάνερα δεν ήταν δικά του, έξω από το εκλογικό τμήμα. Τον μετέφεραν στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ουάσινγκτον, όπου έμεινε αναίσθητος έως το επόμενο πρωί.

Δεν μπορούσε να δώσει κάποια εξήγηση για την κατάστασή του, έδειχνε ότι βρισκόταν σε έντονη απελπισία, και είχε πέσει σε παραλήρημα από την Πέμπτη μέχρι το απόγευμα του Σαββάτου, οπότε και άρχισε να φωνάζει κάποιον «Ρέινολντς!» -ίσως τον Τζέρεμι Ρέινολντς, τα πασίγνωστα ταξίδια του οποίου στις Νότιες Θάλασσες είχαν εμπνεύσει στον Πόε το έργο του «Η αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πυμ». Το επόμενο πρωί σταμάτησε να πολεμά τους όποιους δαίμονες βασάνιζαν το πνεύμα του και πέθανε περίπου στις πέντε το πρωί της 7^ης Οκτωβρίου 1849.   

Διάφορες θεωρίες αναπτύχθηκαν για να εξηγήσουν τη μοιραία κρίση του Πόε: Ίσως να έπασχε από επιληψία, από όγκο στον εγκέφαλο ή από κάποιο καρδιακό νόσημα, ίσως να ενέδωσε στο αλκοόλ σε σημείο που επιδείνωσε ακραία την κατάστασή του. Ουδέποτε θα εξακριβωθεί τις συνέβη πραγματικά τις τελευταίες μέρες της ζωής του.

Την περίοδο εκείνη γινόταν εκλογές στη Βαλτιμόρη και ίσως μαζί με άλλους κοινωνικούς απόκληρους είχε κρατηθεί μέσα σε μια από τις κομματικές «κλούβες», των οποίων οι θολωμένοι από το πιοτό κάτοικοι στέλνονταν στο εκλογικό τμήμα να ψηφίσουν κάθε φορά που ήταν σε θέση να ρίξουν το «χ» τους στην κατάλληλη κάλπη. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: Ελάχιστες μεγαλοφυΐες υποχρεώθηκαν να υποφέρουν τόση αθλιότητα στις τελευταίες ημέρες της ζωής τους.

Την ημέρα της κηδείας του Πόε, ο Ρούφους Γκρίζγουολντ, επιμελητής του έργου του, δημοσίευσε στην «Tribune» της Νέας Υόρκης ένα άρθρο που άρχιζε ως εξής:

«Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι νεκρός. Πέθανε στη Βαλτιμόρη προχθές. Η αναγγελία αυτή θα αιφνιδιάσει πολλούς, λίγοι όμως θα λυπηθούν στο άκουσμά της. Ο ποιητής ήταν γνωστός, προσωπικά ή από τη φήμη του, σε ολόκληρη τη χώρα. Είχε αναγνώστες στην Αγγλία, και σε μερικά από τα κράτη της ηπειρωτικής Ευρώπης, δεν είχε όμως καθόλου φίλους».

(Πηγές: «Πόε» - Τόμος Α΄, Ποιήματα, Κριτική, Επιστολές, επιμέλεια Στέφανος Μπεκατώρος, εκδόσεις Πλέθρον
Edgar Allan Poe - «21 ιστορίες και το Κοράκι», ανθολόγηση, μετάφραση, σημειώσεις Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Μεταίχμιο)

Γεγονότα σαν σήμερα 3 Οκτωβρίου

42: Η πρώτη Μάχη των Φιλίππων. Ο Μάρκος Αντώνιος και ο Οκταβιανός επικρατούν των δολοφόνων του Καίσαρα, Βρούτου και Κάσσιου. Ο Κάσσιος αυτοκτονεί.

1866: Θεμελιώνεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

1878: Υπογράφεται η Συνθήκη της Χαλέπας μεταξύ Κρητών επαναστατών και Τούρκων, με την οποία οι πρώτοι αποκτούν τα πρώτα επίσημα προνόμια αυτοδιοικήσεως.

1906: Η πρώτη διάσκεψη για την ασύρματη τηλεγραφία στο Βερολίνο υιοθετεί το SOS ως σήμα κινδύνου.

1910: Οι Βρετανοί κωμικοί Τσάρλι Τσάπλιν και Σταν Λόρελ φτάνουν στις ΗΠΑ για περιοδεία με βρετανικό θίασο. Στη συνέχεια και οι δύο θα γίνουν σταρ του βωβού κινηματογράφου.

1912: Η Ελλάδα, η Σερβία, η Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο ζητούν επίμονα την εντός τριών ημερών παραχώρηση αυτονομίας στη Μακεδονία, την Αλβανία και τη Σερβία.

1919: Ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στην Ξάνθη, όπου τον υποδέχονται με φρενίτιδα ενθουσιασμού οι κάτοικοι, ενώ οι Βούλγαροι αρχίζουν να αποχωρούν χωρίς επεισόδια.

1920: Καμία ελπίδα σωτηρίας για το βασιλιά της Ελλάδας, Αλέξανδρο, που μολύνθηκε από δάγκωμα πιθήκου. Το υπουργικό συμβούλιο συζητά το θέμα της διαδοχής του.

1926: Εγκαινιάζεται η 1η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης. Στην έκθεση αυτή που πραγματοποιείται κάθε Σεπτέμβριο, συμμετέχει σήμερα μεγάλος αριθμός εκθετών από πολλές χώρες σε ιδιαίτερα περίπτερα – χώρους παρουσίασης. Παράλληλα πραγματοποιούνται πλήθος δραστηριοτήτων, συναυλιών κλπ, ενώ είθισται ο εκάστοτε Πρωθυπουργός της χώρας να εκφωνεί λόγο σχετικό με την κατάσταση της οικονομίας.

1929: Μετονομάζονται σε Γιουγκοσλαβία τα Βασίλεια της Σερβίας, της Κροατίας και της Σλοβενίας.

1932: Το Ιράκ, γίνεται μέλος της Κοινωνίας των Εθνών μετά την απόκτηση της αυτονομίας του.

1941: Ανατινάσσονται στο Παρίσι έξι εβραϊκές συναγωγές.

1944: Οι Ναζί κατά την αποχώρησή τους από την Πελοπόννησο ανατινάζουν τη διώρυγα της Κορίνθου, αφού πρώτα ρίχνουν μέσα βαγόνια τραίνου γεμάτα με Ιταλούς αιχμαλώτους, με αποτέλεσμα να καταπέσουν 60.000 κυβικά μέτρα χώμα. Την ίδια μέρα στην Πολωνία, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι επαναστάτες της Βαρσοβίας παραδίδονται στους Ναζί μετά από 65 μέρες μάχης. Σχεδόν 200.000 Πολωνοί πέφτουν νεκροί.

1945: Ο Έλβις Πρίσλεϊ παίρνει μέρος σε διαγωνισμό ταλέντων, σε ηλικία 10 ετών. Καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση και κερδίζει έπαθλο 5 δολάρια.

1952: Γίνεται η πρώτη εγγραφή βίντεο σε μαγνητοταινία (βιντεοκασέτα) στις ΗΠΑ, από τον Τζον Μιούλιν.

1954: Κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού κόμικς «Μπλεκ», δημιουργία των Ιταλών Τζον Σινκέτο, Ντάριο Γκουτσόν και Πίτερ Σαρτόρι. Ο Μπλεκ είναι ένας ξανθός γίγαντας, κυνηγός στο επάγγελμα, που μάχεται τους Βρετανούς αποικιοκράτες στον πόλεμο της Αμερικάνικης Ανεξαρτησίας στα τέλη του 18ου αιώνα.

1968: Δέκα μέρες πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικό 10.000 άτομα διαδηλώνουν στην «Πλατεία των 3 Πολιτισμών». Τα επεισόδια που ξεκίνησαν την προηγούμενη μέρα κορυφώνονται με την επέμβαση του στρατού, με αποτέλεσμα 260 νεκρούς και 1.200 τραυματίες.

1988: Η Διεθνής Αμνηστία διοργανώνει συναυλία στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας, με τη συμμετοχή των Μπρους Σπρίνγκστιν, Στινγκ, Τρέισι Τσάπμαν, Γιουσού Ν’Ντουρ και Γιώργου Νταλάρα.

1990: Η Δυτική και η Ανατολική Γερμανία ενοποιούνται και επίσημα, μετά από 45 χρόνια Ψυχρού Πολέμου και χωρισμού. Η μέρα αυτή γίνεται ομοσπονδιακή γιορτή.

1995: Δολοφονική απόπειρα στα Σκόπια, κατά του προέδρου της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, Κίρο Γκλιγκόροφ. Η απόπειρα γίνεται με έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου, την ώρα που ο Γκλιγκόροφ μετακινείται από την κατοικία του στο Κοινοβούλιο. Ο πρόεδρος τραυματίζεται και χάνει το δεξί του μάτι, ενώ σκοτώνεται ο οδηγός του και τραυματίζονται άλλα τέσσερα άτομα.

1998: Πωλείται σε δημοπρασία στην Γκρενόμπλ, τούφα από τα μαλλιά του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ’ της Γαλλίας, ο οποίος καρατομήθηκε το 1793.  Η τούφα διασώθηκε από άτομο που ήταν παρών στην εκτέλεσή του.

2002: Σε ισόβια κάθειρξη μετατρέπεται η θανατική ποινή του Kούρδου ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν, σύμφωνα με απόφαση του Δικαστηρίου Κρατικής Ασφαλείας της Τουρκίας.

2003: Αρχίζει να λειτουργεί το μεγαλύτερο τζαμί στη Δυτική Eυρώπη, το οποίο διαθέτει τρούλο διαμέτρου 15,5 μέτρων και είναι χωρητικότητας τουλάχιστον 10.000 πιστών, στην πόλη Mόρντεν (το Mπαϊτούλ Φουτούχ Tζαμί, εξ ολοκλήρου δωρεά μουσουλμάνων ιδιωτών).

2004: Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ αγιοποιεί πέντε πρόσωπα, ανάμεσά τους τον Κάρολο Α’, τελευταίο αυτοκράτορα της Αυστρουγγαρίας, σε τελετή στη Ρώμη. Έτσι, ο Πάπας αυτός φτάνει τις 1.340 αγιοποιήσεις και γίνεται ο πάπας με τις περισσότερες ανακηρύξεις ατόμων σε αγίους από όλους τους προκατόχους του συνολικά.

2006: Αεροπειρατεία σε τουρκικό αεροπλάνο έχει αίσιο τέλος στην Ιταλία. Η αεροπειρατεία έλαβε χώρα την ώρα που το αεροσκάφος βρισκόταν στο FIR Αθηνών και ενώ εκτελούσε το δρομολόγιο Τίρανα-Κωνσταντινούπολη. Ελληνικά F-16 το συνόδευσαν έως τα όρια του FIR και αυτό κατέληξε στην Ιταλία. Ο δράστης παραδόθηκε και ζήτησε πολιτικό άσυλο.

2013: Τουλάχιστον 134 μετανάστες χάνουν τη ζωή τους σε ναυάγιο κοντά στη Λαμπεντούζα.

Γεννήσεις σαν σήμερα 3 Οκτωβρίου

786 – Σάγκα, αυτοκράτορας της Ιαπωνίας
1804 – Αλλάν Καρντέκ, Γάλλος ιδρυτής του πνευματισμού
1854 – Ουίλιαμ Κρόουφορντ Γκόργκας, Αμερικανός ιατρός και στρατηγός
1869 – Άλφρεντ Φλάτοβ, Γερμανός γυμναστής
1886 – Αλαίν-Φουρνιέ, Γάλλος συγγραφέας
1889 – Καρλ φον Οσιέτσκι, Γερμανός ειρηνιστής
1895 – Σεργκέι Γεσένιν, Ρώσος ποιητής
1896 – Χεράρδο Ντιέγο, Ισπανός ποιητής
1897 – Λουί Αραγκόν, Γάλλος συγγραφέας
1898 – Λίο ΜακΚάρεϊ, Αμερικανός σκηνοθέτης
1939 – Μπομπ Άρμστρονγκ, Αμερικανός παλαιστής
1943 – Γιότζι Γιαμαμότο, Ιάπωνας σχεδιαστής μόδας
1945 – Βίκτορ Σανέγιεφ, Γεωργιανός αθλητής
1947 – Τάκης Μίχαλος, Έλληνας πολίστας
1952 – Μαριάννα Τόλη, Ελληνίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια
1954 – Στίβι Ρέι Βον, Αμερικανός τραγουδιστής και κιθαρίστας
1962- Τόμι Λι, Αμερικανός ντράμερ και τραγουδιστής (γεννημένος στην Ελλάδα)
1964 – Κλάιβ Όουεν, Άγγλος ηθοποιός
1969 – Γκουέν Στεφάνι, Αμερικανίδα τραγουδίστρια
1970-Νίκος Κωστένογλου, Έλληνας ποδοσφαιριστής και προπονητής
1973 – Νιβ Κάμπελ, Καναδή ηθοποιός
1979 – Τζον Χένιγκαν, Αμερικανός παλαιστής
1981 – Ζλάταν Ιμπραΐμοβιτς, Σουηδός ποδοσφαιριστής
1981- Αντρέας Ίσακσον, Σουηδός τερματοφύλακας
1984 – Άσλεϊ Σίμπσον, Αμερικανίδα τραγουδίστρια και ηθοποιός
1987 – Σουλέικα Ριβέρα Μεντόσα, Πορτορικανή ηθοποιός και μοντέλο
1988 – Αλίσια Βικάντερ, Σουηδή ηθοποιός

Θάνατοι σαν σήμερα 3 Οκτωβρίου

42 π.Χ. – Γάιος Κάσσιος Λογγίνος, Ρωμαίος συγκλητικός
1226 – Φραγκίσκος της Ασίζης, Ιταλός άγιος
1341 – Μάρθα της Δανίας, βασίλισσα της Σουηδίας
1568 – Ελισάβετ των Βαλουά, βασίλισσα της Ισπανίας
1570 – Χιερόνυμους Κοκ, Φλαμανδός ζωγράφος και χαράκτης
1611 – Κάρολος Α’, δούκας του Μαγιέν
1898 – Βλάσιος Σκορδέλης, Έλληνας εκπαιδευτικός
1929 – Γκούσταβ Στρέζεμαν, Γερμανός πολιτικός
1932 – Μαξ Βολφ, Γερμανός αστρονόμος
1937 – Μπέιντεν Μπέιντεν-Πάουελ, Βρετανός αεροπόρος
1967 – Πίντο Κόλβιγκ, Αμερικανός ηθοποιός
1969 – Σκιπ Τζέιμς, Αμερικανός τραγουδιστής και κιθαρίστας
1979 – Νίκος Πουλαντζάς, Έλληνας κοινωνιολόγος
1987 – Ζαν Ανούιγ, Γάλλος σεναριογράφος
1993 – Κατερίνα Γώγου, Ελληνίδα ηθοποιός και συγγραφέας
1999 – Άκιο Μορίτα, Ιάπωνας επιχειρηματίας
2001 – Κώστας Χατζηχρήστος, Έλληνας ηθοποιός
2006 – Πίτερ Νόρμαν, Αυστραλός δρομέας
2013 – Σεργκέι Μπέλοφ, Ρώσος καλαθοσφαιριστής και προπονητής
2017 – Τζαλάλ Ταλαμπανί, Ιρακινός πολιτικός