Δυο μέρες με τον Jo Nesbo στην Αθήνα

«Έχει πιο πολύ κόσμο από τις προεκλογικές συγκεντρώσεις», «Ναι ισχύει» – ήταν ένας από τους τυπικούς διαλόγους που άκουγες στην ατελείωτη ουρά για μια υπογραφή του Jo Nesbo στο αντίτυπο του τελευταίου του βιβλίου «Ματωμένη Σελήνη» (εκδόσεις Μεταίχμιο) ή όποιο άλλο κρατούσε υπομονετικά ο εκάστοτε φανατικός αναγνώστης του ροκ σταρ της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας, στην εκδήλωση-συζήτηση στο Ολύμπια - Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» το βράδυ της Τετάρτης, στο πλαίσιο της επίσκεψης του συγγραφέα στην Αθήνα. Κι αν τυχόν κάποιος που δεν έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το φαινόμενο Nesbo αναρωτιέται αν ο χαρακτηρισμός «ροκ σταρ» είναι μαρκετινίστικη υπερβολή, μετά την επίσκεψη αυτή μπορούμε να τον διαβεβαιώσουμε ότι αποτελεί έναν από τους πιο εύστοχους χαρακτηρισμούς που έχουν αποδοθεί σε σύγχρονο πρωταγωνιστή του κόσμου των βιβλίων.

Jo Nesbo: Η επίσκεψή του στην Αθήνα – Η sold out συζήτηση στο Ολύμπια – Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας»

Η ουρά στην Ακαδημίας για την προμήθεια ενός δελτίου εισόδου στην εκδήλωση με τον Jo Nesbo είχε αρχίσει να σχηματίζεται ήδη από τις έξι το απόγευμα, με την προγραμματισμένη ώρα έναρξης να είναι για τις επτάμισι, προοικονομώντας το «sold out» στην κατάμεστη αίθουσα που εξάντλησε τη χωρητικότητά της. Περί τα 700 άτομα περίμεναν τον Jo Nesbo να ανέβει στη σκηνή, κι εκείνος εμφανίστηκε χαριτωμένα «αιφνιδιαστικά» χωρίς να περιμένει να τον προλογίσουν, αμέσως μετά το τελευταίο πλάνο του εισαγωγικού βίντεο με αποσπάσματα από συνεντεύξεις του. Σπάζοντας με τον τρόπο του τον έτσι κι αλλιώς ανύπαρκτο πάγο και παίρνοντας θέση στην πολυθρόνα, ανάμεσα στον συνομιλητή του, συγγραφέα Δημήτρη Σίμο, και στη μεταφράστρια πολλών βιβλίων του στα ελληνικά και ποιήτρια Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, υπό τα χειροκροτήματα των θαυμαστών του σε πλατεία και εξώστη.

Για την επόμενη μία ώρα και κάτι μια χαλαρή, ευχάριστη και ενδιαφέρουσα συζήτηση ξετυλίχτηκε στη σκηνή του Ολύμπια, με τις ατάκες του αγαπημένου συγγραφέα να αποσπούν τα γέλια των θεατών και ακροατών, που έκαναν ακόμα πιο ζεστή την ατμόσφαιρα. Μέσα από τις ερωτήσεις του Δημήτρη Σίμου και την πολύτιμη συνεισφορά της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη στη διερμηνεία ο Jo Nesbo-ή Γιου Νέσμπε, όπως προφέρεται το όνομά του, αφέθηκε σε μια συζήτηση για τη συγγραφή, την αστυνομική λογοτεχνία, τον εμβληματικό του ήρωα Χάρι Χόλε (το όνομα του οποίου στα αγγλικά προφέρεται «Hole» με όλες τις ενδιαφέρουσες σημειολογικές συνδέσεις με την έννοια μιας τρύπας, κατά προτίμηση μαύρης), τα ταξίδια του και τον τρόπο που εισάγει τα διάφορα πολιτισμικά ερεθίσματα που παίρνει από αυτά στα βιβλία του, βάζοντας συχνά τον Χάρι Χόλε να ταξιδεύει σε διαφορετικά μέρη του κόσμου – kαι με τα μάτια του τουρίστα αλλά και του βιωματικού παρατηρητή πολιτισμικών παθογενειών, να παντρεύει το αστυνομικό μυστήριο με το κοινωνικό σχόλιο.

Όσο για τον ίδιο τον Χάρι Χόλε και τη μελλοντική τύχη του ο Jo Nesbo απέφυγε τεχνηέντως να δώσει τα spoilers που ίσως κάποιοι προσδοκούσαν, αφού η εξέλιξη των τελευταίων περιπετειών του έχει στρώσει το έδαφος για έναν ορίζοντα τέλους σε μια από τις πιο διάσημες σειρές αστυνομικής λογοτεχνίας παγκοσμίως. «Η ιστορία είναι το αφεντικό. Ο Χάρι είναι ο χαρακτήρας που ακολουθεί τον ρυθμό της. Είναι σαν ένας ήρωας τραγωδίας. Η ιστορία έχει τη δική της βαρύτητα, τη δική της ροπή […] Υπάρχουν στιγμές που μπορεί να κουραστώ από τον Χάρι Χόλε αλλά πάντα επιστρέφω σε αυτόν. Είναι μια πολύ έντονη προσωπικότητα, από εκείνους τους φίλους που περνάς μαζί τους όλο το Σαββατοκύριακο αλλά δεν θες να τους ξαναπάρεις τηλέφωνο τη Δευτέρα».

Ξεχωριστή θέση στη συζήτηση είχε η έρευνα που κάνει ο Jo Nesbo στο πλαίσιο της συγγραφικής διαδικασίας, αντλώντας διδάγματα και στοιχεία από τον επιστημονικό κόσμο – στην πλέον πρόσφατη περιπέτεια του Χάρι Χόλε, «Ματωμένη Σελήνη», η βιολογία και η μικροβιολογία πρωταγωνιστούν σε μια υπόθεση που ξετυλίγεται γύρω από τον άξονα της σχέσης ξενιστών και παρασίτων. «Σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο το nonfiction από τη μυθοπλασία», τόνισε χαρακτηριστικά αναφερόμενος στη σχέση του με την επιστημονική έρευνα και στην τρέχουσα κλιματική κρίση, την οποία μάλιστα χαρακτήρισε ως τον παγκόσμιο πόλεμο της γενιάς μας. «Η πραγματικότητα είναι αρκετά τρομακτική από μόνη της».

Ο συγγραφέας Jo Nesbo αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

Αυτή η ιδιαίτερη σχέση του Jo Nesbo με την επιστήμη υπογραμμίστηκε κατά κάποιον τρόπο και από το δεύτερο σκέλος της επίσκεψής του στην Αθήνα, την επόμενη ημέρα, Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου, με την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Πρόεδρος του Τμήματος Γεώργιος Γιαννακόπουλος στην ομιλία που ακολούθησε την τελετή αναγόρευσης στο Συνεδριακό Κέντρο της Πανεπιστημιούπολης του Αιγάλεω, «Ο Jo Nesbo εξετάζει στη μυθοπλασία του τις αντοχές των παραδοσιακών αξιών στις σύγχρονες μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες, όπου οι τεχνολογικές αλλαγές έχουν αντίκτυπο και στον χώρο του εγκλήματος. Η ταχύτητα της αφήγησης αποτυπώνει σχεδόν κινηματογραφικά τις πιεστικές και έκρυθμες καταστάσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν τα πρόσωπα, ενώ οριοθετεί το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο χρειάζεται να δράσουν και να αντιδράσουν. Επομένως, η εξιλέωση δεν είναι βέβαιη, ενώ ο φόνος μοιάζει φυσικότερος στο σκοτεινό αστικό περιβάλλον που συνήθως περιγράφει. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Nesbo δεν είναι ένας ακόμα συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας, αλλά διαλέγεται με την παράδοση πρωτίστως της κοινωνικής πεζογραφίας και σε δεύτερο επίπεδο του ψυχολογικού μυθιστορήματος. Μέσα από αυτούς τους δρόμους, καταφέρνει να είναι απόλυτα συνεπής (χρονικά και ποιοτικά) απέναντι στο κοινό του και εξελίσσεται βαθμιαία σε έναν πρεσβευτή της ανάγνωσης, κερδίζοντας συνεχώς νέους αναγνώστες κάθε ηλικιακής κατηγορίας».

Η συγκέντρωση θαυμαστών που περίμεναν υπομονετικά για ένα αυτόγραφο δεν έλειψε ούτε από την τελετή αναγόρευσης με αρκετούς να περιμένουν τον Nesbo με την τήβεννο του Πανεπιστημίου πάνω από το τζιν του να τους υπογράψει το αγαπημένο τους βιβλίο, κάτι που έκανε με τη συνήθη του καλή διάθεση και φιλικότητα, λίγες ώρες πριν πάρει το βραδινό αεροπλάνο για την Κάλυμνο – το μέρος που αγάπησε πολύ μέσα από τα ταξίδια του εκεί για την αναρρίχηση σε βαθμό που τον έκανε να αποκτήσει εκεί το δικό του πια σπίτι.

Χαλαρός, προσιτός και με ιδιοσυγκρασιακό χιούμορ, ο Νορβηγός συγγραφέας μας έδωσε αυτό το διήμερο στην Αθήνα μια χορταστική εικόνα ενός προφίλ που ταιριάζει άψογα στη βιβλιογραφία με την οποία έχει σκοράρει επιτυχία 55 εκατομμυρίων αντιτύπων παγκοσμίως. Μυστηριώδης και περιπετειώδης και την ίδια στιγμή απλός και προσηνής, ο Jo Nesbo είναι ένας άνθρωπος με ζωή που θα μπορούσε να είναι η ίδια ένα μυθιστόρημα καθημερινής ζωής. Κάποιος που έχει ταξιδέψει πολύ και παντού από νωρίς, που έχει φλέρταρει σε νεαρή ηλικία με την ποδοσφαρική καριέρα αλλά και με την καριέρα του ροκ σταρ, έχει περάσει από τον corporate κόσμο ως χρηματιστής, ισορροπώντας πάνω στο δίπολο κοστούμι το πρωί - κιθάρα το βράδυ, έχει γνωρίσει μια σταθερή και out-of-the-radar επιτυχία με την μπάντα τους τους DiDerre, κι έχει καταφέρει να βρεθεί στην κορυφή ενός από τα πιο δημοφιλή και crossover λογοτεχνικά είδη στον κόσμο, διαφεντεύοντας σε μεγάλο βαθμό τον ανταγωνισμό που, όπως μας είπε και ο ίδιος, «είναι τόσο μεγάλος, που δεν θα συμβούλευα κανέναν να γράψει αστυνομική λογοτεχνία αυτή τη στιγμή».

Είναι ακομπλεξάριστος, δεν διστάζει να πει τη γνώμη του για τις λιγοστές κινηματογραφικές μεταφορές βιβλίων του χαρακτηρίζοντας τες «μέτριες», απαντώντας παράλληλα με χιούμορ στην ερώτησή μας αν πιστεύει ότι ένας σκηνοθέτης μπορεί να «κομπλεξαριστεί» από την επιτυχία και τη μαζική απήχηση ενός βιβλίου «Δεν νομίζω ότι κανένα βιβλίο δεν είναι ικανό να “τρομάξει” οποιονδήποτε σκηνοθέτη. Μόνο ίσως η Βίβλος». Δεν διστάζει να απαντήσει στην ερώτηση αναγνώστριάς του για το αν «πιέζεται» να γράφει συνέχεια, ρισκάροντας ίσως να κυκλοφορήσει κάποια βιβλία που μπορεί να «χαλάσουν» ένα πολύ πετυχημένο σερί.

«Δεν πιέζομαι για να γράψω. Έχω διαγράψει και δύο βιβλία που μου πήραν ενάμιση χρόνο δουλειάς το καθένα γιατί δεν τα θεωρούσα καλά. Θέλω απλώς να γράφω, δεν νιώθω κάποια υποχρέωση να βγάλω το επόμενο βιβλίο. Αντιθέτως, η γραφή είναι για μένα εσωτερικό κίνητρο».

Αυτό το εσωτερικό κίνητρο που σπρώχνει τον Jo Nesbo στην επόμενη συγγραφική περιπέτεια θα μας δώσει σύντομα ξανά καρπούς και –γιατί όχι;– και αφορμές να τον ξαναδούμε στην Αθήνα. Το επόμενο βιβλίο του, με τίτλο «Το Νυχτόσπιτο», αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον τον φετινό χειμώνα, καθώς είναι ένα διάλειμμα από τα συνήθη sub–genres που κινείται ο Jo Nesbo, μια άσκηση στα χωράφια του cult horror. Ενώ πιθανότατα μετά από αυτά να έχουμε κάποια νέα για το sequel του βιβλίου «Το Βασίλειo», καθώς ο ίδιος μας ενημέρωσε ότι ετοιμάζει το «Βασίλειο ΙΙ». Το σίγουρο είναι ότι με έναν συγγραφέα σαν το Jo Nesbo που έχει μετατρέψει την περίφημη οδηγία του Ερρίκου Ίψεν προς τους νέους συγγραφείς «Just sit down and stay there» σε πακτωλό page turners, δεν είναι καθόλου εύκολο να βαρεθείς.