- CITY GUIDE
- PODCAST
-
26°
Τα μυθιστορήματα και οι κινηματογραφικές διασκευές τους
Είναι άραγε πάντα «το βιβλίο καλύτερο από την ταινία»;
Διαφορετικά μέσα, διαφορετικοί τρόποι έκφρασης, αλλά πάντα η ίδια βασική ανάγκη: της αφήγησης
Στο χθεσινό μας σημείωμα, κάναμε λόγο για την κινηματογραφική μεταφορά του γουέστερν μυθιστορήματος «Το Πέρασμα του Μακελάρη». Ο Τζον Γουίλιαμς είναι πελώριος συγγραφέας, το βιβλίο μάς αρέσει πολύ, και φυσικά θα περιμένουμε να δούμε και την ταινία. Τώρα, σε μια σχετική συζήτηση που κάναμε χθες το απόγευμα με φίλους αναγνώστες με αφορμή το σημείωμά μας, γράφτηκε και το κλασικό: «Το βιβλίο είναι εκ προοιμίου καλύτερο από την ταινία».
Αυτό βέβαια είναι μύθος. Δεν ισχύει. Και όχι μόνο αναφορικά με το «Πέρασμα»: δεν ισχύει για κανένα βιβλίο που γίνεται ταινία. Κι αυτό γιατί τα δύο μέσα ΔΕΝ μπορούν και δεν ΓΙΝΕΤΑΙ να συγκριθούν. Είναι τελείως διαφορετικά, είναι αλλιώς φτιαγμένα, έχουν άλλους κώδικες, και εντέλει εξυπηρετούν άλλους σκοπούς. Κυρίως όμως: είναι δυο ξεχωριστά πράγματα. Ναι, αμφότερα είναι «φορείς αφήγησης», αλλά οι ομοιότητές τους σταματούν εκεί. Το σενάριο, που είναι η ραχοκοκαλιά μιας ταινίας, ΔΕΝ είναι μυθιστόρημα (ή νουβέλα, ή διήγημα, ή και άρθρο: πολλά longreads γίνονται ταινίες). Είναι σενάριο. Το σενάριο ούτε μπορεί, αλλά κυρίως ούτε ΠΡΕΠΕΙ να ακολουθεί τον «τρόπο» του πεζογραφικού έργου. Έχει άλλους κανόνες, δικούς του. Εντέλει, μία ταινία μπορεί να συγκριθεί μόνο με μία άλλη (ομοειδή), και να κριθεί —προφανώς— αυτή η ίδια. Και αυτό είναι, και πρέπει να είναι, αρκετό.
Μάλιστα, οι διασκευές των βιβλίων σε σενάρια συχνά (για την ακρίβεια, πάρα πολύ συχνά) παίρνουν μόνο κάποια στοιχεία από αυτά (όχι μόνο κάποια στοιχεία της πλοκής, κάποια στοιχεία της «ατμόσφαιρας» κλπ.), και βέβαια όχι όλο το υλικό. Αν το έκαναν, θα είχαμε φιλμ κολοσσιαίας διάρκειας αφενός, που όμως δεν θα μπορούσαν να περπατήσουν: σαν γίγαντες χωρίς πόδια. Γενικώς, δεν μας κάνει καθόλου καλό να συγκρίνουμε ανόμοια είδη, ανόμοια έργα τέχνης. Το ότι ένα κινηματογραφικό έργο αποτελεί διασκευή ενός μυθιστορήματος δεν το καθιστά υποτελές σε αυτό. Μπορεί να το «προδώσει», ναι. Μπορεί να το διαστρέψει ακόμα-ακόμα. Ή μπορεί και να το… δυσφημήσει, καθώς το βιβλίο είναι ενδεχομένως αριστούργημα, αλλά η ταινία δεν βλέπεται. Και πάλι: αυτά όλα αφορούν την ταινία σαν αυταξία, σαν ένα αυτόνομο γεγονός, όχι σαν παρακολούθημα του βιβλίου. Όπως επίσης μπορεί μια ταινία που βασίζεται σε βιβλίο να είναι πολύ «καλύτερή» του. Ένα νουάρ που εκδόθηκε βιαστικά σε ένα παλπ περιοδικό, μπορεί να δώσει ένα κινηματογραφικό αριστούργημα. Ή να δώσει ΔΥΟ ταινίες, τη μία κάκιστη, και την άλλη (με το πέρασμα του χρόνου) θρυλική.
Μην ξεχνάμε επίσης ότι τόσο οι ταινίες όσο και τα μυθιστορήματα έχουν ασφαλώς το καθένα τα δικά τους πλεονεκτήματα αλλά και τους δικούς τους περιορισμούς. Τα μυθιστορήματα έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να παρέχουν πιο λεπτομερείς περιγραφές, εσωτερικούς μονολόγους και βαθιά «ανάπτυξη χαρακτήρων». Από την άλλη, όμως, οι ταινίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν οπτικά και ακουστικά στοιχεία για να δημιουργήσουν μια κινηματογραφική εμπειρία που απλώς είναι αδύνατον να αναπαραχθεί σε ένα μυθιστόρημα. Ποτέ δεν έχουμε δει ένα ηλιοβασίλεμα σε ένα βιβλίο. Ούτε θα δούμε ποτέ. Ποτέ δεν ακούστηκε ένας πυροβολισμός σε όλο τον ποταμό λέξεων στο «Πόλεμος και ειρήνη». Αλλά βλέπουμε ηλιοβασιλέματα και ακούμε πυροβολισμούς σε πάμπολλες ταινίες, άρα και σε αυτές που βασίζονται σε μυθιστορήματα. Και μερικά από αυτά τα ηλιοβασιλέματα, και μερικοί από αυτούς τους πυροβολισμούς (άσε δε τα φιλιά), έχουν γίνει κομμάτι, όχι απλώς της ζωής μας, αλλά της προσωπικότητάς μας.
Ας μείνουμε ίσως σε αυτό: κάποιοι μπορεί να προτιμούν το βάθος και την πολυπλοκότητα ενός μυθιστορήματος, ενώ άλλοι μπορεί να απολαμβάνουν το οπτικό θέαμα και τον συναισθηματικό αντίκτυπο μιας κινηματογραφικής μεταφοράς. Και κάποιοι να τα χαίρονται και να τα αγαπούν και τα δύο.
ΥΓ. Όσοι τυχεροί είναι παθιασμένοι με τη λογοτεχνία δεν θα πάψουν ποτέ να σνομπάρουν τον σινεμά. Όπως και οι φαν των άνιμε και των μάνγκα δεν θα αγαπήσουν ποτέ πραγματικά τις live action διασκευές τους. Δεν πειράζει! It’s okay. Σε λίγα χρόνια, έτσι κι αλλιώς, όλα αυτά θα έχουν γίνει ένα. Κι αυτό θα είναι επίσης οκέι.
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η επετειακή έκδοση για τον ξανθό γίγαντα
Οι σταθμοί του πολύκροτου βίου του και η φρενήρης πορεία προς τη φήμη
Τέσσερις άνθρωποι των κόμικς στην Ελλάδα γράφουν στο αφιέρωμα της Athens Voice
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Στο βιβλίο είναι τα κομμάτια μιας αφήγησης για όσα έζησε ο συγγραφέας με τη γιαγιά του στα Κρέστενα Ηλείας ως το 1986 που εκείνη πέθανε
Το βιβλίο διερευνά τη θεραπευτική δύναμη της μουσικής μέσα από τα έργα μερικών εκ των σημαντικότερων συγγραφέων της αρχαιότητας
Τα λημέρια των συγγραφέων - πεζογράφων, ποιητών, δοκιμιογράφων. Γιατί γράφουν εκεί που γράφουν; Τι φετίχ έχουν; Πώς εμπνέονται σ’ αυτόν τον χώρο;
Νέα μετάφραση από την Ελένη Μπακοπούλου για το διαχρονικό μυθιστόρημα του συγγραφέα στο οποίο επεδίωξε να σκιαγραφήσει τις απαρχές της κομμουνιστικής κοινωνίας
O Γκαμπόρ Ματέ απογειώνει την κριτική της δυτικής κοινωνικοποίησης ως κατεξοχήν παθογενούς, προσκομίζοντας πλήθος ευρήματα από τη βιβλιογραφία και την κλινική του εμπειρία τεσσάρων δεκαετιών.
Ο Γάλλος φιλόσοφος και καθηγητής γράφει για την εξέλιξη της ιατρικής μέσω της τεχνολογίας και πώς αυτή μπορεί να συμβιβαστεί με την κατανόηση της ταυτότητάς μας, όπως έχει διαμορφωθεί μέσα στους αιώνες
Η δημιουργός του Bonjour Tristesse που έμπλεξε στον ιστό της πρόωρης επιτυχίας
Με αμείωτους ρυθμούς συνεχίζεται η λογοκρισία στις ρεπουμπλικανικά ελεγχόμενες πολιτείες
Διασκευάζεται για τον κινηματογράφο άλλο ένα βιβλίο του Νορβηγού σταρ της αστυνομικής λογοτεχνίας
Ο τόμος που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μέλισσα αποτελεί φόρο τιμής στον σπουδαίο αρχαιολόγο για τις γνώσεις, την καθοδήγηση και τις εμπειρίες ζωής
Την Κυριακή η αυλαία της διοργάνωσης
Η Καναδή συγγραφέας, στο νέο της βιβλίο, αναφέρεται από το γυναικείο κίνημα έως τον ποταμό της μνήμης
Τα λημέρια των συγγραφέων - πεζογράφων, ποιητών, δοκιμιογράφων. Γιατί γράφουν εκεί που γράφουν; Τι φετίχ έχουν; Πώς εμπνέονται σ’ αυτόν τον χώρο;
Διαβάστε ένα ποίημα από τη συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη
Ρομαντική, ηρωική φαντασία ή αλλιώς όλα εκείνα τα saga που λατρεύονται από μεγάλο μέρος του αναγνωστικού κοινού
Διαβάστε σε προδημοσίευση μερικά αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία του «Συλλέκτης στιγμών», που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Οξύ
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.