Βιβλιο

Τι κρύβεται στο «Καλντερίμι» του Γιάννη Καλπούζου;

99 χρόνια στη Θεσσαλονίκη, μέσα από ένα νέο ιστορικό μυθιστόρημα

karathanos.jpg
Δημήτρης Καραθάνος
5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Γιάννης Καλπούζος
© Βάσω Μαραγκουδάκη

Ο Γιάννης Καλπούζος μιλάει στην Athens Voice για το «Καλντερίμι», το νέο του ιστορικό μυθιστόρημα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Ο Γιάννης Καλπούζος απέκτησε ευρύ αναγνωστικό κοινό ως δημιουργός μιας σειράς έργων που ανανέωσαν το ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα. Αντλώντας από πραγματικά γεγονότα για να καταθέσει ένα δικό του είδος μυθοπλασίας, ο πολυμεταφρασμένος και βραβευμένος συγγραφέας δεν παύει να συναρπάζει: Το καινούργιο του μυθιστόρημα, «Καλντερίμι: 99 χρόνια στη Σαλονίκη», κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Ο Γιάννης Καλπούζος μοιράστηκε μαζί μας τις σκέψεις του για το νέο αυτό βιβλίο, αλλά και για το ιστορικό μυθιστόρημα ως αποτύπωση της κοινωνικής Ιστορίας κάθε τόπου, αυτής που δε διδάσκεται στα σχολεία.

Μόλις κυκλοφόρησε το «Καλντερίμι», ένα μυθιστόρημα του οποίου η συγγραφή σας απασχόλησε για πολύ καιρό και που έρχεται με χάρτες, γλωσσάρι και επεξηγηματικά τοπωνύμια προκειμένου να συντροφεύσει τον αναγνώστη σε αυτό το μεγάλο ταξίδι στο παρελθόν της Θεσσαλονίκης. Πώς αισθάνεστε βλέποντας ένα φρεσκοτυπωμένο βιβλίο στο τέλος μιας τόσο κοπιαστικής διαδικασίας;
Όπως και σε κάθε νέο μου βιβλίο, όσο και να αισθάνομαι ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα, αναμένω με αγωνία την αποτίμηση των αναγνωστών. Ασφαλώς νιώθω και ανακούφιση γιατί έφτασα στον τερματισμό αυτού του Μαραθωνίου, και ευφορία για την κυκλοφορία του.

Γιατί η Θεσσαλονίκη; Γιατί η περίοδος ανάμεσα στο 1867 και στις αρχές του 1919; Και τι άφησε πίσω της αυτή η εποχή στη σημερινή φυσιογνωμία της πόλης;
Το πολυφυλετικό της περιβάλλον και η συνταρακτική της Ιστορία μου έδιναν την ευκαιρία να καταπιαστώ με θέματα που με απασχολούν: συνύπαρξη, εθνικισμός, η ανάγκη να ανήκει κανείς σε μια ομάδα, πού μπορεί να οδηγήσει η ακραία φτώχεια, ο πατριωτισμός, καθώς και με όσα φυτεύονται σαν ακοίμητοι σπόροι στην ψυχής μας και καθορίζουν την πορεία μας: ο έρωταςσε ποικίλες εκφάνσεις του, η φροντίδα για την οικογένεια, το μίσος, η εκδικητικότητα, η δύναμη των ηθών και πόσα άλλα.

Όσον αφορά το τι άφησε πίσω της αυτή η εποχή, θεωρώ ότι πρωτίστως δε φαίνονται. Ότι τα βρίσκει κανείς στο έδαφος των ψυχών των κατοίκων της Θεσσαλονίκης και των επισκεπτών της. Πρόκειται κυρίως για όσα μεταφέρονται από γενεά σε γενεά μέσα από την προφορική πατροπαράδοτη διδαχή. Εξάλλου σε αυτά τα χρόνια ξεκίνησε ο εθνικός διχασμός, ο οποίος θαρρώ ότι έκτοτε ποτέ δεν εκριζώθηκε παντελώς. Ασφαλώς έχουν διατηρηθεί και αρκετά κτίρια, ενώ έμειναν και μεγάλα κομμάτια της Απάνω Πόλης να θυμίζουν τη Θεσσαλονίκη εκείνων των χρόνων.Εκείνο που θεωρώ ότι παραμένει αναλλοίωτο είναι ο ερωτισμός της.

Ο Γιάννης Καλπούζος μας μίλησε για το νέο του ιστορικό μυθιστόρημα «Καλντερίμι», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Στο «Καλντερίμι» συναντούμε ένα πολιτισμικό μωσαϊκό που περιλαμβάνει Εβραίους, Τούρκους, Βούλγαρους, Έλληνες, καθώς και άλλες φυλές. Τι απέμεινε από αυτή τη συνύπαρξη;
Τούρκοι και Βούλγαροι πλέον δεν υπάρχουν, πλην μεμονωμένων προσώπων. Οι Εβραίοι εξοντώθηκαν από τους Γερμανούς το 1943, πολλά χρόνια αφότου σταματά η δική μου μυθοπλασία. Λίγοι διασώθηκαν και σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη μια μικρή κοινότητα, περί τα χίλια εκατό άτομα. Ωστόσο και στα χρόνια 1867-1919 η συνύπαρξη δεν ήταν ιδεατή. Οι συνοικίες της πόλης ήταν χωρισμένες ανά φυλή, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Κάθε φυλή είχε διαφορετικά σχολεία, συντεχνίες, συλλόγους, νοσοκομεία και φυσικά χώρους λατρείας. Οι κάτοικοι συνυπήρχαν, αλλά δύσκολα κατάφερναν να ξεπεράσουν την καχυποψία και τις προκαταλήψεις ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις μεταξύ των αλλοφύλων.

Ο Λευκός Πύργος του «Καλντεριμιού» είναι το Κανλί Κουλέ, τα Σφαγεία είναι το Μπεχτσινάρ, η οδός Εθνικής Αμύνης η λεωφόρος Χαμιδιέ και στη θέση της πλατείας Ναυαρίνου βρίσκεται το Ακτσέ Μετζίτ. Πιστεύετε πως έχει επαρκή γνώση της ιστορίας της η σύγχρονη Θεσσαλονίκη και σε ποιο βαθμό έχει συμφιλιωθεί με τα φαντάσματά της;
Νομίζω ότι στην πλειονότητα του πληθυσμού υφίσταται η ίδια κατάσταση όπως και σχεδόν σε κάθε άλλη περιοχή της πατρίδας μας. Οι λόγοι έχουν να κάνουν με πολλά. Από την πλευρά μου εστιάζω στο γεγονός ότι δε διδάσκεται στα σχολεία η κοινωνική Ιστορία κάθε τόπου, αυτή που γράφουν οι απλοί άνθρωποι. Εν ολίγοις αυτό που επιχειρεί ένα καλό ιστορικό μυθιστόρημα. Έρχεται να συμπληρώσει στην ανεπάρκεια των γνώσεων και η ευρύτερα χαμηλή αναγνωσιμότητα. Βεβαίως στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν άτομα και ομάδες που κάνουν καταπληκτική δουλειά, μέχρι ιστορικούς περιπάτους στην πόλη. Επιπλέονστο ΑριστοτέλειοΠανεπιστήμιο έχουν εκπονηθεί και συνεχίζουν να εκπονούνται πολύ σοβαρές διατριβές για πλειάδα θεμάτων που αφορούν τη Θεσσαλονίκη σε διάφορες χρονικές περιόδους. Όσον αφορά τα «φαντάσματα», όπως και στα περισσότερα μέρη, έχουν εξαϋλωθεί από τη μνήμη της πλειονότητας ή και δε συναντήθηκαν ποτέ μαζί τους.

Όπως τα περισσότερα μυθιστορήματά σας, το «Καλντερίμι» κινείται στις ρωγμές του παρελθόντος. Σας ευχαριστεί η παιδαγωγική παράμετρος της δουλειάς σας; Το να φέρνετε στο προσκήνιο άγνωστες πτυχές της ιστορίας;
Θεωρώ ότι κομμάτι της λογοτεχνίας είναι και να μεταδίδει γνώσεις. Γνώση είναι και ο χειρισμός τη γλώσσας, η οποία και προΐσταται, κατά τη γνώμη μου, όλων στα λογοτεχνικά έργα. Σε ό,τι με αφορά με έλκει η περιπλάνηση σε μακρινές και άγνωστες στο πλατύ κοινό εποχές και με ευχαριστεί να τις φωτίζω από όσο περισσότερες γωνιές γίνεται, ώστε ο αναγνώστης να ζήσει παραστατικά τα διαδραματιζόμενα στο εκάστοτε μυθιστόρημά μουκαι παράλληλα να είναι σε θέση να κρίνει τους μυθοπλαστικούς ήρωες αλλά και πτυχές των ιστορικών προσώπων και γεγονότων.

Είναι άραγε τόσο αστείρευτη σε επεισόδια η ελληνική ιστορία; Δε νιώθετε ποτέ να ξεμένετε από αφηγήσεις;
Εκατό ζωές δε θα επαρκούσαν για να μελετήσω ούτε το δέκα τοις εκατό της ελληνικής Ιστορίας. Εάν προσφέρονται να γίνουν μυθοπλασία, είναι άλλο ζήτημα. Τα ιστορικά γεγονότα από τη μια τροφοδοτούν τη μυθοπλασία και από την άλλη δεσμεύουν και περιορίζουν τον συγγραφέα. Προς το παρόν δε διαφαίνεται ούτε στον μακρινό ορίζοντα, εφόσον συνεχίζω να έχω την υγεία μου, να στερεύουν οι αφηγήσεις μου.

Έχετε δηλώσει ότι η καλή λογοτεχνία λειτουργεί ως μέσο εξύψωσης του ανθρώπου. Διαβάζουμε αρκετά οι Έλληνες;
Δυστυχώς όχι. Ευρωπαϊκές μετρήσεις υπολογίζουν ότι διαβάζει περίπου το 8% των Ελλήνων, όταν σε άλλες χώρες της Ευρώπης φτάνουν και το 30%. Μιλάμε για ενήλικες τακτικούς αναγνώστες, δηλαδή να διαβάζουν τουλάχιστον πέντε βιβλία τον χρόνο.

Είστε ένας από τους παραγωγικότερους αλλά και πλέον διαβασμένους συγγραφείς μας. Πιστεύετε ότι είναι παρεξηγημένη η εμπορική λογοτεχνία στη χώρα μας; Είναι στίγμα να είσαι ευπώλητος;
Όποιος το θεωρεί στίγμα, δεν έχει παρά να τοποθετήσει δίπλα σε μια τέτοια άποψη τον Ντοστογιέφσκι, τον Τολστόι, τον Μπαλζάκ, τον Χέμινγουεϊ, τον Καζαντζάκη, τον Μουρσελά, τον Ελύτη, τον Καβάφη και τόσους άλλους άξιους συγγραφείς και ποιητές των οποίων τα βιβλία πουλήθηκαν και διαβάστηκαν από εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια αναγνώστες.Όσο για το παρεξηγημένη, έχει σημασία από ποιον; Χιλιάδες αναγνώστες με πολύ υψηλό πνευματικό επίπεδο διαβάζουν τα βιβλία μου. Θα ήταν βέβηλο εκ μέρους μου να εκστομίσω μια τέτοια κατηγορία.

Έχει ειπωθεί πως τίποτε δεν είναι πιο απρόβλεπτο από το μέλλον. Ως μελετητής της ιστορίας, πώς αξιολογείτε τη δεδομένη ιστορική στιγμή, για την Ελλάδα και τον κόσμο;
Ζούμε, χωρίς να λείπουν χώρες όπως η Ουκρανία ή η Συρία και άλλες, σε εποχές ασύγκριτα καλύτερες από πολλές του παρελθόντος.Εκείνο που με φοβίζει είναι ο αισθητικός κατήφορος, ο οποίος φαίνεται να μην έχει πάτο. Επίσης, η απαξίωση αρχών και αξιών, η έλλειψη σεβασμού προς εμάς τους ίδιους και ότι δεν παλεύουμε για την αξιοπρέπειά μας. Διαπιστώνω έναν νέο ραγιαδισμό, ύπουλο, υποχθόνιο.

Με φοβίζει και ο παμφάγος άκρατος καπιταλισμός, του οποίου μέρος του σχεδίου του, όπως φαίνεται, είναι και η πλύση των εγκεφάλων μέσω του αισθητικού κατήφορου. Φτάσαμε να καθορίζει το χρηματιστήριο την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και η φτωχολογιά, αλλά και μέσοςπολίτης,να μην μπορεί να συντηρήσει την οικογένειά του. Ασχέτως των όποιων επιδοτήσεων, οι οποίες εκτιμώ ότι θα έχουν ημερομηνία λήξης. Ακούγεται ότι θα ξεπουλήσουν και το μόνο αγαθό που απέμεινε σε δημόσια χέρια, το νερό. Δεν πρέπει να το επιτρέψουμε. Εννοώ οι πολίτες αυτής της χώρας.

Έχετε ξεκινήσει ήδη το επόμενο βιβλίο σας; Θα θέλατε να μοιραστείτε κάποια στοιχεία για το περιεχόμενό του;
Ελπίζοντας ότι θα συνεχίσω πάνω στον αρχικό σχεδιασμό μου, θα σας πω έναν στίχο μου από την ποίησή μου: Έρωτας, η περισπωμένη της Κρήτης.

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Λέσχη Ανάγνωσης Νορβηγικής Λογοτεχνίας: Συζητήσεις γύρω από τη νεότερη και σύγχρονη νορβηγική λογοτεχνία
Λέσχη Ανάγνωσης Νορβηγικής Λογοτεχνίας: Συζητήσεις γύρω από τη νεότερη και σύγχρονη νορβηγική λογοτεχνία

Κάθε τελευταία Τετάρτη του μήνα, στις 7 μ.μ., το Ζάτοπεκ γεμίζει από χρώμα: κόκκινο, μπλε και λευκό ― της αγάπης, της θάλασσας και του χιονιού

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.