Ο Θάνος Βερέμης αφηγείται μια «Μικρή ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής»

Μελετητές της Μικρασιατικής Καταστροφής αναρωτήθηκαν συχνά αν υπήρξε δυνατή λύση άλλη από εκείνη που προέκυψε το 1922. Ήταν άραγε δυνατό να αποφευχθεί η υποχώρηση του ελληνικού στρατού και η φυγή των Μικρασιατών Ελλήνων με μεγάλες απώλειες αμάχων; Μια πράξη ανταλλαγής πληθυσμών υπό ομαλές συνθήκες ήταν αδύνατη: όποιος πολιτικός την επιχειρούσε θα αντιμετώπιζε τη λαϊκή οργή και την πολιτική του καταδίκη. Ήταν λοιπόν άστοχη η ενέργεια του Ελευθέριου Βενιζέλου να φέρει ελληνικές δυνάμεις στη Σμύρνη το 1919; Καθώς οι υπερεθνικιστές Νεότουρκοι είχαν καταστήσει αβίωτες τις συνθήκες ζωής των μειονοτήτων, η Ελλάδα έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στη σιωπή και στην ανταπόκριση στα αιτήματα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Αν, όπως φαινόταν τότε, η οθωμανική αυτοκρατορία διαλυόταν και οι νικητές του πολέμου μοιράζονταν τα εδάφη της, η επιλογή του Βενιζέλου ήταν σωστή. Όμως, ο πόλεμος Ελλήνων και Τούρκων σε τουρκικό έδαφος δεν θα μπορούσε να ευνοήσει τους Έλληνες· ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε αλλάξει γνώμη από τις παραμονές της εκστρατείας στον Σαγγάριο και συμβούλευε τους οπαδούς του να αναζητήσουν την απεμπλοκή από την εκστρατεία. Ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος αρνήθηκε να δεχθεί την αρχιστρατηγία του Δημήτριου Γούναρη και του Νικόλαου Θεοτόκη, εξηγούσε στους ομοϊδεάτες του ότι το εγχείρημα που είχαν αναλάβει δεν ήταν ρεαλιστικό. Κι αν λάβουμε υπόψη τον επιθετικό τουρκικό εθνικισμό από την εμφάνιση των Νεοτούρκων, θα ήταν εντελώς ανέφικτο, δεδομένου, μεταξύ άλλων, του αριθμού των Ελλήνων κατοίκων έναντι εκείνου των Τούρκων. Η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν ασφαλώς ολέθρια για τους ξεριζωμένους Έλληνες που έφτασαν ως εξαθλιωμένοι πρόσφυγες στη χώρα καταγωγής τους. Ουδέν κακόν αμιγές καλού: για την κατοπινή εξέλιξη της Ελλάδας αυτή η μετάγγιση ανθρώπινου δυναμικού από τη Μικρά Ασία είχε θετικά αποτελέσματα στην οικονομία, στα γράμματα, στις τέχνες, στον εκσυγχρονισμό της χώρας και στην πολιτισμική της ενότητα.

Στο βιβλίο «Μικρή ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Θάνος Βερέμης αφηγείται με τη γνωστή του δεινότητα τι συνέβη από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1922. Mαθαίνουμε για τον Εθνικό Διχασμό, για το στρατιωτικό κίνημα του 1922 και για τους πρωτεργάτες της εκστρατείας —Γούναρη, Γούδα, Στρατηγό, Στράτο, Πρωτοπαπαδάκη, Νικόλαο Θεοτόκη και Μπαλτατζή— καθώς και για το πώς η Ελλάδα πάσχιζε να γίνει μοντέρνο κράτος. Το βιβλίο, γραμμένο ψύχραιμα, απαντά στους όψιμους επικριτές της Εκστρατείας που έχουν την ολέθρια τάση να εκτιμούν το παρελθόν με τα δεδομένα του παρόντος.

Θάνος Βερέμης – βιογραφικό

Ο Θάνος M. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σπούδασε στη Βοστόνη και στην Οξφόρδη (D.Phil) και υπήρξε εταίρος έρευνας στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών του Λονδίνου (Adelphi Paper No-17, Greek Security. Issues and Policies, London 1982). Υπήρξε ακόμα επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ (1983), Princeton (1988), Οξφόρδης (1990), LSE (2006), στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (2008) και στο University of Illinois (2014). Έγινε ο πρώτος καθηγητής στην έδρα Κων. Καραμανλής στο Fletcher School of Law & Diplomacy (2001-2003) της Βοστόνης. Υπήρξε ακόμα ιδρυτής του ΕΛΙΑΜΕΠ (1988) και από το 2004 ως το 2010 πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ). Έχει γράψει πολλά βιβλία στα ελληνικά και στα αγγλικά. Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα έργα του: Βαλκάνια, από τον 19ο ως τον 21ο αιώνα, Νεότερη Ελλάδα. Μια ιστορία από το 1821 (σε συνεργασία με τον Γιάννη-Μάριο Κολιόπουλο), Ανδρέας Παπανδρέου: Μεγάλες Προσδοκίες, Μικρή πολιτική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Μικρή ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής.