«Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής» της Μάιρας Παπαθανασοπούλου: Ένα πικρό απόσταγμα των σκοτεινών στιγμών της Ιστορίας

Πώς μια ιστορία ενός μικρού χαρισματικού ανάπηρου παιδιού συναντά τη μεγάλη Ιστορία; Την Ιστορία που σφραγίζει τη μεταπολεμική Ευρώπη, με τις ζώνες επιρροής –που καθόρισε η Γιάλτα–, και τα δύο μπλοκ που συγκρότησαν μέχρι το 1989 ή σύμφωνα με άλλους μέχρι το 1991, την ευρωπαϊκή αντανάκλαση του Ψυχρού Πολέμου.

Το νέο μυθιστόρημα της Μάιρας Παπαθανασοπούλου, από τις εκδόσεις Πατάκη, πετυχαίνει ακριβώς αυτή τη σύζευξη της μικρής και της μεγάλης Ιστορίας. Σ’ έναν ποταμό λογοτεχνίας καθίσταται προφανές από τις πρώτες κιόλας σελίδες ότι έχει ως θεμέλιο τη μακρόχρονη και ουσιαστική έρευνα της συγγραφέως προκειμένου να προχωρήσει στη συγγραφή του βιβλίου.

Η γέννηση ενός αγοριού τη μέρα που τα γερμανικά στρατεύματα κατευθύνονται από τα βουλγαρικά σύνορα εναντίον της Ελλάδας, είναι ο μίτος του μυθιστορηματικού κουβαριού που ξετυλίγεται στις σελίδες του βιβλίου. Η μετεμφυλιοπολεμική επαρχία της βόρειας Ελλάδας στις αρχές της δεκαετίας του πενήντα είναι η «φυλακή» από την οποία μια άρρωστη μάνα –αληθινή Γερακίνα σύμφωνα με τη συγγραφέα– επιλέγει να απελευθερώσει το μονάκριβο παιδί της. Θα το στείλει μαζί με άλλα παιδιά στην ανατολική Γερμανία – εκεί όπου, με πρωτοβουλία των ηττημένων του εμφυλίου, βρέθηκαν πολλά Ελληνόπουλα πριν δεκαετίες. Είναι τα παιδιά του Μάρκου Βαφειάδη, του αρχηγού του Δημοκρατικού Στρατού, όπως έχουν καταγραφεί, τα οποία στάλθηκαν σε χώρες επιρροής τής τότε Σοβιετικής Ένωσης σ’ ένα ταξίδι το οποίο η κάθε πλευρά της ιστορίας βάφτισε με τον δικό της τρόπο.

Για τον Σταύρο, τον ήρωα του μυθιστορήματος, το ταξίδι αυτό είναι το οδοιπορικό μιας διπλής απώλειας: της μάνας και της πατρίδας που ξαφνικά και για πάντα θα χαθούν σφραγίζοντας την, έτσι κι αλλιώς, δύσκολη πορεία του.

Στο Ροντεμποϊλ, ένα προάστιο της Δρέσδης, θα υφανθεί ο μυθιστορηματικός καμβάς με διαδοχικά flash back που περιλαμβάνουν τη Μάνη, ένα χωριό της βόρειας Ελλάδας, την Ξάνθη, τη Λειψία, τη Νορβηγία. Εκεί το ελληνικό τραύμα του εμφυλίου συναντιέται με την ευγονική του Χίμλερ, μια ακόμη εκδοχή της ναζιστικής θηριωδίας. Ο ήρωας της ιστορίας θα συναντηθεί με ένα κορίτσι το οποίο η ευγονική του Χίμλερ άθροισε στις στρατιές των «εξαίρετων» προκειμένου να ενισχυθεί το κυρίαρχο γένος. Από αυτήν την έντονη συνάντηση θα οδηγηθούμε στον επίλογο του βιβλίου που δεν είναι συμβατικός.

Το βιβλίο δεν τελειώνει. Ένα κυρίαρχο και πρωτεύον, σε σχέση με τη μυθιστορηματική πλοκή, ερωτηματικό κλείνει την αφήγηση προδικάζοντας τη συνέχειά της. Είναι προφανές ότι η συγγραφέας «χρωστά» στο κοινό της ένα κάποιο τέλος στην τριλογία που ξεκίνησε με την «Ιεραποστολική στάση», συνεχίζεται με «Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής» και θα κλείσει με ένα αντίστοιχα σημαντικό μυθιστόρημα.

Ο μύθος περιλαμβάνει όλο το πικρό απόσταγμα των σκοτεινών στιγμών της ελληνικής και ευρωπαϊκής μεταπολεμικής Ιστορίας. Όμως, και αυτό οφείλεται αποκλειστικά στο ταλέντο της συγγραφέως, το χιούμορ αναβλύζει ξαφνικά σαν ιαματικό χάδι από τις σελίδες του βιβλίου. Έτσι η μεγάλη Ιστορία με τη μικρή ιστορία δεν λειτουργούν μόνον ως αναστοχασμός στο συλλογικό τραύμα, αλλά και ως ένα ευχάριστο άνοιγμα της σκέψης στην επί γης ανθρώπινη περιπέτεια.