Νίκος Παπανδρέου - «Έρωτες στο παρασκήνιο»: Η αόρατη δύναμη Μαργαρίτας – Αντρέα

Παθιασμένοι έρωτες, έντονο πολιτικό παρασκήνιο και πολλά φεμινιστικά μηνύματα είναι μερικά από τα στοιχεία που συναντάμε στο νέο βιβλίο του Νίκου Παπανδρέου «Έρωτες στο παρασκήνιο» (εκδόσεις Καστανιώτη). Ο γνωστός συγγραφέας, οικονομολόγος και... πρώτος επιλαχών για την έδρα της Εύας Καϊλή στο ευρωκοινοβούλιο, μιλάει στην Athens Voice για το τελευταίο του βιβλίο, την κριτική που δέχθηκε για αυτό αλλά και τον πατέρα του, Ανδρέα Παπανδρέου.

Οι «Έρωτες στο Παρασκήνιο» αποτελούν ένα μυθιστόρημα με πολλά ιστορικά στοιχεία, στο οποίο ο αναγνώστης δύσκολα ξεχωρίζει την πραγματικότητα από τη μυθοπλασία. Εσείς πώς καταφέρατε να διατηρήσετε τις ισορροπίες μεταξύ των δύο και σε ποιους πιστεύετε πως απευθύνεται; 
Απευθύνεται φυσικά στον κάθε άνθρωπο – δεν ξεχωρίζω τον ένα από τον άλλον. Αλλά, πιο συγκεκριμένα, αν κάποιος ενδιαφέρεται να δει πώς είναι να ζεις καθημερινά με σκοπό ένα καλύτερο μέλλον, πώς τα πιστεύω σου επηρεάζουν την καθημερινότητά σου και τις προσωπικές σου σχέσεις, θα βρει εδώ αρκετές απαντήσεις.

Και αν κάποιος θέλει ένα βιβλίο με δράση, ιδεολογία, φιλοσοφία, έρωτα και διαπλοκή ως και δολοφονία, πάλι θα τα βρει μέσα σε αυτές τις σελίδες. Η δολοφονία της 16χρόνης Σίσσυ στην Πλάκα, με επιπτώσεις και καραμπόλες στις γυναίκες ενός κινήματος, αλλά και την αστυνομία και τη δικαιοσύνη.

Για τη διατήρηση της απόστασης, το πρώτο σας ερώτημα, σκέφτομαι ότι ίσως βοηθάει ότι γράφω πάνω από τριάντα χρόνια τώρα και έχω μάθει να χειρίζομαι τα προσωπικά μου ως μυθιστόρημα. Το ιδιαίτερο σε αυτό το βιβλίο είναι ότι μπλέκω αληθινά άτομα με τα πραγματικά τους ονόματα, με αλλά άτομα που δεν υπήρχαν. Σημαντικός πρωταγωνιστής είμαι και εγώ ο ίδιος, που εμφανίζομαι ως Νίκος Παπανδρέου… Για να γράφεις για τον εαυτό σου σε τρίτο πρόσωπο πρέπει να βλέπεις τον εαυτό σου απέξω. Κάντε το και εσείς, να δείτε τι θα μάθετε.

Στο βιβλίο γίνονται εκτενείς αναφορές στην Ένωση Γυναικών Ελλάδος και στις διεργασίες που γέννησαν το εν Ελλάδι φεμινιστικό κίνημα. Εσείς ζήσατε από κοντά πολλές από εκείνες τις συζητήσεις. Ξεχωρίζετε κάποια συγκεκριμένη στιγμή;
Φυσικά και τις έζησα και να ξέρετε πως το έναυσμα του βιβλίου, η σπίθα και έμπνευση είναι η Ένωση Γυναικών Ελλάδος και η εμπειρία μου ως έφηβος με όλες αυτές τις γυναίκες! Το βιβλίο υμνεί αυτό το κίνημα. Η ερώτησή σας, όμως, αγγίζει το παράλογο διττό του βιβλίου: ενώ είναι μυθιστόρημα, με ρωτάτε για την πραγματική ιστορία – αν ήταν θα είχα γράψει ένα δοκίμιο. Αντ’ αυτού, έγγραψα το μυθιστόρημα της γέννησης της Ένωσης Γυναικών Ελλάδος που ίδρυσε και ηγήθηκε η Μαργαρίτα για πολλά χρόνια.

Έχετε δεχθεί κριτική για τις αναφορές σας στις προσωπικές στιγμές του πατέρα σας. Πώς εκλαμβάνετε την εν λόγω κριτική και τι απαντάτε;
Δεν έχω δεχθεί κριτική, εκτός από εκείνους που δεν το έχουν διαβάσει και που νομίζουν ότι είναι ένα σκανδαλοθηρικό βιβλίο. Όταν γράφεις σωστά και προσδίδεις τις σωστές ψυχολογικές αποχρώσεις, η κριτική πέφτει στα ψιλά. Όταν αφηγείσαι τα ανθρώπινα αισθήματα απ’ τα οποία γεννιόνται οι έρωτες, αλλά και τη «λογική» μιας εξωσυζυγικής σχέσης, φωτίζεις τις πραγματικές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης και δύσκολα αυτό είναι αντικείμενο σοβαρής κριτικής, όπως την εννοείτε.

Όταν το έγραφα η γυναίκα μου μού είπε, «πρόσεξε μην αποδομήσεις τον Ανδρέα». Τελικά, όταν το διάβασε, είπε ότι έφτασε στην τελευταία σελίδα με αίσθημα χαράς και αισιοδοξίας, όπως και ήθελα. 

Γνωρίζοντας αρκετούς από τους στενούς συνεργάτες του πατέρα σας και έχοντας ενσωματώσει πολλούς από αυτούς στις αράδες του βιβλίου σας, με ψευδώνυμα ή με τα αληθινά τους ονόματα, υπάρχει κάποιος που ξεχωρίζετε ως αληθινά έμπιστο συνεργάτη του μέχρι το τέλος;
Για έμπιστο συνεργάτη ως το τέλος –για το βιβλίο μιλάμε τώρα και όχι για την πραγματικότητα, μην πέσουμε στην παγίδα– θα το δούμε στη συνέχεια αυτού του τόμου. Θα προκύψει μέσα από τη μυθοπλασία την ίδια. Δεν ξέρω πριν το γράψω ποιος θα μου βγει τίμιος και ποιος όχι.

Στο βιβλίο υπάρχει η φράση «είχα ακούσει για ιστορίες ανθρώπων που τους ένωνε μια αόρατη, χρυσή γραμμή». Πιστεύετε πως ίσχυε κάτι τέτοιο για τον Ανδρέα και τη Μαργαρίτα; 
Στο βιβλίο ναι, είναι δυνατή αυτή η αόρατη σχέση, ανάμεσά τους υπάρχει μια αόρατη δύναμη. Ο επόμενος τόμος θα δείξει το πώς και το γιατί. Το αν ήταν έτσι στην πραγματικότητα, ίσως δεν θα το μάθουμε ποτέ...

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όπως αποδεικνύεται, έζησε όντως μια μυθιστορηματική ζωή, η οποία έχει μάλιστα καταγραφεί σε ουκ ολίγα βιβλία, μεταξύ αυτών και στο δικό σας. Θεωρείτε πως υπάρχουν ακόμη αθέατες πλευρές του χαρακτήρα του ή/και στιγμές με ενδιαφέρον που ακόμη δεν γνωρίζει ο κόσμος; 
Οι αθέατες πλευρές είναι γέννημα της ανάγκης της μυθοπλασίας. Ήδη όμως θα βρείτε αρκετές «αθέατες πλευρές» στο «Έρωτες στο παρασκήνιο». Για παράδειγμα την ανάγκη του μυθιστορηματικού ήρωα Ανδρέα να συνομιλεί με τον πατέρα του όταν βρίσκεται στο γραφείο του, ή να θυμάται τα της Καλιφόρνιας της δεκαετίας του 1950, ή το πώς χειρίζεται την αμφισβήτηση του γιου του, Νίκου, που τον προκαλεί να κόψει την εξωσυζυγική του σχέση με τη Χρύσα.

Όπως έχετε δηλώσει, οι «Έρωτες στο παρασκήνιο» αποτελούν το πρώτο μέρος μιας επικείμενης τριλογίας. Τι θα διαβάσουμε στα επόμενα δύο βιβλία;
Το επόμενο το γράφω τώρα που μιλάμε. Να σας πω την αλήθεια, το πού θα καταλήξει όλο αυτό είναι ακόμη απρόβλεπτο! Αν ήξερα πού θα πάει η ιστορία δεν θα είχα το κουράγιο να το γράψω, δεν θα είχα μυστήριο να λύσω και να δω τι θα απογίνουν οι χαρακτήρες μου. Τώρα όμως οι δέκα - δεκαπέντε ηρωίδες έχουν αποκτήσει τις φωνές τους και θα το πάμε μαζί…

Θεωρώ την τριλογία κάτι σαν το Magnum Opus της συγγραφικής μου καριέρας – πόσα ακόμη να γράψω πάνω από τα δέκα με έντεκα βιβλία ως τώρα; Μόνο σε αυτή τη φάση της συγγραφικής μου ζωής και με τόση εμπειρία θα μπορούσα να τολμήσω να βάλω αληθινά ονόματα και άτομα πασίγνωστα σε ένα μυθιστόρημα. Τα βιβλία αυτά έχουν ένα βαθύτερο νόημα για μένα. Θα αφήσω πίσω ένα ιδιαίτερο αφήγημα που θα πραγματεύεται την ιστορία της χώρας μας όπως τη βίωσα εγώ, η οικογένειά μου και οι άνθρωποι γύρω μου.