Πώς οι χτίστες και οι νοικοκυρές συνδημιούργησαν τη σύγχρονη Αθήνα;

Ποιοι είναι οι επαρχιώτες που ήρθαν στην Αθήνα με τις γυναίκες τους μετά τον Εμφύλιο και «τσιμέντωσαν» την πόλη; Ποιοι «γκρέμισαν» τα νεοκλασικά και γιατί γέμισαν το λεκανοπέδιο με πολυκατοικίες; Πώς έμαθαν και ανέπτυξαν την τέχνη τους, από πού προέρχονται, ποιες τεχνικές και γνώσεις είχαν μαζί τους; Πώς επικοινωνούσαν και διαπραγματεύονταν με τους μορφωμένους αρχιτέκτονες; Τι ζητούσαν οι γυναίκες τους;

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για την αντιπαροχή και την οικοδομική έκρηξη που καθόρισε τη μορφή της μεταπολεμικής πόλης. Η μελέτη «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» της Ιωάννας Θεοχαροπούλου θέτει τα στερεότυπα υπό αμφισβήτηση. Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου για πρώτη φορά στα ελληνικά από τις Εκδόσεις του Ιδρύματος Ωνάση, την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2022 (στις 19:00-22:00) στη Μικρή Σκηνή της Στέγης οργανώνεται συζήτηση σχετικά με τη σημασία αυτής της σύγχρονης πόλης, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της και την ιστορία της, ενώ παράλληλα θα προβληθεί και το ομότιτλο ντοκιμαντέρ των Τάσου Λάγγη και Γιάννη Γαϊτανίδη.

Στο πάνελ θα συμμετέχουν η συγγραφέας του βιβλίου και επισκέπτρια λέκτορας στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Τέχνης και Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, οι σκηνοθέτες της ταινίας, η Διευθύντρια Πολιτισμού Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου, ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής & Αστικού Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Πατρών Πάνος Δραγώνας και ο Michael Herzfeld, ομότιμος καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και ομότιμος καθηγητής Κριτικών Σπουδών Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν. H συζήτηση θα διεξαχθεί στα ελληνικά και με ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα. Η ταινία θα προβληθεί με αγγλικούς υπότιτλους.

«Χτίστες, νοικοκυρές και η ανοικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» της Ιωάννας Θεοχαροπούλου: Λίγα λόγια για το βιβλίο 

Μια μελέτη για την πολυκατοικία, τον πιο χαρακτηριστικό κτιριακό τύπο της Αθήνας, και τους τρόπους που αυτή έχει περιγραφεί μέσα στον χρόνο – από ένα αδιάφορο και άσχημο στοιχείο της πόλης μέχρι τον ρόλο που μπορεί να παίξει για μια βιώσιμη πόλη του μέλλοντος.

Σε αντιδιαστολή με τον έντονο θαυμασμό που προκαλεί η Ακρόπολη, η σύγχρονη Αθήνα περιγράφεται συνήθως με αρνητικούς όρους – μια άσχημη πόλη, με αδιάφορα κτίρια και ασφυκτική ατμόσφαιρα. Η μελέτη της Θεοχαροπούλου αποτιμά εκ νέου την οικοδομική έκρηξη που καθόρισε τη μορφή της μεταπολεμικής πόλης, εστιάζοντας στον πιο χαρακτηριστικό κτιριακό τύπο της, την πολυκατοικία. Η συγγραφέας τονίζει τα καινοτόμα χαρακτηριστικά αυτού του κτιρίου, το οποίο κατασκευαζόταν εύκολα και με στοιχειώδη τεχνικά μέσα. Η πολυκατοικία έδωσε ώθηση στην οικονομία της μεταπολεμικής πόλης και αποτέλεσε μοχλό για τον μετασχηματισμό της αθηναϊκής κοινωνίας στα μέσα του 20ού αιώνα. Ιδιαίτερα οι εσωτερικοί χώροι των διαμερισμάτων αντανακλούσαν την επιθυμία των νοικοκυρών να υιοθετήσουν τον μοντέρνο τρόπο ζωής που προβαλλόταν μέσα από τις ταινίες και τα περιοδικά της εποχής. Συγχρόνως, οι εργολάβοι και οι χτίστες συμμετείχαν ενεργά στον σχεδιασμό αυτών των εσωτερικών χώρων, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους ενοίκους να διαμορφώσουν την καθημερινή ζωή τους και τη μεταπολεμική πόλη ανάλογα με τις ανάγκες τους.

Σε αυτή την αναθεωρημένη έκδοση της πρωτότυπης έρευνάς της, η συγγραφέας αντλεί στοιχεία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, τη θεωρία του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού, τις πολιτισμικές σπουδές και την ανθρωπολογία. Επιπλέον, στον απόηχο της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το επικαιροποιημένο επίμετρο του βιβλίου διερευνά τον πιθανό ρόλο της πολυκατοικίας στην πόλη του μέλλοντος, μια πόλη που θα ανταποκρίνεται στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά αιτήματα του 21ου αιώνα.

Η Αθήνα της αντιπαροχής μέσα από το ντοκιμαντέρ των Τάσου Λάγγη και Γιάννη Γαϊτανίδη

Η ταινία τεκμηρίωσης «Χτίστες, νοικοκυρές και η ανοικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας»  αφηγείται την ιστορία της αθηναϊκής πολυκατοικίας μέσα από τη ζωή των ανώνυμων λαϊκών ανθρώπων της αντιπαροχής. Με τον φακό τους οι σκηνοθέτες αναζητούν αυτούς τους αόρατους «συν-δημιουργούς» της ιστορίας της σύγχρονης Αθήνας.

Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Ιωάννας Θεοχαροπούλου, το ντοκιμαντέρ πρωτοπαρουσιάστηκε στο Επίσημο Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας» τον Σεπτέμβριο του 2021 και συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα των βραβείων ΙΡΙΣ. Τον Αύγουστο του 2022 κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Cinema Urbana – Architecture Film Festival Brasilia στη Βραζιλία. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού έχει παρουσιαστεί και στη Νέα Υόρκη, το Τορόντο και το Βανκούβερ ενώ ακολουθούν στο Λος Άντζελες, την Ουάσινγκτον, το Σικάγο, τη Χιλή και, επίσης, στο Ρότερνταμ.

INFO
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107, Μικρή Σκηνή
25 Νοεμβρίου 2022 | 19:00 – 22:00
Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου που θα διανέμονται πριν την έναρξη της εκδήλωσης. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.