Κ - literature: Η κορεατική λογοτεχνία κατακτά τον κόσμο

Korean Wave – αυτός είναι ο όρος με τον οποίο εύστοχα συνοψίστηκε η στοχευμένη, μεθοδική και άκρως επιτυχημένη προσπάθεια της Νότιας Κορέας να στεφθεί κορυφαία εξαγωγός ποπ κουλτούρας, σε όλα τα μεγάλα γήπεδα των δημιουργικών βιομηχανιών, από τη μουσική μέχρι τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Το κορεάτικο αυτό success story είναι λίγο-πολύ γνωστό με πολλά ορόσημά του να έχουν εισχωρήσει και πρωταγωνιστήσει για τα καλά στην pop culture ατζέντα των τελευταίων χρόνων: από το σαρωτικό hit «Gangnam Style» του Psy το 2012 που έγινε viral before it was cool μέχρι το εξαιρετικά δημοφιλές K-pop boy band BTS και από τον Bong Joon-ho και το πρώτο Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας που απονεμήθηκε ποτέ σε «ξενόγλωσση» ταινία για τα «Παράσιτα» και το Netflix φαινόμενο του «Squid Game» η στρατηγική της Νότιας Κορέας που εκτείνεται σε βάθος εικοσιπενταετίας έχει αποδώσει και με το παραπάνω καρπούς ανατρέποντας δυναμικές και ισορροπίες στην ασιατική σκακιέρα, ενορχηστρώνοντας την άρση του πολυετούς πολιτιστικού εμπάργκο μεταξύ Κορέας και Ιαπωνίας και χρίζοντας τη χώρα παγκόσμια πολιτιστική υπερδύναμη, πρωτοπόρο της ψηφιακής ποπ κουλτούρας και πολυδιάστατο φαινόμενο-case study οικονομικής ανάπτυξης μέσω της δημιουργικής βιομηχανίας.

Μέσα σε όλα αυτά τα κύματα της K-pop και των K-dramas, για τα οποία πολύ μελάνι έχει χυθεί ως αιχμή του soft power δόρατος της Νότιας Κορέας, τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να ξεπηδάει και ένα διακριτό, διαφορετικό κύμα που ανήκει σε εκείνον τον χώρο που συχνά λησμονούμε όταν μιλάμε για ποπ κουλτούρα, αν και από εκεί, πολύ συχνά, ξεκινάνε όλα: τον χώρο των βιβλίων και της λογοτεχνίας. Η κορεάτικη λογοτεχνία που, λόγω του περιπετειώδους πολιτικού και πολιτειακού βίου της νυν Δημοκρατίας της Κορέας, ήταν, σε μεγάλο βαθμό, αγκιστρωμένη σε θεματικές αποικιοκρατικών και μιλιταριστικών ιστοριών, πήρε το πρώτο φιλί της ζωής τη δεκαετία του 1990, με την ανάδυση νέων συγγραφικών φωνών που λάνσαραν ένα νέο λογοτεχνικό στιλ συνδυάζοντας μια πιο «ανάλαφρη», προσιτή γραφή με θέματα αντλημένα από τις δυσκολίες και τα άγχη της καθημερινότητας αλλά και ακανθώδη κοινωνικά ζητήματα όπως οι διακρίσεις, οι οικονομικές ανισότητες και η θέση των γυναικών στις ασιατικές κοινωνίες. Το νέο αυτό λογοτεχνικό ρεύμα «ξεκλείδωσε» τις δυνατότητες της κορεατικής λογοτεχνίας, διευρύνοντας το κοινό της τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων και κερδίζοντας ορδές αναγνωστών αρχικά στην για πολλούς λόγους δύσκολη γείτονα αγορά της Ιαπωνίας και αμέσως μετά στις μεγάλες αγορές της Δύσης. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο οι πωλήσεις κορεατικών βιβλίων διέγραψαν την άκρως εντυπωσιακή τροχιά από τα μόλις 88 αντίτυπα το 2001 στα 10.191 το 2015, ενώ οι γλώσσες στις οποίες μεταφράζεται κορεάτικη λογοτεχνία αυξήθηκαν από τις 8 το 2001 στις 27 το 2019 και οι μεταφρασμένοι κορεάτικοι λογοτεχνικοί τίτλοι, αντίστοιχα, από 14 το 2001 σε 151 το 2019.

Κάπως έτσι το κύμα της κύμα της K-Literature (ή για συντομία «K-lit») συνάντησε τα υπόλοιπα K κύματα της ποπ κουλτούρας και έγινε σταδιακά το απόλυτο super cool λογοτεχνικό trend τόσο για τα media όσο και για το πραγματικό αναγνωστικό κοινό, αναδεικνύοντας, παράλληλα, πολλές δυναμικές γυναικείες λογοτεχνικές φωνές. Και σε αντίθεση με πολλούς άλλους κομήτες από τη διεθνή μεταφρασμένη λογοτεχνία η κορεατική λογοτεχνία δείχνει έτοιμη να κεφαλαιοποιήσει όλο αυτό το ενδιαφέρον, την αυξανόμενη ζήτηση, τους αριθμούς που τρέχουν και τα συμβόλαια που κλείνονται για προσαρμογή βιβλίων σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές για να τρέψουν την τάση σε κραταιά σταθερά.

Born 1982: H K-lit γίνεται mainstream
Το βιβλίο Cho Nam-Joo «Kim Ji young, Born 1982» είναι εκείνο που ίσως ξεκλείδωσε τη mainstream πύλη για τη σύγχρονη κορεάτικη λογοτεχνία. Με πρώτη κυκλοφορία τον Οκτώβριο του 2016 η καθημερινή αυτή ιστορία μιας νεαρής Κορεάτισας που παλεύει με την «καθημερινή» κατάθλιψη μιας νέας μητέρας που ασχολείται με τα οικοκυρικά, τράβηξε αμέσως τα βλέμματα, έγινε endorsed από Κ-pop icons, όπως οι BTS και οι Red Velvet, και trend «από στόμα σε στόμα» στα social media, μπήκε με αξιώσεις στις λίστες των φεμινιστικών κορεατικών αναγνωσμάτων, προσαρμόστηκε στην ομώνυμη ταινία του 2019 και έγινε το πιο ευπώλητο κορεατικό μυθιστόρημα διεθνώς με πάνω από 300.00 αντίτυπα εκτός κορεατικών συνόρων μόνο μέχρι το τέλος του 2020 και 200.000 αντίτυπα μόνο στην Ιαπωνία μέχρι σήμερα.
Η ιστορία της Kim Ji young άνοιξε τον δρόμο των πωλήσεων και των διεθνών μεταφράσεων για μια σειρά επόμενων κορεατικών best sellers όπως το «I Decided to Live As Me» της Kim Soo-Hyun. Η συγγραφέας του βιβλίου, Cho Nam-Joο, θεωρείται από τους σκαπανείς του success storyτης K-lit και ανήκει στη γενιά των νέων Κορεατών λογοτεχνών που σπούδασαν στην Ιαπωνία και προσπάθησαν να γεφυρώσουν το χάσμα των δύο χωρών. Το 2007 η Cho Nam-Joo άνοιξε μια εκδοτική εταιρεία στην Ιαπωνία, με ειδικότητα στη μετάφραση Κορεατών συγγραφέων και στόχο να βάλει τα κορεατικά μυθιστορήματα στα ράφια των ιαπωνικών βιβλιοπωλείων. Το 2007 λάνσαρε μια σειρά νέας κορεάτικης μεταφρασμένης λογοτεχνίας με τίτλο «New Korean Literature Series» με πρώτο τίτλο και κυκλοφορία της σειράς μια προσωπική επιλογή της ChoNam-Joo που έμελλε να γίνει ένα ακόμα ορόσημο του K-Lit κύματος, το «The Vegetarian» της Han Kang.

The Vegetarian: Διεθνής αναγνώριση με τη βούλα του Booker
Το «The Vegetarian» της Han Kang είναι μια σπονδυλωτή ιστορία σε τρία μέρη που παρακολουθεί μια ακόμη καθημερινή γυναίκα της σύγχρονης Νότιας Κορέας, τη Yeong-hye να γίνεται χορτοφάγος μετά από έναν ανατριχιαστικό εφιάλτη – μια επιλογή που θα πάρει απρόσμενη, παράξενη και βίαιη τροπή αγγίζοντας θέματα ταμπού όχι μόνο για τη Νότια Κορέα του σήμερα αλλά και για όλον τον κόσμο. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 2007 το βιβλίο χαρακτηρίστηκε «περίεργο» και «ακραίο» ακόμα και από το εγχώριο κοινό, όμως μια δεκαετία μετά μετατράπηκε σε σημαία της K-Literature: με όχημα την εξαιρετική αγγλική μετάφραση της Deborah Smith και την κυκλοφορία του σε Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ το 2015 και το 2016 αντίστοιχα, το «The Vegetarian» κατάφερε να αποσπάσει μια πολυπόθητη λογοτεχνική διάκριση, το βραβείο International Man Booker το 2016 και περιλήφθηκε στη λίστα του «Time» με τα καλύτερα βιβλία της χρονιάς, πουλώντας πάνω από 160.000 αντίτυπα σε 13 γλώσσες.

K-lit με τα μάτια στο Νόμπελ
Το «The Vegetarian» δεν είναι, βέβαια, το μόνο κορεατικό μυθιστόρημα που έχει βρεθεί σε υψηλού κύρους λογοτεχνικά βραβεία. Το ψυχολογικό θρίλερ «The Hole» της Pyun Hye-Young απέσπασε στις ΗΠΑ το βραβείο Shirley Jackson το 2018, ενώ την ίδια χρονιά η συλλογή «The Autobiography of Death» της ποιήτριας Kim Hyesoon κέρδισε το βραβείο ποίησης Griffin στον Καναδά. Το «At Dusk» του Hwang Sok-yong απέσπασε, επίσης το 2018, το γαλλικό βραβείο Emile Guimet για την ασιατική λογοτεχνία ενώ το 2021 το «The Disaster Tourist» της Yun Ko-eun φιγούραρε στις λίστες των νικητών στα βραβεία αστυνομικού μυθιστορήματος της Ένωσης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας της Αγγλίας.
Με όλες αυτές τις διακρίσεις και την επιτυχία, είναι κοινό μυστικό του κορεάτικου πολιτιστικού κόσμου ότι η χώρα κυνηγά με μεγάλο πάθος, και την επιμονή που έφερε τα k-pop κύματα σε όλα τα σπίτια, την ύψιστη λογοτεχνική διάκριση, ιδίως για μια χώρα που ανήκει στη «small language» μειονότητα, που δεν είναι άλλη από ένα βραβείο Νόμπελ. Το αν αυτό το κορεατικό λογοτεχνικό όνειρο γίνει πραγματικότητα είναι ένα στοίχημα που θα πρέπει να κερδίσει η κορεατική λογοτεχνία αντιμετωπίζοντας την άλλη όψη του νομίσματος της επιτυχίας του κορεάτικου κύματος – μιας και στα γράμματα συχνά οι κανόνες του παιχνιδιού διαφέρουν από τις εμπορικές ποπ παρτίδες άλλων βιομηχανιών της τέχνης. Το σίγουρο είναι ότι η Κ-Lit διαθέτει το εύρος και τα εφόδια για να ξεφύγει από τα στεγανά ενός trendy πνευματώδους new age ορισμού και να πρωταγωνιστήσει τα επόμενα χρόνια στην παγκόσμια αγορά, να πάρει το μερίδιο που δικαιούται από το εξαγώγιμο πολιτιστικό προϊόν της Νότιας Κορέας τροφοδοτώντας τον μαγικό κόσμο του βιβλίου με χρήσιμες ενέσεις νεανικότητας, ποικιλομορφίας και φρεσκάδας.