«Η διαγώνιος Αλιέχιν» του Arthur Larrue: Ένα μυθιστόρημα με σκακιστικό ενδιαφέρον

Ήρθε η ώρα να ομολογήσω τη βδελυρή αδυναμία μου να κατανοήσω πρώτα την έννοια και κατόπιν τη χρησιμότητα του μικρού ροκέ (για να μη μιλήσω για το μεγάλο ροκέ).

Στη διάρκεια της εφηβείας μου αλλά και στα φοιτητικά μου χρόνια, όταν δεν έκανα ξιφασκία στον Τάφο του Ινδού (στα υπόγεια του γηπέδου του Παναθηναϊκού κοντολογίς) επιχειρούσα ενίοτε να αθληθώ στο ιπποτικό σπορ του σκακιού. Ήταν μια εποχή που η ντάμα εθεωρείτο υποδεέστερο παιχνίδι, το τάβλι ανήκε στην αργόσχολη πλέμπα και κανείς δεν γνώριζε το κινέζικο ματζόνγκ.

Οι αντίπαλοί μου στο σκάκι συνήθιζαν να με αποτελειώνουν σε σύντομες παρτίδες όπου οι θριαμβευτικές αναφωνήσεις τους «Ρουά ματ» προκαλούσαν στην τρυφερή ψυχή μου ταπεινωτικά ρήγματα που –για καλή μου τύχη– δεν με οδήγησαν σε κάποιο ψυχαναλυτικό ντιβάνι (δεν υπήρχαν χρήματα τότε για παρόμοιες πολυτέλειες, προτιμούσαμε το λιγοστό μας κομπόδεμα να το αναλώνουμε σε βιβλία ή δίσκους βινιλίου).

Ήταν ο καιρός που ο ψυχρός πόλεμος εκδηλωνόταν σε μυθικούς σκακιστικούς αγώνες ανάμεσα στον Ρώσο Σπάσκι και στον Αμερικάνο Φίσερ, την εξέλιξη των οποίων παρακολουθούσαμε με αγωνία μέσα από τις εφημερίδες, όπου ανάλογα με τον ιδεολογικό μας προσανατολισμό υποστηρίζαμε τη ρωσική Αρκούδα ή τον αμερικάνο Εκπορθητή (ο Ρώσος Σπάσκι ήταν ο παγκόσμιος πρωταθλητής που έχασε τον τίτλο του από τον Φίσερ στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας τη δεκαετία του ’70).

Έκτοτε σιγά σιγά το ενδιαφέρον του κοινού για το σκάκι ατόνησε, οι εφημερίδες έπαψαν να παρουσιάζουν σκακιστικά προβλήματα και χρειάστηκε να δούμε πρόσφατα «Το Γκαμπί της Βασίλισσας» για να ξαναθυμηθούμε αυτό το παιχνίδι.

Λίγες μέρες πριν κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο ένα μυθιστόρημα με σκακιστικό ενδιαφέρον – και όχι μόνο. Πρόκειται για το βιβλίο «Η διαγώνιος Αλιέχιν» σε μετάφραση Κάλλιας Ταβουλάρη. Ο νεαρός συγγραφέας του, Γάλλος στην καταγωγή, Αρθούρος Λαρί, αφηγείται αριστοτεχνικά την ιστορία ενός Ρώσου εμιγκρέ γκραν μετρ, του Αλεξάντρ Αλιέχιν, που υπήρξε παγκόσμιος πρωταθλητής.

Η ιστορία ξετυλίγεται κυρίως στα χρόνια της επέκτασης της ναζιστικής Γερμανίας όπου ο Αλιέχιν αναγκάζεται να συμβιβαστεί με τους κατακτητές ώστε να διατηρήσει κάποια προνόμιά του. Το κακό για τον ήρωα του βιβλίου είναι ότι υποχρεώνεται να υπογράψει κάποια αντιεβραϊκά άρθρα σε εφημερίδες, ένα στίγμα που θα τον ακολουθήσει ως το βίαιο τέλος του βίου του στο Εστορίλ της Πορτογαλίας, την ίδια στιγμή που η αγαπημένη του γυναίκα τον έχει απορρίψει αφήνοντάς τον πένητα να περιφέρεται σε άγρα κάποιου σιμουλτανέ για να βγάλει τα προς το ζην.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που δύσκολα το αφήνει ο αναγνώστης από τα χέρια του, το ίδιο όπως εμείς κάποτε παρακολουθούσαμε τους αγώνες ανάμεσα στους γκραν μετρ της χρυσής  εποχής του σκακιού.

«Πάντα πίστευα ότι το σκάκι είναι ένα παιχνίδι ηθικής», λέει μες στο βιβλίο ο Αλιέχιν. «Ενδείκνυται για τη διόρθωση της υπερβολικής εμπιστοσύνης και των πιο απόλυτων βεβαιοτήτων».

Πού έχω κρύψει άραγε εκείνο το σκάκι που είχα φέρει πριν χρόνια από το Μεξικό με σμιλεμένες φιγούρες των Μάγια;