Αφιέρωμα: 29 βιβλία για τη Ρωσία

Όπως γράφει στο καινούργιο του βιβλίο ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης «Ρωσία, ο μεγάλος εχθρός της Δύσης» (εκδ. Επίκεντρο), «το ξη­μέ­ρω­μα της 24ης Φε­βρου­α­ρίου 2022 ση­μα­το­δό­τη­σε το τέ­λος του κό­σμου που γνω­ρί­σα­με ως απο­τέ­λε­σμα της με­τα­πο­λε­μι­κής δι­ευ­θέ­τη­σης με­τά την ήτ­τα των δυ­νά­με­ων του Άξο­να από τους Συμ­μά­χους. Η Ρω­σι­κή Ομο­σπον­δία κή­ρυ­ξε τον πό­λε­μο κα­τά της γει­το­νι­κής, ανε­ξάρ­τη­της Ουκρα­νί­ας, προ­βάλ­λο­ντας έω­λα και προ­σχη­μα­τι­κά επι­χει­ρή­μα­τα, κα­τα­πα­τώ­ντας κά­θε αρ­χή δι­ε­θνούς δι­καίου. Η Δύ­ση φά­νη­κε απρο­ε­τοί­μα­στη για αυτή την εξέ­λι­ξη. Τα ση­μά­δια ήταν μπρο­στά στα μά­τια όλων, μα ελά­χι­στοι ήθε­λαν να τα δουν».

Σήμερα προσπαθούμε να καταλάβουμε τη Ρω­σία και το πώς διαφέρει από τις αναπαραστάσεις του Τσέχοφ και του Γκόγκολ. Τους τελευταίους τρεις μήνες έχουν εκδοθεί ενδιαφέροντα βιβλία και έχουν έρθει στο προσκήνιο παλιότερα, εξίσου διαφωτιστικά. Παρακάτω είναι μόνο μερικά από αυτά.

Η αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας, του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη, εκδ. Επίκεντρο
Η αμφιταλάντευση μεταξύ Δύσης και Ανατολής, αυτή η μοιραία αμαρτία του ρωσικού πολιτισμού, αυτό το προαιώνιο εμπόδιο για την ομαλή προσέγγιση της άλλης πλευράς από τη Ρωσία, λύθηκε οριστικά με την υιοθέτηση της επιλογής της ευρασιατικής προοπτικής από τη Μόσχα. Σήμερα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο στη Δύση, στον ελεύθερο κόσμο, στον πολιτισμό της ελευθερίας της επιλογής. Ουσιαστικά, η Ρωσία κομίζει στον 21ο αιώνα το μοντέλο της ασιατικής απολυταρχίας, της λατρείας της ισχύος και της επιβολής δια των όπλων των επιλογών μιας «πεφωτισμένης ηγεσίας».

Μικρή ιστορία της Ρωσίας, του Μαρκ Γκαλεόττι, εκδ. Πατάκη
Ο Γκαλεόττι σηκώνει το πέπλο του μύθου και μας οδηγεί στην καρδιά της ρωσικής ιστορίας: στη διαμόρφωση ενός έθνους και στις προσωπικότητες της Ιστορίας, στον Ιβάν τον Τρομερό και στη Μεγάλη Αικατερίνη, στην άνοδο και στην πτώση των Ρομάνοφ, στη Ρωσική Επανάσταση, στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, στο Τσερνόμπιλ και στο τέλος της Σοβιετικής Ένωσης. Και από την ανάδειξη και επικράτηση του Βλαντίμιρ Πούτιν ως το σημερινό καθεστώς και τα γεγονότα που οδήγησαν στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Απόλυτο σχέδιο Πούτιν, των Peter Baker και Susan Glasser, εκδ. Μοντέρνοι Καιροί
Λίγο μετά την εντυπωσιακή ανάδειξή του ως επίδοξου διαδόχου του Μπορίς Γέλτσιν, ο μύθος του Βλαντίμιρ Πούτιν άρχισε να υφαίνεται στο εσωτερικό του ρωσικού έθνος. Σύντομα ο Πούτιν, άλλοτε «υπαλληλάκος» της KGB, έγινε ουσιαστικά ο νέος τσάρος της Ρωσίας. Ηγέτης μιας πρώην υπερδύναμης που για καιρό είχε γίνει η σκιά του εαυτού της, άρπαξε όλες τις εξουσίες, κυνήγησε ανελέητα τους ίδιους ολιγάρχες που τον είχαν φέρει στο πολιτικό προσκήνιο και ευνόησε την πολιτική της μυστικότητας, της ίντριγκας και της κατασκοπίας.

Έρχεται Χειμώνας: Γιατί πρέπει να αντιταχθούμε στον Βλαντίμιρ Πούτιν και στους εχθρούς του ελεύθερου κόσμου, του Γκάρι Κασπάροφ (εκδ. Επικεντρο)
Ο μεγάλος σκακιστής Γκάρι Κασπάροφ μάς προειδοποίησε για τους κινδύνους του πουτινισμού πολύ πριν από πολλούς άλλους. Ο Κασπάροφ έχει την ικανότητα να επεξεργάζεται τις πληροφορίες σαν σούπερ υπολογιστής και διαθέτει την ευγλωττία ενός χαρισματικού ρήτορα.

Η επινόηση της σύγχρονης Ρωσίας: η διαδρομή από την ελευθερία του Γκορμπατσόφ στον πόλεμο του Πούτιν, του Αρκάντι Οστρόφσκι, εκδ. Επίκεντρο
Πώς μια χώρα που απελευθερώθηκε από εβδομήντα χρόνια σοβιετικής κυριαρχίας κατέληξε μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη Δύση και προπάντων για το ίδιο της το μέλλον; Ο Αρκάντι Οστρόφσκι παίρνει τον αναγνώστη σε ένα συναρπαστικό ταξίδι μέσα από την ταραχώδη μετα-σοβιετική μεταμόρφωση της Ρωσίας.

Κόκκινο σήμα: Πώς έγινα ο Νο 1 εχθρός του Βλαντίμιρ Πούτιν, του Bill Browder, εκδ. Καστανιώτη
Νοέμβριος 2009. Σε κάποια φυλακή της Μόσχας οκτώ αστυνομικοί ξυλοφορτώνουν μέχρι θανάτου τον Σεργκέι Μαγκνίτσκι. Ποιο ήταν το έγκλημά του; Ο νεαρός δικηγόρος κατέθεσε εναντίον αξιωματούχων του Υπουργείου Εσωτερικών που είχαν υπεξαιρέσει 230 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία είχε πληρώσει στο κράτος ένα από τα πιο επιτυχημένα αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου. Αυτή η άγρια δολοφονία παραμένει αδιερεύνητη και ατιμώρητη.

O Πούτιν από το Α ώς το Ω, του Βλαντίμιρ Φεντορόφσκι, εκδ. Εξάντας
Οι διεθνείς εντάσεις, η κρίση στην Ουκρανία, ο νέος ψυχρός πόλεμος, η κρίση στη Συρία, η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ήταν οι συγκυρίες που συνέβαλαν για να βρεθεί η προσωπικότητα του Πούτιν στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Από το 2000 που παίρνει στα χέρια του την εξουσία, η αύρα του ολοένα και απλώνεται. Μια αποκρυπτογράφηση του φαινομένου Πούτιν.

Βλαντίμιρ Πούτιν, ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο, της Μάσα Γκέσεν, εκδ. Πατάκη
Μια ψύχραιμη βιογραφία του Πούτιν προτού γίνει απολύτως φανερός ο αυταρχικός και αντιδυτικός προσανατολισμός της Ρωσίας.

Πούτιν, η εξουσία εκ των έσω, του Hubert Saipel, εκδ. Καστανιώτης
Πώς ο Βλαντίμιρ Πούτιν από αξιωματικός της Κα Γκε Μπε στην Ανατολική Γερμανία κατάφερε να γίνει ο ισχυρότερος άνδρας και ο διαμορφωτής της νέας Ρωσίας, η οποία απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις αντιλήψεις της Δύσης; Ο Μπαράκ Ομπάμα χαρακτηρίζει τον Βλαντίμιρ Πούτιν έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους της ανθρωπότητας ―αμέσως μετά τον Έμπολα και τους τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους. Ο Ρώσος πρόεδρος, από την άλλη, ασκεί δριμεία κριτική «στη διπλή ηθική της Δύσης».

Συνέντευξη με τον Πούτιν, Oliver Stone, εκδ. Οξύ
Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Όλιβερ Στόουν είναι ο μοναδικός άνθρωπος που, για πρώτη φορά, κατάφερε να εξασφαλίσει ό,τι επιδίωκαν για χρόνια δημοσιογράφοι και ειδησεογραφικά πρακτορεία απ' όλο τον κόσμο: μια εκτενή συνέντευξη με τον Ρώσο πρόεδρο. Το βιβλίο «Συνέντευξη με τον Πούτιν» είναι το απάνθισμα των συναντήσεων Πούτιν και Στόουν σε διάστημα δύο ετών.

Στο μυαλό του Βλαντίμιρ Πούτιν, του Michel Eltchaninoff, εκδ. Διάμετρος
Ποια είναι τα πιστεύω του Βλαντίμιρ Πούτιν; Ποιες φιλοσοφικές, θρησκευτικές και πολιτικές επιρροές διαμορφώνουν τον τρόπο σκέψης του; Πώς συγκροτείται το όραμα του για τη «ρωσική οδό» και ποια επίδραση ασκούν στον Ρώσο πρόεδρο η Ορθοδοξία, το Βυζάντιο, το σοβιετικό καθεστώς, ο Μαρξ, ο Ντοστογιέφσκι, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ή ο πανσλαβισμός;

Το μυστικό ημερολόγιο του Πούτιν, της Anna Politκovskaya, εκδ. Οξύ
Με τέσσερις σφαίρες στο κατώφλι ενός φτωχικού διαμερίσματος στη Μόσχα έχασε τη ζωή της μια από τις πιο μαχητικές δημοσιογράφους της Ρωσίας. Τέσσερις σφαίρες έκαναν να σωπάσει η ενοχλητική φωνή της Άννας Πολιτκόφσκαγια, της δημοσιογράφου που αφήνοντας τη θαλπωρή του γραφείου, γύριζε στις εσχατιές της Ρωσίας για να συνομιλήσει με τους απλούς ανθρώπους, τους παρίες της ζωής, αλλά και τους οπλαρχηγούς των ενόπλων στον εμφύλιο πόλεμο της εξουσίας.

Σε πρώτο πρόσωπο: Διάλογοι με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, εκδ. Λιβάνης
Έξι συζητήσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν η καθεμιά από τις οποίες διήρκησε μερικές ώρες. Άβολα ερωτήματα, συχνές υπεκφυγές.

Μικρή Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης: από τον Λένιν στον Στάλιν, 1917-1929, του Η. Ε. Carr
O Bρετανός μαρξιστής ιστορικός παρουσιάζει ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 20ού αιώνα.

Πολιτική, Οικονομία, Κοινωνία, Θρησκεία, Τέχνες και Επιστήμες από τον 9ο αιώνα έως την Περεστρόικα, του Paul Bushkovitch
Ο ιστορικός και κορυφαίος μελετητής Paul Bushkovitch ανασυνθέτει σε μια εύληπτη αφήγηση τη μακρά και περίπλοκη ιστορία της Ρωσίας, από τη μεσαιωνική περίοδο έως τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο συγγραφέας αποφεύγοντας ατεκμηρίωτες γενικεύσεις, ανασκευάζει μύθους και λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με τους Ρώσους και τη Ρωσία και μας προσφέρει μια περιεκτική ιστορία, γραμμένη με νηφαλιότητα και κριτική ματιά. Το βιβλίο χαρτογραφεί την πολιτική ιστορία της χώρας, παρακολουθώντας παράλληλα τις κοινωνικές, οικονομικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές εξελίξεις που χαρακτηρίζουν την ανάδυση της Ρωσίας, τη μεταμόρφωσή της από ένα πριγκιπάτο της ανατολικής Ευρώπης σε μια αυτοκρατορία που απλωνόταν σ' ολόκληρη την Ευρασία και, τέλος, τη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης, ενός χωρίς προηγούμενο κοινωνικού πειράματος μεγάλου βεληνεκούς. Έτσι, δίπλα στην πολιτική και στην οικονομία παρουσιάζονται οι τέχνες, τα γράμματα και οι επιστήμες, με ιδιαίτερη έμφαση στην έκρηξη δημιουργικότητας που σημειώθηκε κατά τη νεότερη εποχή. Παράλληλα, ο συγγραφέας εστιάζει στο συνεχώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό βάρος της χώρας και στην παρουσία της ως υπερδύναμης που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του status quo στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η κατάρρευση μιας αυτοκρατορίας, Μαθήματα για τη σύγχρονη Ρωσία, του Yegor Gaidar, εκδ. Παπαδόπουλος
Η ημερολογιακή σχεδόν καταγραφή της βασανιστικής, μακρόχρονης και μοιραίας διαδικασίας κατάρρευσης της σοβιετικής αυτοκρατορίας, μέσα από τα μάτια ενός εκ των σημαντικότερων πρωταγωνιστών της δύσκολης δεκαετίας 1991-2000. Το βιβλίο του Γιεγκόρ Γκαϊντάρ είναι μια μαρτυρία τεκμηριωμένη με αρχειακό υλικό που μεταφράζεται στη γλώσσα μας για πρώτη φορά και αναδεικνύει ζητήματα τα οποία θα βοηθήσουν τον Έλληνα αναγνώστη να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια της κατάρρευσης μίας από τις ισχυρότερες αυτοκρατορίες του 20ού αιώνα.

Γράμματα από τη Ρωσία, του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη, εκδ. Επίκεντρο
Διασχίζοντας απέραντες εκτάσεις με λεωφορεία, τρένα αλλά και αυτοκίνητα, ο συγγραφέας περιγράφει τη σημερινή Ρωσία, που ο δυτικός περιηγητής δεν θα καταφέρει ποτέ να δει ολόκληρη. Όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά ιστορικά και πολιτισμικά. Γι' αυτό η Ρωσία παραμένει ένα μυστήριο.

Η Ρωσία σήμερα: Πολιτική, Οικονομία και Εξωτερικές Σχέσεις, Συλλογικό, εκδ. Παπαζήσης
Η μετακομμουνιστική Ρωσία βρέθηκε στη δίνη μιας μεγάλης πολιτικής και οικονομικής κρίσης που διακινδυνευσε το μέλλον της χώρας. Η σημερινή Ρωσία επιζητεί πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές σύστημα. Ωστόσο, η επιτελούμενη ανάκαμψη της Ρωσίας εγείρει σημαντικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν με επιστημονική διερεύνηση. Τα κείμενα του τόμου είναι γραμμένα από Έλληνες και ξένους μελετητές και εξετάζουν ς πτυχές της σύγχρονης Ρωσίας: το ρωσικό πολιτικό σύστημα, τη σχέση των Ρώσων με τη Δύση και με το ίδιο τους το παρελθόν.

Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ρωσίας στον 21ο αιώνα, Συλλογικό, εκδ. Παπαζήσης
Η Ευρωπαϊκή 'Ένωση και η Ρωσία προσπάθησαν να οικοδομήσουν στενότερους δεσμούς, αλλά η Ρωσία συνεχίζει να πάσχει από κρίση ταυτότητας: φαίνεται ότι δεν μπορεί να ξεκαθαρίσει αν είναι τμήμα του ευρωπαϊκού κόσμου ή μια χερσαία γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση.

Η Ρωσία απέναντι στα Βαλκάνια: Ιδεολογία και Πολιτικό στο Δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, εκδ. Αλεξάνδρεια
Στο βιβλίο αυτό εξετάζεται η ιστορία της Ρωσίας και των σχέσεών της με τα Βαλκάνια στην οργανική συνάφειά της με την ευρωπαϊκή ιστορία, μακριά από την οριενταλιστική οπτική

Ο ρόλος της Ρωσίας στην παγκόσμια ιστορία, του Marshall T. Poe, εκδ. Ελάτη
Είναι η ρωσική ιστορία μια μεγάλη και αναπόφευκτη αποτυχία; Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τα σημερινά προβλήματα της Ρωσίας, κάνουν πολλούς να αναρωτιούνται. Σε αυτό το βιβλίο, ο Marshall T. Poe διαπερνά το ομιχλώδες τοπίο της Σοβιετικής Ένωσης, και μας ταξιδεύει στα βάθη του συναρπαστικού παρελθόντος ενός έθνους, του οποίου η ιστορία, από πολλές απόψεις, ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη.

Η Φιλοσοφία στη Ρωσία: από τον Σολοβιόφ στην περεστρόικα και μετά, του Evert van der Zweerde, εκδ. Ζήτρος
Η Ελλάδα και η Ρωσία δεν μοιράζονται μόνο την Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση. Οι φιλοσοφικές παραδόσεις και των δύο χωρών μοιράζονται επίσης κοινές καταβολές που ανάγονται στην ελληνική αρχαιότητα, και ιδιαίτερα στον νεοπλατωνισμό.

Ο κόκκινος λιμός: ο πόλεμος του Στάλιν εναντίον της Ουκρανίας, της Anne Applebaum, εκδ. Αλεξάνδρεια
Από τη συγγραφέα του «Γκουλάγκ» και του «Σιδηρού Παραπετάσματος», η αποκαλυπτική ιστορία ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του Στάλιν, που οι προεκτάσεις του είναι αισθητές μέχρι σήμερα.

Συνοπτική ιστορία της Ουκρανίας: από τον Ρούρικ στον Χμελνίτσκι 840-1654 μ.Χ. του Δημήτρη Γαϊτάνη, εκδ. Γρηγόρη
Για περισσότερα από χίλια χρόνια ο ελληνικός και ο ουκρανικός λαός πορεύθηκαν ο ένας στο πλευρό του άλλου, διατηρώντας ισχυρούς πνευματικούς δεσμούς, διεξάγοντας ηρωικούς αγώνες για να προφυλάξουν την κοινή τους πίστη και πολεμώντας εναντίον των ίδιων εχθρών. Παρά όμως τις μακραίωνες αυτές σχέσεις, η πλούσια ιστορία της Ουκρανίας, ιδιαίτερα η προεπαναστατική, παραμένει άγνωστη στον σύγχρονο Έλληνα.

Σπάνιες γαίες, της Σώτης Τριανταφύλλου, εκδ. Πατάκη
Ένα μυθιστόρημα η πλοκή του οποίου εκτυλίσσεται από το 1924 μέχρι το 1964 στη βορειοδυτική Ρωσία με κεντρικό ήρωα έναν κλόουν. Το βιβλίο αποδίδει την ατμόσφαιρα του σταλινισμού: το γελοίο και το ανυπέρβλητο της ανθρώπινης ιστορίας που μοιάζει με τσίρκο.

Παιδί 44, του Tom-Rob Smith, εκδ. Πατάκη
Ένα μεγάλο μπεστ-σέλερ, η ιστορία του οποίου διαδραματίζεται τη χρονιά του θανάτου του Στάλιν.

Η ρωσική ψυχή (Επιλογή από το «Hμερολόγιο ενός συγγραφέα») του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι, εκδ. Πατάκη
Το «Ημερολόγιο ενός συγγραφέα» του Φιόντορ Ντοστογέφσκι, που στην εποχή του υπήρξε πιο δημοφιλές απ’ ό,τι τα μυθιστορήματά του, είναι ανατριχιαστικά προφητικό ως προς τα παγκόσμια ζητήματα του 21ου αιώνα.

Ο χαρακτήρας του ρωσικού λαού, του Nikolai Lossky, εκδ. s@mizdat
Μια προσπάθεια γνωριμίας του Έλληνα αναγνώστη με τους θησαυρούς της ρωσικής γραμματείας του 20ού αιώνα και με το πιο δημιουργικό κομμάτι της ρωσικής διανόησης.

Η ρωσική γλώσσα και το στάτους της στη μετασοβιετική εποχή: Ανάλυση της κατάστασης στις χώρες της κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, της Στεφανίας Γ. Αμοιρίδου, Εκδ. Αντ. Σταμούλης
Μια προσπάθεια να διερευνηθεί η κατάσταση και η διάδοση της ρωσικής γλώσσας τόσο στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης που ήταν μέλη στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας καθώς και στη Δυτική Ευρώπη.