Βιβλιο

Barcelona: η Ευρώπη, αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας

Ένα ευρωπαϊκό μυθιστόρημα από τον Ηλία Ευθυμιόπουλο για τις διασταυρώσεις μας από την Καταλονία μέχρι την Ισταμπούλ στα μονοπάτια της Ιστορίας

114824-667199.jpg
Νατάσσα Καρυστινού
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Ηλίας Ευθυμιόπουλος

«Barcelona» του Ηλία Ευθυμιόπουλου: Παρουσίαση του νέου του βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος δεν είναι καινούργιος στη συγγραφή αλλά εγώ τον γνώρισα από το «Ατενίζοντας το φως, αρχαία τοπία στο Αιγαίο», ένα βιβλίο που έριχνε εκτυφλωτικό φως στις κρυμμένες ιστορίες των ελληνικών νησιών: ήταν ένα οδοιπορικό πέρα από τη λεία επιφάνεια του ελληνικού εξωτισμού που προσπαθούσε να βρει το χαμένο νήμα ανάμεσα στο μακρινό χθες και στο όχι λιγότερο απόμακρο σήμερα. Αν σ’ εκείνο το βιβλίο του 2018 η ευρυμάθεια του Ηλία Ευθυμιόπουλου ξεχείλιζε από παντού, το «Barcelona» την υπερβαίνει ―και ίσως ανεπίγνωστα υπερβαίνει τη θεματική και τη στιλιστική της επαρχιακής μας λογοτεχνίας: το λέει ο τίτλος, το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται «αλλού», όχι στο χωριό μας. Αλλά, το χωριό μας ―η Ελλάδα, οι Έλληνες, η ελληνική φύση, το βουνό Οίτη― δεν λείπουν από το ομαδικό πορτρέτο: φωτογραφίζονται σαν τον Ζέλιγκ του Γούντι Άλεν στη γωνία του πλάνου.

Όπως σημειώνεται στο εξώφυλλο ―απορώ πώς γράφτηκε τόσο συνοπτικό κείμενο εξωφύλλου: το βιβλίο ανθίσταται σε συνόψεις― πρόκειται για την αφήγηση μιας μεγάλης περιπέτειας από τη μια άκρη της Μεσογείου μέχρι την άλλη, με αναφορές στην εκστρατεία του προϊστορικού Ηρακλή που ξεκινά από τη Φθιώτιδα για να φτάσει στη μακρινή Κάτντιθ της Ισπανίας και να κλέψει τα βόδια του Γηρυόνη. Στη συνέχεια η δράση τοποθετείται στον 14ο αιώνα, στην εποχή της κατάκτησης της Ελλάδας από τους Καταλανούς (πόσο λίγα ξέρουμε για τον ελληνικό Μεσαίωνα…) και ύστερα κάνει έναν πήδο τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, στον οποίο θα βρεθεί ο θαυμαστής του Φράνκο Νίκος Καζαντζάκης και ο λαθρέμπορος όπλων Μποδοσάκης. Σημειώνω εδώ ότι το φθινόπωρο του 1936 η Ελληνική Εταιρεία Πυριτιδοποιείου-Καλυκοποιείου του Πρόδρομου Αθανασιάδη-Μποδοσάκη είχε λάβει παραγγελία για πέντε εκατομμύρια φυσίγγια από τους Δημοκρατικούς, αλλά λίγες μέρες αργότερα η κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά εξέδωσε διάταγμα που απαγόρευε την εξαγωγή όπλων και πολεμοφοδίων στην Ισπανία λόγω κάποιων υποχρεώσεων που είχε ως μέλος της Επιτροπής Mη Επεμβάσεως. Όμως, ο Μεταξάς καταλάβαινε τη συναλλαγματική ωφέλεια από την εκτέλεση τέτοιων παραγγελιών και έπειτα έκανε τα στραβά μάτια συν κάποιες διευκολύνσεις. Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος τα ξέρει όλα αυτά και αψηφά τις κληρονομημένες ιδέες της Ιστορίας: αν οι διάφοροι δογματικοί κατάφερναν να διαβάσουν το βιβλίο του θα γίνονταν έξαλλοι ―αλλά δεν τους αρκεί το μυαλό για το διαβάσουν κι έτσι γλιτώνουμε από την μήνι. Στο «Barcelona» συναντάμε ανώνυμους εθελοντές του Δημοκρατικού Στρατού, όπως έναν Έλληνα ναυτικό από την Κάσο, πολλούς επώνυμους όπως ο Τζορτζ Όργουελ και ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, καθώς και πολιτικές προσωπικότητες όπως ο Βίλι Μπραντ, η Ίντιρα Γκάντι και ο Τζον Κένεντι. Και βεβαίως πολλούς πράκτορες, ιδίως σταλινικούς, που ήταν μεγάλες ανακατώστρες ―με λίγα λόγια, μερικοί χαρακτήρες είναι υπαρκτά πρόσωπα ενώ άλλοι είναι δημιουργήματα της φαντασίας. Στρατηλάτες, απατεώνες, τυχοδιώκτες, φιλόσοφοι, εγκληματίες πολέμου, ρεπόρτερ, καλλιτέχνες, συμμορίτες· άνθρωποι που έχασαν τις ψευδαισθήσεις τους, κι άλλοι που δεν τις είχαν ποτέ.

«Barcelona» του Ηλία Ευθυμιόπουλου (εκδόσεις Αλεξάνδρεια)

Το βιβλίο φτάνει στη σύγχρονη εποχή περνώντας μέσα από ανατροπές και τραγικά γεγονότα, όπως η ισλαμιστική επίθεση στη Βαρκελώνη το 2017: είχε προηγηθεί έκρηξη στο Αλκανάρ, που ισοπέδωσε ένα κτίριο και σκότωσε ένα άτομο, ενώ ύστερα, στο κέντρο της Βαρκελώνης, δεκατρείς άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Για το τίποτα. Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος μάς μεταφέρει, αναπόφευκτα, στην Ισταμπούλ· το έσχατο όριο: η περιήγηση δεν είναι γραμμική, αλλά δεν είναι ούτε αυθαίρετη ―το «Barcelona» είναι ένα ευρωπαϊκό μυθιστόρημα που μοιάζει να προβάλλει τη θέση της κοινής εμπειρίας, της κοινής μνήμης, της κοινής μυθολογίας όλων εμάς των Ευρωπαίων που διασταυρωνόμαστε ξανά και ξανά στα μονοπάτια της Ιστορίας. Προπάντων, το «Barcelona» μάς βγάζει από τη ζώνη της άνεσης στην ιστορική αφήγηση, εκεί όπου οι καλοί είναι αθώα θύματα και οι κακοί τέρατα. Χωρίς καμιά διδακτική διάθεση, μιας και ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος μάς βρίσκει, και με το δίκιο του, ανεπίδεκτους μαθήσεως: η ιστορία ίσως δεν επαναλαμβάνεται, επαναλαμβάνονται όπως οι πράξεις τυχαίας ηλιθιότητας και τυχαίας κακοήθειας. Πώς οι σταλινικοί πούλησαν τους αναρχικούς στην Ισπανία; Πώς ο σταλινισμός απέκτησε τέτοια ισχύ και τέτοια λάμψη; Και στη συνέχεια πώς γεννήθηκε η ισλαμική τρομοκρατία; Γιατί έχουμε τέτοια ροπή προς τη φρίκη; Τελικά, φαίνεται να λέει ο συγγραφέας, αυτό που κάνει τους ανθρώπους ενδιαφέροντα πλάσματα δεν είναι ποτέ οι «καλές προθέσεις»· είναι οι αντιφάσεις τους, η ενδογενής ποικιλία της ανθρώπινης φύσης.

Είπα στην αρχή ότι είναι πολύ δύσκολο να συνοψίσει κανείς την πλοκή· ο λόγος αυτής της δυσκολίας είναι ότι το ίδιο το βιβλίο είναι μια περίληψη· περίληψη αιώνων, αποσπασματική, μονταρισμένη σε κοφτά πλάνα που θυμίζουν αυτό που έλεγε ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ: «οι ταινίες πρέπει να έχουν αρχή μέση και τέλος, όχι απαραιτήτως με αυτή τη σειρά».

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Λέσχη Ανάγνωσης Νορβηγικής Λογοτεχνίας: Συζητήσεις γύρω από τη νεότερη και σύγχρονη νορβηγική λογοτεχνία
Λέσχη Ανάγνωσης Νορβηγικής Λογοτεχνίας: Συζητήσεις γύρω από τη νεότερη και σύγχρονη νορβηγική λογοτεχνία

Κάθε τελευταία Τετάρτη του μήνα, στις 7 μ.μ., το Ζάτοπεκ γεμίζει από χρώμα: κόκκινο, μπλε και λευκό ― της αγάπης, της θάλασσας και του χιονιού

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.