Μπάμπιτ: Η κορυφαία σάτιρα του αμερικανικού ονείρου είχε γραφτεί ήδη το 1922 από τον Sinclair Lewis

Εκατό χρόνια έχουν περάσει από την πρώτη έκδοση του «Μπάμπιτ», της όγδοης κατά σειρά νουβέλας του αμερικανού συγγραφέα Sinclair Lewis, του πρώτου αμερικανού συγγραφέα που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1930. Ένα Νόμπελ που σε μεγάλο βαθμό ήρθε για το θάρρος, το καλώς εννοούμενο θράσος και το χιούμορ με το οποίο ο Lewis διέπλασε την τυπολογία των νέων αμερικανικών χαρακτήρων του, μεταξύ των οποίων -αν όχι πρώτα από όλους- τον Μπάμπιτ. Ένα χαρακτήρα που ξεγύμνωσε με τον πλέον απολαυστικό τρόπο τα σαθρά θεμέλια του αμερικανικού ονείρου πρωταγωνιστώντας σε μια κορυφαία σάτιρα και παρωδία της αμερικανικής κουλτούρας του κομφορμισμού και του συναφούς αμερικανικού τρόπου ζωής, δεκαετίες πριν η αντικομφορμιστική κριτική γίνει μόδα και cool.

Ο Sinclair Lewis γεννήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1885 στο Sauk Center της Μινεσότα, μιας πολιτείας των ΗΠΑ με μακρά παράδοση στον κοινωνικό και πολιτικό συντηρητισμό και στην πρώιμη σκανδιναβική ηθική της ομοιομορφίας και της ομοιογένειας. Γιος αυστηρού γιατρού, πέρασε μια μοναχική και εσωστρεφή παιδική ηλικία και μικρός ήθελε να γίνει τυμπανιστής του στρατού στον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο του 1898. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Yale, όπου εισήλθε εθουσιώδης θρήσκος και βγήκε άθεος. Δούλεψε σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, πουλούσε πότε – πότε ιδέες και σενάρια ιστοριών στον Jack London ενώ το 1920 έσπασε το φράγμα της αναγνώρισης με την πρώτη του μεγάλη εμπορική επιτυχία, το Main Street, ένα χρονικό μιας μικρής, τυπικής πόλης των μεσοδυτικών ΗΠΑ, με το οποίο ο Lewis καυτηρίαζε, με ρεαλιστικά στιγμιότυπα, την κενότητα και τον συντηρητισμό της αμερικανικής επαρχίας. Η κυκλοφορία του Main Street θεωρείται ένα από τα πιο εντυπωσιακά εκδοτικά φαινόμενα της αμερικανικής λογοτεχνίας του 2Οού αιώνα -δεδομένων πάντα και των συνθηκών της εποχής- φτάνοντας μέσα σε διάστημα λίγων ετών σε πωλήσεις δύο εκατομμυρίων αντιτύπων.

Ο Μπάμπιτ, που κυκλοφορεί και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Λέμβος, σε μετάφραση Βασιλικής Λογοθέτη – Παγοπούλου, ήταν το άτυπο sequel αυτής της επιτυχίας, που το 1922 απογείωσε τη λογοτεχνική καριέρα του Sinclair Lewis και εν πολλοίς «κλείδωσε» την απονομή στον συγγραφέα του του βραβείου Nobel Λογοτεχνίας το 1930, και τον τίτλο του πρώτου Αμερικανού λογοτέχνη που τιμήθηκε ποτέ με την υψηλή αυτή διάκριση.

Ποιος είναι όμως ο Μπάμπιτ; Ο Τζωρτζ Φ. Μπάμπιτ είναι ένας συντηρητικός σαραντεπεντάρης κτηματομεσίτης, εξέχον και σεβαστό μέλος της τοπικής κοινωνίας της Ζένιθ, μιας αμερικανικής πόλης – πρότυπο αλματώδους οικονομικής και εμπορικής ανάπτυξης,  που επινοεί ευφυώς ο και βαφτίζει με άπταιστη σημειολογία ο Sinclair Lewis. Ο Τζωρτζ Μπάμπιτ είναι πετυχημένος επαγγελματίας, καλός οικογενειάρχης, παίζει γκολφ με τους συντρόφους από την Αθλητική Λέσχη της Ζένιθ, οδηγεί Μπιούικ και έχει -με σκληρή δουλειά- κατορθώσει να έχει ένα σπίτι στα προάστια της πόλης με όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Έχει ασπαστεί τον Μπουστερισμό, είναι «καλός Ρεπουμπλικανός», με ό, τι αυτό συνεπάγεται για τις ΗΠΑ του μεσοπολέμου, υπερήφανο μέλος και ανερχόμενος λομπίστας του Εμπορικού Επιμελητηρίου, ευεργέτης της τοπικής εκκλησίας, θιασώτης των χρηστών ηθών και του καθωσπρεπισμού και λάτρης των υλικών απολαύσεων και του καλού φαγητού.

Ο Μπάμπιτ προσπαθεί να δικτυωθεί και να αναρριχηθεί έτι περαιτέρω στην σκάλα της τοπικής κοινωνίας, με το συνηθισμένο μείγμα αστικής φιλοδοξίας και συμπλεγματικού υποβάθρου, ασύδοτου κομφορμισμού και μεγαλομανούς στενομυαλιάς, επίδειξης υλικών αγαθών και προβολής του προτύπου του σωστού και θρησκευόμενου οικογενειάρχη και πετυχημένου επιχειρηματία.

Το ξεκοκάλισμα της “Advocate Times” στο τραπέζι του πρωινού είναι ένας συναρπαστικός εθισμός που βοηθάει τον Μπάμπτι να βγει κάθε πρωί στον κόσμο ως ένας ενημερωμένος άνθρωπος του καιρού του, με στιβαρές και καλοσχηματισμένες απόψεις, copy paste από τις στήλες της εφημερίδας. Ένας αναπτήρας αυτοκινήτου -μια αυθόρμητη αγορά στον δρόμο για το γραφείο- είναι το απόλυτο gadget που προσδίδει κύρος στον μοντέρνο entrepreneur της εποχής. Στο μεσιτικό του γραφείο εργάζεται ευσυνείδητα ως ένας κατά κοινή ομολογία έντιμος κτηματομεσίτης που κλέβει μόνο «τόσο όσο». Διαθέτει αυστηρή επιχειρηματική και εργοδοτική ηθική, πλην πλήρως ελαστική και ευάλωτη σε σωρεία πρακτικών δωροδοκίας, αθέμιτου lobbying και εκφοβισμού των εργαζομένων του. Είναι μέγας επικριτής του συνδικαλισμού και των εργατικών σωματείων αλλά όταν πρόκειται για το συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι των κοινωνικοπολιτκών συντηρητικών clubs και των πρώιμων εργολαβικών καρτέλ στα οποία είναι μέλλος δεν έχει, φυσικά, απολύτως κανένα πρόβλημα. Δεν είναι θρήσκος, για την ακρίβεια αντιπαθεί βαθιά τον πολιτικάντη και ακόμα πιο υποκριτή εφημέριο της εκκλησίας του, αλλά τον συνδράμει ανεπιφύλακτα. Μάχεται για την ανιδιοτελή ανάπτυξη της πόλης του Ζένιθ και το πλασάρισμά της στα αστικά “success stories” της νέας εποχής των ΗΠΑ και με τον συνεταίρο και πεθερό του κυνηγάνε γκρίζα εργολαβικά συμβόλαια για τις εκτάσεις που πρόκειται να απαλλοτριωθούν για τους σκοπούς αυτής της άδολης ανάπτυξης και την εκβιομηχάνιση της περιοχής. Και φυσικά, όπως μοιραία συμβαίνει σε πολλούς καλούς συντηρητικούς οικογενειάρχες, κάθε εποχής, οι πειρασμοί του φιλελευθερισμού και των ιδανικών της σεξουαλικής ελευθερίας δεν τον αφήνουν ασυγκίνητο – μόνο που στην περίπτωση του Μπάμπιτ δημιουργείται μια ρωγμή στο προφίλ του στερεοτυπικού υποκριτισμού της κάστας του, για να γλιστρήσει έστω κι ένα προσωρινό φως συμπάθειας στον χαρακτήρα του.

Μέσα από τον παράνομο ερωτικό δεσμό του με μια -επίσης καιροσκόπο- πελάτισά του, τον οποίο ξεκινά ως ένα ακόμα επεισόδιο επιβεβαίωσης της επιτυχίας του ως πλήρους ανδρικού προτύπου της εποχής του, ο Μπάμπιτ βυθίζεται ακούσια σε έναν τρόπο ζωής, η αντίθεση του οποίου με τα όσα η φαινομενική ηθική της ώριμης ενήλικης ζωής του πρεσβεύει, του θυμίζει τις φιλοδοξίες της νιότης του -όταν ονειρευόταν να γίνει ακτιβιστής δικηγόρος- και τον κάνει πιο δεκτικό στα διδάγματα του σοσιαλισμού. Τα οποία φτάνει μάλιστα σε βαθμό σχεδόν να ενστερνιστεί, μιλώντας ανοικτά στους συντρόφους του στις διάφορες μεσοαστικές λέσχες, υπέρ των μεταναστών, των εργατών και των συνδικάτων. Μέχρι που η έντονη δυσφορία τους και ο κίνδυνος να χάσει την προαστιακή, στρωμένη ζώη του και τα αγαθά που αυτή συνεπάγεται τον «ανακαλεί» στη ρεπουμπλικανική τάξη και στις ιδέες που θα συνεχίσουν να του αποφέρουν τις ανέσεις και τον κοινωνικό σεβασμό που έχει συνηθίσει. Και κάπου εκεί στις τελευταίες σελίδες με όλον τον, επίσης στερεοτυπικό μοιρολατρισμό που πάει χέρι χέρι με μια ζωή συμβιβασμών προς άγρα των ανάλογων κομφορμιστικών αντιτίμων, προτρέπει τον γιο του να βγει στον κόσμο και να διεκδικήσει το μερίδιο του, με το κουράγιο και τη συνέπεια που ο ίδιος δεν επέδειξε στα δικά του νιάτα.

Μέσα από αυτό το μεγαλειώδες πορτρέτο του μέσου συντηρητικού, μεσοαστού επιχειρηματία των Μεσοδυτικών Πολιτειών, την πρώτη χρυσή περίοδο του σύγχρονου, καπιταλιστικού αμερικανικού ονείρου ο Sinclair Lewis καταφέρνει να ισορροπήσει άριστα τον εγγενή γκροτέσκο χαρακτήρα της σάτιρας με την ηθογραφική ακριβολογία και τον κομψό συμβολισμό. Σε μια εποχή που η μεγάλη αμερικανική φιλελεύθερη παράδοση δοκιμάζεται και ξαναμπαίνει κάτω από το επιθετικό μικροσκόπιο των υπερ-συντηρητικών και θρησκόληπτων ιδεολογικών ρευμάτων που ανέκαθεν ενδημούσαν σε αυτήν την κραταιά ομοσπονδία και οι ΗΠΑ παραδίδονται για μια ακόμη φορά στις αδηφάγες αντιφάσεις τους, το «Μπάμπιτ» είναι ένα ανάγνωσμα που φωτίζει -έμμεσα πλην σαφώς- πολλά από τα ιστορικά μονοπάτια που διήλθε η Αμερική στον δρόμο προς τη σημερινή οξύμωρη και τρομακτική κοινωνική και πολιτική της κατάσταση. Μια κορυφαία σύγχρονη σάτιρα, που αν και ηλικίας ενός αιώνα, διαβάζεται σήμερα, πιο επίκαιρη από ποτέ.

To «Μπάμπιτ» κυκλοφορεί στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Λέμβος, σε μετάφραση της Βασιλικής Λογοθέτη – Παγοπούλου