Ο «Κανίβαλος» του Didier Daeninckx

Ο δυτικός πολιτισμός (θεωρία, επιστήμη, πολυπλοκότητα, αυτορρύθμιση, ανθρώπινα δικαιώματα, ευτυχία) δίνει τα φώτα του σε όλη την υφήλιο. Από τον Διαφωτισμό και την Αναγέννηση μέχρι την τεχνολογία του διαστήματος και την υψηλή ποιότητα ζωής στα σύγχρονα κράτη της Εσπερίας, στην εξελισσόμενη Ασία και στην αμερικανική ήπειρο της εργασίας, της ανεμελιάς και της τρέλας, αποτελεί το θαύμα της εξέλιξης, σε όλα τα πεδία της έμβιας ζωής και των μηχανών. Ωστόσο, ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Η αποικιοκρατία (η οποία δεν υπάρχει πια), η γενοκτονία των Ινδιάνων, ο ναζισμός, το δουλεμπόριο (ασχέτως εάν δεν βλέπουμε ποιοι προμήθευαν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ με σκλάβους), η καταστροφική εξωτερική πολιτική των Γιάνκηδων, επέφερε φρικτά εγκλήματα και ένα μνησίκακο φαντασιακό στους απόγονους των θυτών, οι οποίοι εξακολουθούν να έχουν ενοχές, πολεμώντας πλέον οι ίδιοι την Δύση με όλο το φονταμενταλιστικό ασκέρι σε παράκρουση. Επιστροφή στην βαρβαρότητα.

Ο εκσυγχρονισμός, η νεοτερικότητα, η κοινωνικότητα και η αξιοπρέπεια, ήδη από τον 18ο αιώνα έχουν δείξει τις προθέσεις τους. Οι μεταρρυθμίσεις Τανζιμάτ το 1839 από το σουλτανάτο, η Μεξικανική Επανάσταση, η προσπάθεια ίδρυσης εβραϊκού κράτους από τον Τέοντορ Χερτσλ, η πίστη και η ελπίδα των ανθρώπων για δικαιοσύνη, οικιακή γαλήνη και αξιοπρέπεια, σκοντάφτουν στο βιβλίο «Κανίβαλος» του Didier Daeninckx, ο οποίος, εκπροσωπώντας το néo-polar μυθιστόρημα (αντιμιλιταρισμός, ιστορική έρευνα, πολιτική βία, σκάνδαλα), παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή Κανάκ Γκοσενέκ, ο οποίος μέσα από μια απλή ιστορία, προσπαθεί να επιβιώσει στους παρισινούς δρόμους, ψάχνοντας την αγαπημένη του.

Το σκηνικό είναι η Διεθνής Αποικιακή Έκθεση, το φόντο ο αντιαποικιακός αγώνας των αυτοχθόνων αυτονομιστών της Ν. Καληδονίας, και ήρωες οι ιθαγενείς των νησιών Ουβέα, Λιφού και Μαρέ, οι οποίοι αιχμαλωτίζονται σε κλουβιά ως εξωτική ατραξιόν για τους «πολιτισμένους» Γάλλους και όχι μόνο. Η μετάφραση (κατά τόπους αδέξια) της Μαρίας Θεοχάρη και η καλαίσθητη έκδοση των εκδόσεων Oposito προσφέρουν στον αναγνώστη με τις κατατοπιστικές σημειώσεις στο τέλος, μία συναρπαστική περιπέτεια του συμπαθούς ήρωα, ο οποίος παλεύει στην κυριολεξία με μια βάναυση αστυνομία, σαδιστές κυβερνήτες, προκατειλημμένους δυτικούς που αρέσκονται στο περιτύλιγμα, αγνοώντας τον κίνδυνο που ελλοχεύει. Για τον Γκοσενέ, ο σκοπός είναι τα μέσα.

Το 1931, στην Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία, με τα τραύματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ορατά και ανεξίτηλα, με το Κραχ του 1929 να δείχνει τα δόντια του και τα θυρανοίξια του Empire State Building, μεταξύ άλλων, εκατόν ένδεκα ντόπιοι Κανάκ, στέλνονται στην Exposition Coloniale Internationale, για να εκτεθούν μέσα σε κλουβιά στον ζωολογικό κήπο που λειτουργεί στο περιθώριο της Έκθεσης. Λίγες μέρες πριν τα εγκαίνια, πεθαίνουν ξαφνικά όλοι οι κροκόδειλοι του ζωολογικού κήπου, και οι υπεύθυνοι, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, κανονίζουν να δανειστούν μερικούς από ένα γερμανικό τσίρκο, δίνοντας ως αντάλλαγμα τριάντα Κανάκ. Το οπισθόφυλλο, πραγματικά, σε βάζει στο κλίμα αμέσως, ενώ δεν λείπουν και οι ιστορικές πληροφορίες για τον αγώνα των Νεοκαληδονίων για ανεξαρτησία, ήδη από το 1980. Πολυαίμακτα χρόνια, με απαγωγές, πείσμα και βία ενώ στο μυαλό έρχεται και το πρόσφατο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας τον Οκτώβριο του 2020, το οποίο απορρίφθηκε.

Από τις σελίδες του βιβλίου περνάνε όμορφες περιγραφές των νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού, η Νουμέα, η πανίδα της περιοχής, η Γκραντ Τερ, νησίδες και ονειρεμένες ατόλες. Ο συγγραφέας έχει το χάρισμα να διηγείται περιπετειώδη επεισόδια, έρωτες, ποιητικά αραβουργήματα περιγραφών συνοδεία αίματος, υστερόβουλων προθέσεων, καβγάδων, κυνηγητών, δολοφονιών, μπανιάν, φυλλωσιών, κοραλλοσπηλιών, κρυψώνων και πυροτεχνημάτων, ιπτάμενων αλεπούδων και σαμπάνιας. Η σκληρότητα της εποχής εναλλάσσεται με αστικά τοπία, οργιώδη βλάστηση, χαμόγελα και μαγκρόβια δέντρα. Η υπόθεση βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πόλη του Φωτός (πόσο ειρωνικό…), ενώ και η ίδια η γλώσσα του βιβλίου, σκληρή, κυριολεκτική και έμπλεη λεκτικών εντάσεων, συνεισφέρει σε αυτήν την αντίθεση της επίγειας παραδεισένιας νεοκαληδονιακής συλλογικότητας και του εκσυγχρονισμένου παρισινού τοπίου, τίγκα στα αποτελέσματα της Βιομηχανικής Επανάστασης και της επερχόμενης φτώχειας.

Θα κλέψω κάτι, που έχει πει η Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια παλιά της συνέντευξη: «Ο κόσμος θα γίνει καλύτερος με καλύτερους ανθρώπους∙ όχι με καλύτερες ιδέες». Δεδομένου ότι στο 21ο αιώνα, οι ιδεολογίες ανεξαρτήτως κομματικής ταυτότητας και ο εθνικισμός των κρατών, έχουν κάνει πάλι την εμφάνισή τους με αξιοπρόσεχτο μένος εναντίον του Ευρωπαϊκού Ιδεώδους, (οι άνθρωποι που πιστεύαμε ότι ο νεοσυντηρητισμός, ο αναρχοφασισμός και ο νεοκομμουνισμός θα εξέλιπαν μια και καλή στον 21ο αιώνα, διαψευστήκαμε ολοσχερώς), η φράση αυτή της συγγραφέως ταιριάζει απολύτως με το ολιγοσέλιδο αυτό βιβλίο, καθώς όλα αυτά που διαβάζουμε, εκτυλίσσονται για την ολική επαναφορά της ειρήνης, της λογικής και της κοινωνικής ειρήνης, δίχως κορόνες επαναστατικότητας χωρίς αντίκρισμα.

Δεν ξέρω εάν θα νικήσει η αντίδραση για την αντίδραση, τα συλλαλητήρια με τους τηλεβόες, η εμμονή στο Zeigeist, το θεαθήναι των «κοινωνικών αγώνων». Ο ήρωας του βιβλίου μού δίδαξε πως η ανιδιοτέλεια, η λαχτάρα για την δικαιοσύνη και το όνειρο του να ζεις με απλότητα, γεμάτος αγάπη και πίστη στο Νόμο και στην κοινότητά σου, σε ανταμείβει καθημερινά εναντίον του χαϊντεγκεριανού πεπερασμένου κόσμου και της μαρξιστικής απολυτότητας. Συντάσσομαι με τον Ιερό Αυγουστίνο, όταν έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την αλαζονεία της αρετής όλων των ακτιβιστών (παλιών και νέων) με την δαμόκλειο σπάθη στο χέρι.