Γκρίζες μέλισσες: O Αντρέι Κούρκοφ και η γκρίζα ζώνη της Ανατολικής Ουκρανίας

Αν διαβάσει κάποιος το βιβλίο του Μυριβήλη «Η ζωή εν τάφω» (που αναφέρεται στον Α΄ Παγκόσμιο), δεν θα θελήσει ποτέ να βρεθεί στη δίνη ενός πολέμου – ακόμη και του πιο πατριωτικού.

Αν διαβάσει κάποιος το «Καπούτ» του Κούρτσιο Μαλαπάρτε, θα νιώσει βαθιά στο πετσί του τη φρίκη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την ανοησία των πολιτικών της εποχής που οδήγησαν την ευρωπαϊκή ήπειρο κι αργότερα τον κόσμο όλο στη σωματική και ηθική εξαχρείωση.

Αν σήμερα διαβάσει κάποιος τις «Γκρίζες μέλισσες» του Αντρέι Κούρκοφ, θα έχει μια συνολική εικόνα σε τι αναφέρονται οι χάρτες που βλέπουμε στις τηλεοράσεις σχετικά με τον πόλεμο που διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία. Θα εννοήσει απόλυτα τι σημαίνει Ντονμπάς και Ντονέτσκ. Θα καταλάβει γιατί ονομάζουν οι κάτοικοι της Κριμαίας στρατό κατοχής τους Ρώσους που κατέλαβαν τη Χερσόνησο.

Ο συγγραφέας αυτού του μυθιστορήματος γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και αποφάσισε να ζήσει στο Κίεβο. Γράφει στα ρώσικα ενώ η μισή καρδιά του –ή μήπως ολόκληρη;– βρίσκεται στην Ουκρανία. Οι Ρώσοι τον θεωρούν προδότη κι οι Ουκρανοί τον βλέπουν με μισό μάτι. Εκείνος γράφει. Και γράφει σπουδαία. Έχουμε διαβάσει κι άλλα βιβλία του μεταφρασμένα στα ελληνικά, το γνωστό «Οι πιγκουίνοι δεν πεθαίνουν απ’ το κρύο», όπως και «Ο τελευταίος έρωτας ενός Ουκρανού προέδρου» – που ακούγεται τόσο γκροτέσκα επίκαιρο.

Αληθινά επίκαιρο όμως είναι το τελευταίο του μυθιστόρημα, οι «Γκρίζες μέλισσες», που σε εξαιρετική μετάφραση του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη, μας καλεί να ξεναγηθούμε στην γκρίζα ζώνη της Ανατολικής Ουκρανίας, ανάμεσα στις αυτονομημένες περιοχής του Ντονέτσκ και την ατόφια Ουκρανία. Σ’ ένα ερειπωμένο από τους βομβαρδισμούς χωριό, εγκαταλελειμμένο από τους κατοίκους του, εξακολουθούν να μένουν δυο απόμαχοι της ζωής, ένας δημόσιος υπάλληλος που έχει συνταξιοδοτηθεί και ασχολείται με τη μελισσοκομία κι ένας παλιός του αντίζηλος. Ο ένας είναι με τους μεν κι ο άλλος με τους δε. Δεν το δηλώνουν ξεκάθαρα για να μην αλληλοσφαχτούν. Αφήνουν τους άλλους να βγάλουν το φίδι από την τρύπα. Εξάλλου, τι έχουν να χωρίσουν; Ο τόπος τους έχει ερημώσει, το ηλεκτρικό έχει κοπεί εδώ και καιρό, θερμαίνονται με καυσόξυλα και για τυχόν προμήθειες καταφεύγουν σε ένα γειτονικό χωριό.

Η γυναίκα του μελισσοκόμου τον έχει παρατήσει παίρνοντας μαζί την κορούλα τους και καταφεύγοντας σε μια μεγάλη πόλη για να γλιτώσει το κακό. Οι συνεχείς βομβαρδισμοί ανοίγουν χαίνουσες πληγές στην ψυχή, κι ας είναι κάτι που το συνηθίζει κανείς. Όμως οι μέλισσες δεν βρίσκουν πια άνθη να τραφούν στο σεληνιακό αυτό τοπίο του πολέμου, κι ο μελισσοκόμος αποφασίζει να μεταφέρει με το παμπάλαιο όχημά του τα μελίσσια του στη Χερσόνησο της Κριμαίας, όπου για να την επισκεφτεί πλέον κάποιος χρειάζεται βίζα από τις ρώσικες αρχές.

Ο αναγνώστης περιδιαβαίνει, μαζί με τον ήρωα του Κούρκοφ, σε μέρη με ονόματα ελληνικά, τη Συμφερούπολη, τη Μελιτόπολη, τη Μαριούπολη. Η καρδιά χτυπά συγκινημένη κι ένα ερώτημα μένει: Γιατί; (Ίσως οι πολιτικοί θα έπρεπε να διαβάζουν περισσότερη λογοτεχνία).

Με δυο λόγια, αν θέλετε ένα βιβλίο συγκαιρινό, αυτό είναι το βιβλίο!