Συνοπτική ιστορία των σχέσεων μεταξύ Ρωσσίας και Ουκρανίας

Η Ουκρανία, η Ρωσία και η χερσόνησος της Κριμαίας βρίσκονται συνεχώς στο προσκήνιο των διεθνών εξελίξεων κατά τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, στην Ελλάδα ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για την ευρύτερη περιοχή, όπου υπάρχει έντονη και μακραίωνη παρουσία του ελληνικού στοιχείου. Το βιβλίο «Συνοπτική Ιστορία των Σχέσεων μεταξύ Ρωσσίας και Ουκρανίας» απαντά στα συνεχή ερωτήματα πολλών για τα τεκταινόμενα στα εδάφη αυτά, καθιστώντας γνωστή στο ευρύ αναγνωστικό κοινό την ιστορία τους και εκθέτοντας ταυτόχρονα τις πρόσφατες εξελίξεις από τη σκοπιά της γεωπολιτικής. (Από την περίληψη του βιβλίου)

Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί έχουν μία παράλληλη και εν πολλοίς αλληλένδετη πορεία διά μέσου των αιώνων. Συχνά, η πορεία αυτή ήταν συνεργατική, ενώ άλλες φορές οδήγησε σε αιματηρές συγκρούσεις. Εντούτοις, οι δύο λαοί είναι καταδικασμένοι από τη γεωγραφία και την ιστορία να συνυπάρξουν. Τα τελευταία χρόνια, οι εξελίξεις στην περιοχή απασχολούν όλη τη διεθνή κοινότητα, ενώ γίνεται λόγος ακόμη και για το ξέσπασμα μιας μείζονος στρατιωτικής συγκρούσεως, η οποία είναι δυνατόν να προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Πάντως, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η κρίση στην Ουκρανία έχει ευρύτερες προεκτάσεις, καθώς αφορά στο μέλλον της τάξεως πραγμάτων, που δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενώσεως. Υπενθυμίζεται ότι στη δεκαετία του 1990, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους σχεδίασαν μία ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφαλείας, στην οποία η Ρωσία δεν είχε σαφή δέσμευση ούτε θα απεκόμιζε κάποιο όφελος. Η Μόσχα αμφισβητεί πλέον ανοικτά την αρχιτεκτονική αυτή. Ο Πρόεδρος Πούτιν ισχυρίζεται ότι η δημιουργηθείσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων αγνοεί τις ανησυχίες της Ρωσίας για την ασφάλειά της και ζητάει από τη Δύση να τη σέβεται, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα της Μόσχας σε μία σφαίρα επιρροής στον μετασοβιετικό χώρο.

Οι ισχυρισμοί του Ρώσου προέδρου θύμισαν σε πολλούς στην Ουάσιγκτον την επιθυμία της Γερμανίας για «μία θέση στον ήλιο», την περίοδο του Β' Ράιχ. Είναι δε αποφασισμένοι να μην παραχωρήσουν στη Μόσχα τη θέση αυτή (όπως ακριβώς έκαναν οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής με την Αυτοκρατορική Γερμανία), αφενός επειδή δεν θέλουν να απωλέσουν τα κεκτημένα, αφετέρου επειδή δεν αναγνωρίζουν στη σημερινή Ρωσία τη θέση της Σοβιετικής Ενώσεως, κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Το μείζον ερώτημα είναι κατά πόσον οι δύο πλευρές είναι έτοιμες να φθάσουν μέχρι την πολεμική σύγκρουση για να επιτύχουν τον στόχο τους.     

Σύμφωνα με ανεξάρτητους παρατηρητές, στο αμέσως προσεχές διάστημα, θα λάβουν χώρα αρκετές κινήσεις στη διεθνή σκακιέρα, καθώς η Δύση θα προσπαθήσει να εντάξει την Ουκρανία στους δικούς της οργανισμούς, αρχικώς στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της συμφωνίας συνδέσεως και πιθανότατα (αργότερα) στο ΝΑΤΟ. Οι Αμερικανοί θυμούνται τη ρήση του Brzezinski ότι «η Ρωσία δίχως την Ουκρανία είναι ένα τίποτα, η Ρωσία με την Ουκρανία είναι μία αυτοκρατορία». Προς τούτο, ούτε ο πρόεδρος Πούτιν ούτε κανείς άλλος Ρώσος ηγέτης είναι ή θα είναι στο προβλεπτό μέλλον διατεθειμένος να εγκαταλείψει ούτε τη χερσόνησο της Κριμαίας ούτε την ανατολική Ουκρανία. Η κατοχή τους αποτελεί σημαντικό παράγοντα ισχύος και συνιστά το εφαλτήριο για την πραγμάτωση του μακραίωνου ρωσικού οράματος, αυτό της καθόδου στις λεγόμενες «ζεστές θάλασσες». Είναι δε ιστορικώς αποδεδειγμένον ότι οι Αγγλοσάξονες δεν επιθυμούν επ’ ουδενί λόγω την πραγματοποίηση ενός τέτοιου σεναρίου.

Η ιδέα για τη συγγραφή του βιβλίου «Συνοπτική Ιστορία των Σχέσεων μεταξύ Ρωσσίας και Ουκρανίας» (εκδ. Λειμών) σχετικά με την εν λόγω περιοχή δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου ταξιδιού του Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου στη Ρωσία, το 1996. Εντούτοις, η οριστική απόφαση ελήφθη κατά την κρίση των ετών 2013-2014. Έκτοτε, άρχισε η συγκέντρωση και η μελέτη του υλικού. Το βιβλίο αυτό ασχολείται με την ιστορία της περιοχής και την πορεία των δύο λαών, ενώ εξετάζει τη σημερινή κρίση και από τη σκοπιά της γεωπολιτικής. Άλλωστε, σύμφωνα με πολλούς μελετητές, τα πρόσφατα γεγονότα αποτελούν μία νέα φάση του «μεγάλου παιχνιδιού» (The Big Game), το οποίο παίζεται μεταξύ των Ρώσων και του αγγλοσαξονικού κόσμου στην περιοχή της Ανατολής, τα τελευταία 200 χρόνια.

Ποιος είναι ο Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος

Ο Ιωάννης Παπαφλωράτος γεννήθηκε το 1973. Εισήχθη μεταξύ των πρώτων στη Νομική Σχολή Κομοτηνής, το 1992. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, εργάστηκε ως ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛ.Ι.ΑΜ.Ε.Π.) και η εργασία του υπό τον τίτλο «Οι αποφάσεις των διεθνών οργανισμών επί της Γιουγκοσλαβικής κρίσεως (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση), 1991 - 1996» (η οποία εκπονήθηκε υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Ιωάννη Βαληνάκη) εκδόθηκε υπό την μορφή Background Paper σε 4 τόμους για τις διπλωματικές μας υπηρεσίες. Το 1997, έλαβε το πτυχίο του και την ιδία χρονιά μετέβη στην Ολλανδία για μεταπτυχιακές σπουδές. Το 1998, απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο εξειδίκευσης στις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σχέσεις από το Amsterdam School of International Relations. Το 1999, άρχισε την εκπόνηση της διεπιστημονικής διδακτορικής διατριβής του υπό την επίβλεψη του αείμνηστου καθηγητή και ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Σβολοπούλου. Το 2004, αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών με «άριστα». Κατόπιν, εργάστηκε ως ερευνητής στην Ακαδημία Αθηνών επί διετία. Τον Σεπτέμβριο του 2009, υπήρξε διαλέκτης στο Πολυεθνικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Επιχειρήσεων Υποστηρίξεως Ειρήνης του ΝΑΤΟ. Σήμερα, διδάσκει στην Σχολή Εθνικής Αμύνης (Σ.ΕΘ.Α.), την Σχολή Εθνικής Ασφαλείας (Σ.Ε.Α.), την Αεροπορική Σχολή Πολέμου, την Σχολή Διοικήσεως Επιτελών Πολεμικής Αεροπορίας και το Λαϊκό Πανεπιστήμιο, ενώ έχει διδάξει στην Σχολή Ικάρων, την Σχολή Μετεκπαιδεύσεως και Επιμορφώσεως της Ελληνικής Αστυνομίας (ΕΛ.ΑΣ.) και την Σχολή Νομικών Συμβούλων. Τον Δεκέμβριο του 2010, βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύγγραμμά του υπό τον τίτλο «Η ελληνοϊταλική κρίση του 1923 - Το επεισόδιο Tellini/Κερκύρας». Είναι μέλος της «Εταιρείας Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας», της «Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια» και της «Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων». Έχει συμμετάσχει ως ομιλητής σε 23 διεθνή και ελληνικά επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες, καθώς και ως συγγραφέας σε 7 συλλογικά έργα. Έχουν ήδη εκδοθεί 15 βιβλία του (ένα εκ των οποίων είναι το δίτομο έργο υπό τον τίτλο «Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού», το οποίο έχει προλογίσει ο επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Μιχ. Κωσταράκος), ενώ έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από 260 άρθρα του σε εφημερίδες και περιοδικά.