«Μίλενα από την Πράγα» της Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόυμαν

Δύο συγγραφείς αγαπώ περισσότερο στη ζωή μου (και θα ήθελα αντί για άνθη να τοποθετηθούν βιβλία τους στο φέρετρό μου όταν έρθει εκείνη η άφευκτη ώρα): τον Ντοστογιέφσκι και τον Κάφκα. Του πρώτου επισκέφθηκα το σπίτι του στην Αγία Πετρούπολη, το οποίο οι Ρώσοι –που τιμούν τους συγγραφείς τους– έχουν κάνει μουσείο (τα ρολόγια εκεί είναι σταματημένα στην ώρα που έφυγε από τον μάταιο τούτο κόσμο)· τον δεύτερο, τον Κάφκα, επισκέπτομαι κάθε φορά που θα ταξιδέψω έως την Πράγα στην τελευταία του κατοικία, στο νέο εβραϊκό νεκροταφείο. Με ενοχλεί κάπως που είναι θαμμένος σε οικογενειακό τάφο –εκείνος που έγραψε την «Επιστολή στον πατέρα»– αλλά δεν παραλείπω να αφήσω πάνω στην πέτρινη πλάκα ένα βιβλίο του μεταφρασμένο στα ελληνικά.

Μάλιστα, τέτοιος είναι ο έρωτάς μου για τον συγγραφέα αυτόν (τον Κάφκα εννοώ), που επί τρία χρόνια έκανα ιδιαίτερα μαθήματα γερμανικών ώστε να μπορέσω να τον διαβάσω στη γλώσσα που έγραψε τα βιβλία του. (Ας μη θεωρηθώ τρελός, εδώ έκατσα κι έμαθα βιετναμέζικα ώστε να συνεννοούμαι στη γλώσσα των αυτοχθόνων, όταν πήγα ένα ταξίδι ως εκεί).

Όπως είναι εύλογο, έχω διαβάσει κάθε βιβλίο του, και δεν θα μπορούσε από τούτη την αναγνωστική μανία μου να λείπουν οι επιστολές που έγραψε ο Κάφκα στη Μίλενα (στη βιβλιοθήκη μου βρίσκονται σε έκδοση Βίπερ, 1971).

Τούτο τον καιρό έφτασε στα χέρια μου από κάποια ευγενική ψυχή το βιβλίο της Μαργκαρέτε Μπούμπερ-Νόυμαν «Μίλενα από την Πράγα» (εκδόσεις Κίχλη/Τα πράγματα). Εξαιρετική έκδοση, το ίδιο και η μετάφραση της Τούλας Σιετή αλλά και το επίμετρο της Ανδριανής Δημακοπούλου.

Ο Κάφκα είχε συναντήσει, ερωτευτεί και συνάψει σχέση με τη Μίλενα όταν η νεαρή Τσέχα ήταν 20 ετών κι ο Κάφκα 37 – ενώ εκείνη ήταν παντρεμένη κι εκείνος αρραβωνιασμένος. Τον συνεπήρε η θυελλώδης προσωπικότητα της κοπέλας αυτής που τον προσέγγισε ζητώντας του βοήθεια καθώς είχε αναλάβει να μεταφράσει βιβλία του από τα γερμανικά στα τσέχικα. Ο Κάφκα πέθανε τέσσερα χρόνια αργότερα από φυματίωση. Η Μίλενα έμελλε να ζήσει ως τα 44 της. Έσβησε σε ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου έζησε τη φρίκη του εγκλεισμού. Εκεί μέσα τη γνώρισε η συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο αναφέρομαι.

Μέσα από τις καλογραμμένες σελίδες του αναφαίνεται όλη εκείνη η εποχή που περιλαμβάνει τον μεσοπόλεμο και φτάνει ως το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Διαβάζουμε ασφαλώς για την ιστορία της Μίλενα με τον Κάφκα, αλλά αυτό είναι ίσως το λιγότερο, αυτό που ανοίγεται μπροστά στα μάτια μας είναι η φαντασμαγορία εκείνων των χρόνων που οδήγησε τα ναζιστικά στρατεύματα να εισβάλουν στην Τσεχοσλοβακία σκεπάζοντας τη χώρα από τη μία με τις σβάστικες και από την άλλη με στρατόπεδα για τους αντιφρονούντες, αρχικά, και τους Εβραίους, τσιγγάνους, και άλλες εθνότητες αργότερα.

Η συγγραφέας έζησε τέσσερα χρόνια με τη Μίλενα σε εκείνο το γυναικείο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η μαρτυρία της είναι ενίοτε σπαραχτική κι άλλοτε παιγνιώδης κι ανάλαφρη – όπως κι η φύση της Μίλενα. Στον πυρήνα ωστόσο της ύπαρξης αυτών των δύο γυναικών υπήρχε η αγάπη για τη ζωή.

Διαβάστε το.