Χρίστος Ζαφείρης: Αφηγήματα ζωής, πολιτικής και Θεσσαλονίκης
Στο βιβλίο «Ο Καιρός του Χρόνου» ο συγγραφέας καταθέτει με την προσωπική υφολογία, την ψυχή και τη ματιά του, φωτίζει σκιερές ή ελάχιστα φωτισμένες γωνίες.
Διαβάσαμε το νέο βιβλίο του Χρίστου Ζαφείρη «Ο Καιρός του Χρόνου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.
Ο Χρίστος Ζαφείρης είναι για τη Θεσσαλονίκη, ένας άνθρωπος της σύγχρονης πνευματικής ψυχής της. Η δε έκκεντρη ματιά του στο νέο αυτοβιογραφικό έργο του «Ο Καιρός του Χρόνου», από τις εκδόσεις Επίκεντρομια ευαίσθητη ανατομή των τελευταίων 50 ετών της πόλης, μέσα από επιλεγμένα ελλειπτικά στιγμιότυπα. Δημοσιογράφος, συγγραφέας, διανοούμενος ο Χρίστος Ζαφείρης, γεννημένος το 1945, φωτίζει τα εμβληματικά κεφάλαια της ζωής του, και ταυτόχρονα καταφέρνει να ιχνηλατήσει την κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας σε κρίσιμες καμπές, μεταπολεμικά και μεταπολιτευτικά. Η εξιστόρηση δεν είναι γραμμική, είναι ενθέσεις των όσων χαράζονται ισχυρά στη συνείδησή του.
Ο τίτλος του βιβλίου «Ο Καιρός του χρόνου» είναι δανεισμένος από μια επιγραφή αλληγορικής σημασίας του 18 αιώνα που σώζεται στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Ελασσόνας, όπως μας λέει από τις πρώτες σειρές ο συγγραφέας. Μια τοιχογραφία που απεικονίζει την δύναμη αλλά και την τραγικότητα της ανθρώπινης ζωής, μια σπονδή στην νεότητα αλλά και την ματαιότητα του βίου. Εκεί στην Ελασσόνα και στα τριγύρω χωριά, είναι και η γενέτειρα πατρίδα του συγγραφέα. Εκεί μας ξεναγεί από τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου στα φτωχικά παιδικά χρόνια, γεμάτα στερήσεις, και στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1950 που προσπαθεί να επουλώσει τα κατοχικά και μετεμφυλιακά τραύματα, να βρει το δρόμο της στον μετανεωτερικό κόσμο. Συγκινητικές εικόνες, γλαφυρή και ευαίσθητη γραφή όπως αναπλάθει τις παιδικές μνήμες στο γνωστό τραχύ σκηνικό της ελληνικής επαρχίας, της εποχής. Δυνατές και κοφτές περιγραφές με λογοτεχνική μαεστρία. Τα σπίτια, το σχολείο, οι δάσκαλοι. Ο συγγραφέας ξέρει ότι τα παιδικά χρόνια είναι η πατρίδα του καθενός μας και έτσι δίνει την έμφαση των μισών σχεδόν κεφαλαίων του βιβλίου σε αυτή την περίοδο. Γνωρίζει ότι, χαρτογραφώντας βαθιά τις πρώτες νεανικές εμπειρίες της ζωής, θα εξηγήσει και θα θεμελιώσει καλύτερα τις μετέπειτα στάσεις, τις συμπεριφορές, την κοσμοθεώρηση της ωριμότητας. Στην πραγματικότητα το βιβλίο, γραμμένο μέσα στην δύσκολη διετία του COVID, λειτουργεί για τον ίδιο και ως μία αυτοψυχαναλυτική αυτοθεώρηση, μία δοκιμασία αναστοχασμού και ίσως μιας κάποιας επανερμηνευτικής αναψηλάφισης, από το ύψος πια της εμπειρίας και της ωριμότητας, αλλά και της δυστοπίας της πανδημίας.
Ο νεαρός Χρίστος Ζαφείρης ξεκινάει τη ζωή της μεγάλης πόλης το 1963, ως φοιτητής της Ιστορίας - Αρχαιολογίας. Φαίνεται πως το αντικείμενο σπουδών και ο κοσμοπολιτισμός της Θεσσαλονίκης είναι καθοριστικά της μελλοντικής διαδρομής του. Στο Πανεπιστήμιο σμιλεύει την προσωπικότητα. Γνωρίζει νέους ανθρώπους. Συνδέεται πρώιμα με τους μεγάλους πνευματικούς ανθρώπους της πόλης . Δίπλα στην ενυπάρχουσα ήδη μαθητική φιλομάθεια, αναπτύσσει στέρεα ένα ώριμο πολιτικό και πολιτιστικό κριτήριο που θα σημαδέψουν τη μετέπειτα πορεία του τόσο στη δημοσιογραφία όσο και στην αέναη τάση επαφής και διαλεκτικής σχέσης με τον πολιτισμό σε όλες τις εκφάνσεις του.
Είναι αναμφίβολο πως το πρώτο κρίσιμο μεταίχμιο της ζωής είναι τα χρόνια της χούντας, τα οποία ο συγγραφέας ζει απο κοντά και για τα καλά. Τα εξιστορεί μέσα από το ήρεμο προσωπικό περισκόπιο. Είναι στωικός, οχι διαπρύσιος. Αριστερός της ανανεωτικής αριστεράς, σε στενή επαφή με την φοιτητική πρωτοπορία της εποχής, αλλά οχι προκλητικός στη δράση του, κρατείται δύο φορές απο το καθεστώς. Μεταφέρει με πιστότητα το ζοφερό κλίμα της εποχής. Τις αγωνίες, τις δυσκολίες τα ψυχολογικά αδιέξοδα . Και αργότερα το 1973 ως δημοσιογραφος της θρυλικής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ πια πληρώνει το τίμημα των γραπτών του, με μια κατευθυνόμενη, απο τη χούντα, απόλυση. Ο Χριστος Ζαφείρης μεταφέρει την ατμόσφαιρα ψύχραιμα, κινηματογραφικά, σεμνά αλλά χωρίς καμία διάθεση αυτοηρωοποίησης. Η αλήθεια του έτσι κερδίζει. Το ηθικό πλεονέκτημα του αφηγητή - πρωταγωνιστή ξεχωρίζει. Η εμπειρία της επταετίας, η στρατιωτική θητεία, η γνωριμία με τη δυτική Ελλάδα, αλλά κυρίως και πάνω απ’ όλα η Θεσσαλονίκη είναι το κεντρικό κάδρο, της αρθρωτής αφήγησης.
Και το δεύτερο ορόσημο είναι οπωσδήποτε η δημοσιογραφία, αλλά κυρίως η συγγραφική παραγωγή. Επανασυνοψίζει γλαφυρά αυτές τις πνευματικές καμπές, που καθόρισαν τη διαδρομή του. Τις θέτει στο κλίμα της εποχής, τις κλειδώνει με την αγωνίες του, και την κρίση των συνοδοιπόρων πνευματικών ανθρώπων της πόλης. Κορυφαία θέση κατέχει στη συνείδησή του η μεντορική σχέση του με τον μεγάλο ποιητή Ντίνο Χριστιανοπουλο. Σχέση θαυμασμού και εκτίμησης, που προσκρούει ενίοτε στην ιδιορρυθμία του μεγάλου Θεσσαλονικιού ποιητή. Κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης υπηρέτησε τη δημοσιογραφία στη Θεσσαλονίκη, στα ΝΕΑ και το ΒΗΜΑ, καθώς και τον Αγγελιοφόρο απο επιτελικές θέσεις, στο ραδιόφωνο , και πρόσφερε στη δημόσια σφαίρα πολλά δοκιμιακά, λογοτεχνικά και ιστορικά έργα όπου αντανακλάται συνεχώς το μεγάλο ενδιαφέρον για την πόλη, η πρωτότυπη ανάδειξη της θεματολογίας, η λογιότητα αλλά και ερευνητικό ταλέντο.
Όπως σε όλα αυτά τα έργα του, «Θεσσαλονίκης Τοπιογραφία», «Αντεθνικώς Δρώντες», «Η παρουσία των απόντων», «Η Θεσσαλονίκη των Εβραίων», «Η Θεσσαλονίκη των Οθωμανών», έτσι και σε αυτό το βιβλίο του ο Χρίστος Ζαφείρης καταθέτει με την προσωπική υφολογία, την ψυχή και τη ματιά του, φωτίζει σκιερές ή ελάχιστα φωτισμένες γωνίες. Το σώμα των κειμένων του βιβλίου κατά τον ίδιο: «...δεν συνιστά αυτοβιογραφία αλλά σκόρπια σπαράγματα και σπαραγμούς της ξοδεμένης ζωής». Τα κείμενα του βιβλίου μέσα απο τα βιογραφικά στιγμιότυπα, καταγράφουν μέσα απο το βίωμα και το βλέμμα του συγγραφέα τον πολιτικό και κοινωνικό περίγυρο της εποχής, που διατρέχει το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη». Και όπως λέει και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος: « Τον Χριστο Ζαφείρη τον διατρέχει πάντα και μια κρυφή αισιοδοξία για τη σημασία που έχει στη ζωή μας η μνήμη και η συνείδηση της Θεσσαλονίκης».
Ο Χρίστος Ζαφείρης, για όσους τον γνωρίζουμε καλά, είναι ένας πολυδιάστατος στοχαστής. Που όταν χρειαζόταν ενεργοποίησε το πρακτικό του πνεύμα στις επιχειρησιακές απαιτήσεις της δημοσιογραφίας, και όταν ακούει την καρδιά του είναι ο λογοτεχνικός παρατηρητής της ζωής, της μνήμης και της Θεσσαλονίκης.
Ένα βιβλίο μυστηρίου για ένα κορίτσι που μεγαλώνει προσπαθώντας ν’ ανακαλύψει τον εαυτό του, αλλά και το κατά πόσο ο Αμερικανός πατέρας του ήταν μπλεγμένος με την Απριλιανή χούντα
Μιλήσαμε για το νέο του βιβλίο, ένα μυθιστόρημα για τη μονίμως φευγαλέα αίσθηση της μητέρας του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η μνήμη πλάθει την προσωπική ιστορία
18°
