Μιχάλης Σκολιανός: «Να γίνει πιο εξωστρεφής ο χώρος του βιβλίου»

Της Χριστίνας Σανούδου

Μολονότι στα ενδιαφέροντα του δεν περιλαμβάνεται η πολύωρη παρατήρηση αγνώστων σε μπαρ, ο Μιχάλης Σκολιανός έχει καταφέρει να μπει απόλυτα στο πετσί του χαρακτήρα του: Ενός μοναχικού τριαντάχρονου άντρα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και πολύ ελεύθερο χρόνο, που περνά μια νύχτα εμμονικά προσηλωμένος σε μια γυναίκα χωρίς να τολμά να την πλησιάσει. Με το τρίτο του βιβλίο, τη νουβέλα «Στο κεφάλι μου» (εκδ. Βακχικόν), ο συγγραφέας, διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ και επικεφαλής του προγράμματος Ναυτιλιακών Σπουδών στο Μητροπολιτικό Κολέγιο Θεσσαλονίκης μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε από απόσταση αναπνοής τις διεργασίες, που συντελούνται μέσα στο κεφάλι του αφηγητή του. Καθώς ο πραγματικός κόσμος χάνεται στην ομίχλη του αλκόολ, ο ήρωας αρχίζει να διακρίνει πιο καθαρά από ποτέ την αλληλουχία εσφαλμένων επιλογών και τραυματικών εμπειριών που τον οδήγησε στο σήμερα.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Μιχάλης Σκολιανός μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις του για την επιδημία κατάθλιψης στον δυτικό κόσμο, την αυτοαναφορικότητα του χώρου του βιβλίου στην Ελλάδα και την αποπνικτική καθημερινότητα του lockdown.

Πότε ήταν η τελευταία φορά που βρεθήκατε σε ένα μπαρ να παρατηρείτε από απόσταση ασφαλείας ένα ενδιαφέρον πρόσωπο;
Η αλήθεια είναι ότι δεν συνηθίζω να παρατηρώ για πολλή ώρα ανθρώπους σε μπαρ. Επομένως, δεν έχω να αναφέρω κάποια ιστορία.

Ο ήρωάς σας αναμφίβολα έχει περάσει -και περνάει- δύσκολες μέρες. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να τον συγχωρέσουμε για τον πόνο που προκαλεί στους γύρω του;
Η συγχώρεση είναι βαρύγδουπη λέξη. Μπορούμε όμως να τον κατανοήσουμε. Αυτή ήταν και η πρόθεσή μου, να συνθέσω ένα όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο ψυχογράφημα. Όσο πιο ολοκληρωμένα αποτυπώνεται ένας χαρακτήρας τόσο πιο εύκολα νομίζω μπορούμε να ερμηνεύσουμε και να κατανοήσουμε τις πράξεις του, τη συμπεριφορά του και εν γένει τη στάση του απέναντι στους άλλους ανθρώπους και στη ζωή. Ακόμη και αν αυτές φέρουν μια κοινωνική και κατ’ επέκταση ηθική απαξία.

Συμμερίζεστε την άποψη ότι ζούμε στην εποχή της θλίψης;
Ναι, τουλάχιστον ο δυτικός κόσμος. Ζούμε στην εποχή του ατομικισμού και κατ’ επέκταση της θλίψης. Όταν απομονωνόμαστε και παύουμε να σχετιζόμαστε με τον Άλλον αναπόφευκτα οδηγούμαστε στη θλίψη. Ο άνθρωπος υπάρχει για να ζει και να σχετίζεται με τον Άλλον. Η ακραία περιχαράκωση στον εαυτό του  είναι μια παρά φύση κατάσταση που μόνο αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να έχει. Τώρα, γιατί έχουμε οδηγηθεί σε αυτόν τον ατομικισμό αυτή είναι άλλη συζήτηση.

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον τρόπο, που λειτουργεί ο χώρος του βιβλίου στην Ελλάδα, τι θα ήταν αυτό;
Δεν είμαι και ο πλέον ειδικός να μιλήσω για αυτό το θέμα καθώς δεν έχω και τόσο μεγάλη εμπειρία από τον χώρο του βιβλίου. Ωστόσο, αυτό που θα μπορούσα να επισημάνω είναι ότι ο χώρος του βιβλίου θα έπρεπε να γίνει πιο εξωστρεφής. Ώρες, ώρες έχω την αίσθηση ότι λειτουργεί και πορεύεται αυτοαναφορικά. Ένα κλειστό, μικρό σύμπαν που δεν αφορά κανέναν άλλον εκτός από τους ίδιους τους παράγοντες/συντελεστές του βιβλίου.  Αυτό έχει ως συνέπεια κάποιες φορές, μεταξύ των άλλων, η αξία ενός λογοτεχνικού βιβλίου να κρίνεται με βάση την προσωπική θέση του συγγραφέα σε αυτόν τον μικρόκοσμο και όχι με την πραγματική αξία του έργου.

Τι θα συμβουλεύατε έναν επίδοξο συγγραφέα που ισχυρίζεται ότι απλώς δεν έχει χρόνο για γράψιμο;
Ότι αν το θέλει πολύ να ψάξει να βρει. Από την άλλη, αν δεν βρει δεν έγινε και κάτι. Όσο καλά και αν γράφει δεν θα λείψουν τα γραπτά του από κανέναν. Όλα έχουν γραφτεί. Αν δεν βρει χρόνο μόνο στον εαυτό του θα κάνει κακό που δεν θα γίνει αυτό που (ισχυρίζεται) ότι θέλει. Σε κανέναν άλλον.

Πώς επηρέασε η πανδημία τη ζωή και τη δημιουργικότητά σας;
Η αλήθεια είναι ότι στην πανδημία και ιδιαίτερα στην περίοδο του lockdown εργαζόμουν με τηλεργασία και δεν είχα όρεξη να ασχοληθώ με ο,τιδήποτε άλλο. Ήμουν πολλές ώρες κάθε μέρα μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή και μόλις ολοκλήρωνα την εργασία μου δεν είχα διάθεση να ασχοληθώ σχεδόν με τίποτα άλλο. Έγραψα ελάχιστα και σίγουρα όχι κάτι ολοκληρωμένο, ενώ διάβασα και λιγότερο από ό,τι διαβάζω συνήθως. Έτσι θα έλεγα ότι μάλλον επηρέασε αρνητικά τη δημιουργικότητα μου η πανδημία, ιδιαίτερα η περίοδος του εγκλεισμού.Βέβαια, όλη αυτή η κατάσταση μου γέννησε ιδέες για νέα λογοτεχνικά εγχειρήματα, οι οποίες όμως παραμένουν ακόμη ιδέες.

Η νουβέλα «Στο κεφάλι μου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.