Νίνα Καλούτσα, πώς μπορούμε να μιλάμε ώστε να μας ακούν;

Δεν διαλέγεις τη φωνή σου. Μπορείς όμως να διαμορφώσεις τον αντίκτυπό της και να της προσδώσεις μοναδική ταυτότητα. Η Νίνα Καλούτσα λάτρεψε τη μουσικότητα της ανθρώπινης φωνής από μικρό παιδί. Από τις χορωδιακές εκδηλώσεις στη γειτονική μητρόπολη στην Καρδίτσα, στις περιοδεύουσες παραστάσεις τα εφηβικά καλοκαίρια στον Καύκασο, στις σπουδές κλασικού τραγουδιού στη Μόσχα, το Σάλτσμπουργκ, τις αμέτρητες ώρες μελέτης στο Κονσερβατόριο Τσαϊκόφσκι.

Σήμερα, κάτοχος διπλώματος και μάστερ Όπερας με 25 χρόνια σταδιοδρομίας, στη διάρκεια των οποίων έχει μεταδώσει τη γνώση και την εμπειρία της σε χιλιάδες πρόσωπα, η Νίνα Καλούτσα διατηρεί την ίδια εκείνη παιδικότητα, της οποίας μύχιος πόθος είναι η ανάδειξη των συναισθηματικών αποχρώσεων που εκφράζουν οι ήχοι. Όπως ενδεικτικά το διατυπώνει η ίδια, «για μένα, πρόκληση είναι η αναζήτηση της πραγματικής ταυτότητας μιας φωνής, πέρα από τα πέπλα κάλυψης που στοιβάζουν οι άνθρωποι ως άμυνα».

Η φωνή φέρνει τη σκέψη στο φως, και μέσα από σεμινάρια φωνής, δημόσιας ομιλίας, προσωπικού coaching και ενδυνάμωσης ομάδων, η Νίνα Καλούτσα έχει προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες σε εκπαιδευτικούς, πολιτικούς, επιχειρηματίες, στελέχη εταιριών και οργανισμών, απλούς ανθρώπους που λαχταρούν να εκφραστούν με πειθώ και αυτοπεποίθηση, ενώ στο παλμαρέ των συνεργασιών της περιλαμβάνονται ορισμένες από τις πλέον αναγνωρισμένες και επιδραστικές εταιρίες της Ελλάδας και του κόσμου.

Το απόσταγμα των γνώσεών της συμπυκνώνεται σε ένα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Key Books, υπό τον τίτλο «Η φωνή της επιτυχίας». Στις σελίδες του, και μέσα από εύληπτα κείμενα, επεξηγηματικά σχεδιαγράμματα, γραφήματα, οδηγούς ασκήσεων, ακόμη και QR codes οι οποίοι προσφέρουν βέλτιστη αξιοποίηση της μεθόδου της, η συγγραφέας καταθέτει ένα δίχως όμοιο στην ελληνική βιβλιογραφία εγχειρίδιο, γύρω από το πώς μπορούμε να ανακαλύψουμε την αληθινή φωνή μας και να τη χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά στην καθημερινότητά μας. Η Νίνα Καλούτσα μίλησε στην ATHENS VOICE για το χρήσιμο όσο και διαφωτιστικό αυτό βιβλίο, ένα εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης που μας αφορά όλους.

Ακολουθεί η συνέντευξη της Νίνας Καλούτσα για το βιβλίο «Η φωνή της επιτυχίας», εκδόσεις Key Books

Η φωνή ως γλώσσα της ψυχής, αλλά και ως εφόδιο επιτυχίας. Η φωνή ως δείγμα πολιτισμού και μέσο ηγεσίας: Πιστεύετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι υποτιμούμε τις δυνατότητες της λεκτικής έκφρασής μας;
Επιτρέψτε μου να αντικαταστήσω τη λέξη «υποτιμούμε». Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι «αγνοούμε» το πώς ακριβώς επηρεάζει τη ζωή μας ο προφορικός λόγος -ο οποίος αποτελείται από στοιχεία λεκτικά (λέξεις) και μη λεκτικά (φωνή, γλώσσα σώματος). Ας παραμείνουμε όμως στη φωνή. Όλοι μας γοητευόμαστε από μία βαθιά φωνή γεμάτη συναίσθημα και από την ωραία εκφορά λόγου. Αφενός λοιπόν αγνοούμε αφετέρου γοητευόμαστε. Με τη διδασκαλία μου, καθιστώ κατανοητό ότι η φωνή αποτελεί έκφραση του ψυχικού μας κόσμου. Και, όπως αναφέρατε, ότι αποτελεί ισχυρό εφόδιο επιτυχίας. Δείχνω τις δυνατότητες του προφορικού λόγου και διαβεβαιώνω με παραδείγματα και με ασκήσεις ότι είναι εφικτό, για κάποιον που θα το αποφασίσει, να ανακαλύψει την «πραγματική» του φωνή.

Έχουμε συνδέσει τα μαθήματα ομιλίας με πολιτικούς ή στελέχη της κοινωνίας του θεάματος. Πώς θα μπορούσαν να ωφελήσουν έναν απλό, δυνητικά εσωστρεφή άνθρωπο στη ζωή, τη σταδιοδρομία και τις συναναστροφές του;
Η σύνδεση γίνεται επειδή οι πολιτικοί, οι επικεφαλής εταιρειών, οι καλλιτέχνες του θεάματος, καθώς βρίσκονται διαρκώς στη δημοσιότητα, φροντίζουν να παρακολουθούν μαθήματα ομιλίας. Όμως, αυτό που επαναλαμβάνω είναι ότι η ωραία φωνή και η καλή εκφορά λόγου αφορά τους πάντες. Επειδή αντικατοπτρίζουν την προσωπικότητα και το ύφος μας. Οι Αμερικανοί λένε ότι κάθε ομιλία είναι δημόσια ομιλία. Με μία λέξη, θα έλεγα ότι η ωραία φωνή και ο άρτιος λόγος είναι ελευθερία. Μία πλούσια σε αρμονικές συχνότητες φωνή εξασφαλίζει άπειρες δυνατότητες σε κάποιον, ώστε να εκφράζει με άνεση τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού ή των συνομιλητών του. Η ωραία φωνή, η ελκυστική ομιλία διευρύνουν την υπόστασή μας. Και εφόσον αναφερθήκατε στον εσωστρεφή άνθρωπο, ίσως εκείνος να είναι ο περισσότερο ωφελημένος εντέλει, καθώς η βελτιωμένη φωνή και ομιλία του, και η αυτοπεποίθηση που αυτός θα αντλήσει από τον νέο εαυτό του, αναπόφευκτα θα του δώσει την τόλμη να στραφεί προς τα έξω.

Σπουδάσατε κλασικό τραγούδι, θητεύσατε στο πλευρό σπουδαίων προσωπικοτήτων της μουσικής και γνωρίσατε τη μαγεία της συναυλιακής σκηνής από πρώτο χέρι. Τι σας έκανε να περάσετε στην πλευρά της διδασκαλίας;
Είχα την τύχη να σπουδάσω στο περίφημο Ωδείο Τσαϊκόφσκι της Μόσχας και να συνυπάρξω με μεγάλα ονόματα της όπερας. Στα 10 περίπου χρόνια των σπουδών μου, αποθησαύρισα εμπειρία και πολύτιμες γνώσεις. Αυτά θέλησα να μεταδώσω μέσω της διδασκαλίας μου. Ήταν ανάγκη για εμένα να το κάνω, το βιώνω ως χρέος μου. Με ώθησε προς αυτήν την κατεύθυνση το πάθος μου για τη μουσική, για τη φωνή, για τον λόγο, για τις λέξεις. Όσο δίδασκα, η γνώση και οι νέες εμπειρίες από τους μαθητές μου, μετουσιώνονταν στη Μέθοδό μου, την οποία αναλύω στο βιβλίο μου. Φυσικά, εξακολουθώ να ερευνώ ακατάπαυστα νέους τομείς σχετικά με τη φωνή, με την ομιλία και με τη σημασία του λεξιλογίου, συνδυάζοντας πλέον και τις πρόσφατες εξελίξεις της νευροεπιστήμης.

Ως τομέας ενασχόλησης, ο ειδικός Φωνής και Δημόσιας Ομιλίας προφανώς ήταν κάτι πρωτόγνωρο στα πρώτα βήματα της καριέρας σας. Πόσο δύσκολο στάθηκε να καθιερωθείτε; Και πόσο έχει αλλάξει η στάση του κοινού απέναντι στο αντικείμενό σας στο πέρασμα του χρόνου;
Πράγματι, ήταν κάτι πρωτόγνωρο, ωστόσο, μόνο για το ευρύ κοινό. Διότι πάντα υπήρχαν δάσκαλοι φωνής, όπως για παράδειγμα στα ωδεία και στις δραματικές σχολές. Προσωπικά, έχοντας διδάξει σε ωδεία της Αθήνας, έχω δώσει πολλά διπλώματα κλασικού και σύγχρονου τραγουδιού. Ωστόσο, όραμά μου ήταν να δείξω στους πάντες ότι «είμαστε η φωνή μας», ότι η φωνή αποκαλύπτει τις πτυχές της ύπαρξής μας, ότι η ομιλία μας προσελκύει ή απωθεί ανθρώπους, ότι μας ανοίγει δρόμους ή μας αποκλείει. Η διδασκαλία μου σήμερα είναι η σταδιακή μετεξέλιξη των νεανικών ερώτων μου: φωνή, εκφορά λόγου, presence, etiquette σκηνής, ηθοποιία, κινησιολογία. Σε αυτά προστέθηκαν νέες αγάπες: ρητορική, ύφος, λεξιλόγιο. Από τα πρώτα ανοιχτά σεμινάριά μου, ποικίλο κοινό έδειξε ενδιαφέρον: καθηγητές, ψάλτες, φοιτητές, ηθοποιοί, άνθρωποι που είχαν θέματα υγείας στις φωνητικές χορδές, άλλοι που «έχαναν τη λαλιά τους» λόγω ψυχολογικών αναστολών. Άλλου είδους πολύτιμη εμπειρία για εμένα. Δεν θα έλεγα ότι δυσκολεύτηκα να καθιερωθώ και στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους χιλιάδες μαθητές που με εμπιστεύτηκαν. Καθώς δε, στο πέρασμα του χρόνου, η ανάγκη για προσωπική εξέλιξη ολοένα αυξάνεται, αντίστοιχα διευρύνεται και το κοινό που ενδιαφέρεται να βελτιώσει τη φωνή και τη δημόσια ομιλία του.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα εδάφια του «Η φωνή της επιτυχίας» αφορά αυτό που ονομάζετε «αρνητικό μοτίβο φωνής»: Χονδρικά τη λαθεμένη διαχείριση του λόγου, με δυσχερή αποτελέσματα. Είναι το σύμπτωμα η φωνή σε μια τέτοια περίπτωση, και όχι η ασθένεια;
Θίγετε ένα από πιο ενδιαφέροντα φαινόμενα, τη φωνή ως σύμπτωμα! Μία φωνή με πλούσιο ηχόχρωμα εντυπωσιάζει, εισακούγεται και επηρεάζει τον ακροατή. Μία λεπτή και διαρκώς άτονη φωνή πιθανώς αποκαλύπτει ανασφάλεια, έλλειψη αυτοπεποίθησης ή φόβο. Δημιουργεί φτωχή σύνδεση με τους συνομιλητές και τους απωθεί. Υπάρχουν φωνές που ηχούν μονίμως απειλητικές ή ανέκφραστες ή θλιμμένες… Με άλλα λόγια, στη φωνή «ακούγεται» η υποβόσκουσα κατάσταση, είτε σωματική είτε ψυχική. Ήδη ο Φρόιντ εντόπισε το θέμα, το οποίο έχουν εξελίξει οι επόμενοι μεγάλοι ψυχαναλυτές. Είναι αυτό που με δύο λέξεις συγκλονιστικά περιγράφει ο Ζακ Λακάν: «Μέσα στη φωνή που ακούγεται, υπάρχει μία άφωνη φωνή». Η φωνή ως σύμπτωμα λοιπόν, είναι αποκαλυπτική. Ένας από τους στόχους της Μεθόδου μου είναι να αναδεικνύει όλα τα στοιχεία που συνηχούν με αυτήν, να βοηθά να αναγνωριστούν και κατόπιν να εξισορροπηθούν.

Διαβάζοντας το βιβλίο, αλλά και την αρθρογραφία σας, μπορεί να εκπλαγεί κανείς από τις προεκτάσεις της ομιλίας στις γενικότερες εκδηλώσεις του σώματος και της ψυχής. Για παράδειγμα, μια μαραθωνοδρόμος πέτυχε αξιοσημείωτο ατομικό ρεκόρ έπειτα από 12 μήνες μαθημάτων μαζί σας. Συνδέονται όλα κατά κάποιο τρόπο;
Βεβαιότατα. Όλα συνδέονται, επειδή ο άνθρωπος είναι μία ολότητα. Είμαστε σώμα, ψυχή και πνεύμα. Θεωρώ ότι το σύνολο των ήχων μίας φωνής προσδιορίζει την τριπλή υπόσταση του ανθρώπου. Στην ιστορία της μαραθωνοδρόμου, στην οποία αναφέρεστε, η εξάσκηση στη διαφραγματική αναπνοή ήταν ο παράγοντας-κλειδί του αξιοσημείωτου ατομικού της ρεκόρ σε χρόνο 2:56΄. Αναπνέοντας βαθύτερα, τροφοδοτούμε με περισσότερο οξυγόνο τους νευρώνες του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα αυτός να λειτουργεί καλύτερα. Και η αλλαγή στον τρόπο που αναπνέει κάποιος επιδρά στη συναισθηματική και τη φυσική του κατάσταση. Στο βιβλίο μου περιγράφω 8 ασκήσεις αναπνοής, οι οποίες, πέρα από τη βελτίωση της φωνής, ενισχύουν τη μνήμη, την αυτοσυγκέντρωση και την αντιληπτικότητα και εντέλει αυξάνουν τον βαθμό συνειδητότητας και την ικανότητα επεξεργασίας βιωμάτων. Μέσω της αναπνοής μας, μπορούμε να προγραμματίσουμε τον εγκέφαλό μας και συνειδητά να κατευθύνουμε την εμπειρία της ζωής μας. Αυτή είναι η απάντησή μου στο ερώτημά σας για τη σύνδεση της φωνής με κάθε επίτευγμα.

Πόσο χρόνο οφείλει να αφιερώσει κανείς για να κάνει κτήμα του τα rituals και τα διδάγματα του βιβλίου σας; Μπορεί πράγματι να επιτύχει την ουσιαστική μεταμόρφωση αν αφομοιώσει τη μέθοδο;
Ο χρόνος μεταμόρφωσης είναι διαφορετικός για τον καθένα. Προκειμένου να διευκολύνω τους αναγνώστες, στο βιβλίο παρουσιάζω (σε βίντεο μέσω QRcode) τον τρόπο μελέτης του. Εκείνος που θα τον ακολουθήσει με καθημερινή εξάσκηση, επί 2 με 3 μήνες, θα επιτύχει να βελτιώσει τη φωνή και την ομιλία του: θα εισακούγεται -ως ελάχιστο αποτέλεσμα- και θα μαγνητίζει γοητεύοντας -ως μέγιστο αποτέλεσμα. Στο βιβλίο, περιγράφω με απλό τρόπο (και με σχήματα) ένα ένα τα στάδια της εξέλιξης-μεταμόρφωσης της φωνής. Ξεκινώντας από τον στόχο, στα 6 Κλειδιά της Μεθόδου μου, αναλύω τη στάση του σώματος, περιγράφω λεπτομερώς τις αναπνοές, δίνω ασκήσεις και συμβουλές άρθρωσης, εκφοράς λόγου και οραματισμούς. Καθοδηγώ βήμα βήμα τον ενδιαφερόμενο προς την ανακάλυψη της «πραγματικής» του φωνή.

Παρατηρώντας δημόσια πρόσωπα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και μέσα από τη συνεργασία σας μαζί τους, πιστεύετε ότι το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας μας βρίσκεται σε καλό επίπεδο δημόσιας ομιλίας;
Θεωρώ ότι το επίπεδο της δημόσιας ομιλίας διαρκώς βελτιώνεται στη χώρα μας. Όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται τη σημασία της. Αυτό συμβαίνει, επειδή γίνεται σταδιακά κατανοητό ότι η φωνή και η ομιλία είναι ουσιαστικά στοιχεία όχι μόνο της προσωπικής αλλά και της εταιρικής κουλτούρας. Του personal και του corporate brand. Έτσι, μεμονωμένα άτομα και ομάδες στελεχών επιχειρήσεων παρακολουθούν μαθήματα φωνής και δημόσιας ομιλίας, ώστε να αναβαθμίζονται σε brand ambassadors. Η φωνή και η ομιλία με πειθώ αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία των soft skills, για τα οποία γίνεται πολύς λόγος σήμερα. Εξάλλου, πολλοί, έχοντας σπουδάσει ή εργαστεί στο εξωτερικό, γνωρίζουν την εξαιρετική σημασία της δημόσιας ομιλίας στην προσωπική και την επαγγελματική τους εξέλιξη. Το σημαντικό είναι, όπως κι εσείς αναφέρατε στην αρχή, ότι η φωνή αποτελεί εφόδιο επιτυχίας, δείγμα πολιτισμού, συστατικό ηγεσίας.

Στην αντίπερα όχθη της επιχειρηματολογίας περί φωνής και λόγου, στέκει ίσως η δημαγωγία. Μπορούμε να γίνουμε υποχείρια πειστικών ανθρώπων και ποια η άμυνά μας απέναντί τους;
Η δημαγωγία ανά τους αιώνες έχει παρουσιάσει εξαιρετικούς ρήτορες. Ο Πλάτωνας δίδαξε ωστόσο ότι «πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία φαίνεται». Το θέμα εν προκειμένω είναι να διακρίνει κάποιος τον δημαγωγό-εξαιρετικό ρήτορα από τον εξαιρετικό καλοπροαίρετο ομιλητή. Θα έλεγα, ότι ο εξασκημένος νους στον λόγο, στη φωνή, στην ομιλία, αντιλαμβάνεται τα λεκτικά και φωνητικά τεχνάσματα του δημαγωγού. Άμυνά μας λοιπόν είναι η ασκημένη αντίληψή μας.

Σε καιρούς πανδημίας, ακόμη και οι στοιχειωδέστεροι κοινωνικοί κώδικες, όπως η χειραψία, ο εναγκαλισμός και ο ασπασμός καταργούνται. Μπορούμε άραγε να περιγράψουμε λεκτικά όσα εκφράζονται με ένα άγγιγμα;
Πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη ερώτηση. Τώρα που η επικοινωνία γίνεται κυρίως διαδικτυακά και η φυσική επαφή σχεδόν καταργείται, από το τρίπτυχό της «Φωνή-Λεξιλόγιο-Γλώσσα σώματος», το βάρος πέφτει στα δύο πρώτα. Η έλλειψη σωματικής επαφής δεν υποκαθίσταται, επειδή τη ζητάει η φύση μας. Ωστόσο, η εκφραστική φωνή μπορεί να την αναπληρώσει σε μεγάλο βαθμό. Το χαμόγελο, η τρυφερότητα, η κατανόηση, η αγάπη «ακούγονται» στη φωνή μας. Ο ρόλος της επομένως έχει αποκτήσει μέγιστη αξία στις μέρες μας.

Είναι μια προσωπική πραγμάτωση για εσάς η έκδοση αυτού του βιβλίου; Θα μπορούσαμε ίσως να περιμένουμε περισσότερα συγγραφικά βήματα από εσάς στο μέλλον;
Πράγματι. Το βιβλίο αποτελεί προσωπική πραγμάτωση. Το βιώνω ως μία γέννηση. Το συναίσθημα, που εμπεριέχει ανακούφιση για την ολοκλήρωσή του αλλά και για την επιτέλεση ενός είδους χρέους, είναι υπέροχο. Εύχομαι να μεταφέρει ήχους και δονήσεις που θα μιλήσουν στις καρδιές σας και να το αγαπήσετε. Η αλήθεια είναι ότι ήδη οραματίζομαι το επόμενο…