3 απολαυστικά βιβλία για να διαβάζουμε τις κρύες μέρες

Τώρα που το κάλεσμα της βροχής και η θαλπωρή του χειμώνα μας εγκλιματίζουν στις σαγηνευτικές αποδράσεις που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να προσφέρει, οι εκδόσεις Γκοβόστη έρχονται να μας κάνουν συντροφιά με μια καινούργια σειρά τίτλων, οι οποίοι κρύβουν μέσα τους όλη τη γοητεία της σπουδαίας πεζογραφίας. Ο ιστορικός οίκος, με την αδιάλειπτη παρουσία στα ελληνικά γράμματα από το 1926, μας ξεναγεί στα χνάρια του σύγχρονου και κλασικού μυθιστορήματος με βιβλία που θα αγαπήσουν όλοι οι φιλαναγνώστες. Από το μνημειώδες «Στάλινγκραντ» του Βασίλι Γκρόσμαν, το νεανικό και ταυτόχρονα τόσο ώριμο «Ο κούκος και τ’ αηδόνι» του Εμμανουήλ Γιουβανόπουλου, έως το μεστό «Μπροστά στη λαιμητόμο» του Βίκτωρα Ουγκώ, αυτά είναι τα νέα έργα που θα απολαύσουμε όσο οι μέρες μικραίνουν και η λαχτάρα για διάβασμα μεγαλώνει.

Βασίλι Γκρόσμαν, «Στάλινγκραντ», μετάφραση Γιώργος Μπλάνας, σελίδες 984

Οι σελίδες κυλούν ασυγκράτητα στην αντιπολεμική εποποιία του Ρώσου συγγραφέα που πρωτοεκδόθηκε το 1952. Έχει ειπωθεί πως ο Γκρόσμαν είναι ο μεγάλος βάρδος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, και κανένα έργο του δεν επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό γλαφυρότερα από το «Στάλινγκραντ», ένα βιβλίο που θα σας εξασφαλίσει ταξίδια σε ξεχωριστούς μυθιστορηματικούς κόσμους μέσα από τη σκληρότητα και την τρυφερότητα, τον ρεαλισμό και τον λυρισμό του.

Τον Απρίλιο του 1942, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι σχεδιάζουν την τεράστια επίθεση στο Ανατολικό Μέτωπο, που θα κορυφωθεί με την μεγαλύτερη μάχη στην ανθρώπινη ιστορία, την Μάχη του Στάλινγκραντ. Εκατοντάδες μίλια μακριά, ο Ρώσος χωρικός Πιοτρ Βαβίλοβ παίρνει το χαρτί της επιστράτευσης και περνά την τελευταία νύχτα με την γυναίκα και τα παιδιά του στην καλύβα του.

Στο «Στάλινγκραντ», ο Γκρόσμαν δεν αποτίνει φόρο τιμής στους στρατηγούς, αλλά τους απλούς υπολοχαγούς, στις ορντινάντσες, στους επιστρατευμένους, στον αγγελιαφόρο. Θα ακολουθήσουμε πρόθυμα τα χνάρια των ηρώων στις σελίδες ενός έργου με πολυεπίπεδη γραφή, ενώ η διάχυτη λιτότητα και ο κυρίαρχος ρεαλισμός δεν στερούν από το μυθιστόρημα τον βαθύ εσωτερισμό του: οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού «έχουν περάσει διά πυρός και σιδήρου». Και έχουν κατορθώσει κάτι περισσότερο από μια στρατιωτική νίκη· στο έργο του Γκρόσμαν αναγεννιούνται.

Πρώτο μέρος του μυθιστορηματικού δίπτυχου, που ολοκληρώνεται με το «Ζωή και Πεπρωμένο», το «Στάλινγκραντ» είναι μια τεράστια τοιχογραφία όχι μόνο του πολέμου, αλλά της ζωής στο σύνολό της. Η διεθνής κριτική το περιγράφει σαν «εκθαμβωτικό καμβά ενός ιστορικού πανοράματος», και από τις πρώτες σελίδες του προκύπτει ότι δεν λανθάνουν οι εκτιμήσεις. Δεν υπάρχει τίποτε που να μην συνεπαίρνει σε αυτό το γεμάτο οίστρο και σιγουριά έργο, το οποίο διεμβολίζει την πραγματολογική ιστορία με τη λογοτεχνία αναδεικνύοντας αθέατες όψεις της ζωής στη δίνη του πολέμου.

Ο Εμμανουήλ Γιουβανόπουλος είναι ένας μαθητής της Δ΄ Δημοτικού έξω από τα συνηθισμένα. Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 2011, έχει πάρει μέρος σε μαθηματικούς διαγωνισμούς σε επίπεδο Γυμνασίου και έχει διακριθεί δύο φορές, μαθαίνει αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Επίσης φοιτά στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης μετά από εισαγωγικές εξετάσεις που έδωσε στο βιολί σε ηλικία επτά ετών. Άρχισε να διαβάζει χωρίς καθοδήγηση σε ηλικία τριών ετών. Ασχολείται με προγραμματισμό και φυσική, ενώ παράλληλα είναι λάτρης των αρχαίων ελληνικών κειμένων.

Στο «Ο κούκος και τ’ αηδόνι» του νεαρού συγγραφέα, κεντρική θεματική είναι το προαιώνιο παιχνίδι της αμαρτίας. Μια τέλεια στημένη δίκη, με μάρτυρες, ενόρκους, κατηγορούμενους και δημόσιους κατηγόρους. Μια δίκη που κοντολογίς έχει τα πάντα· δεν έχει όμως δικαστές. Ένας αιώνας μετά, και δεν έχει δικαστεί κανείς, εκτός από τη λοιδορία των έξι, ένα ανέκδοτο για «αφελή παιδιά» που δεν είναι καν κοινοποιήσιμο.

«Ο κούκος και τ’ αηδόνι» είναι οι δυο αιώνιοι μονότονοι δικαστές που σιγοψιθυρίζουν στο αυτί του αναγνώστη ότι η Ιστορία δεν ήταν εχτές – η Ιστορία είναι σήμερα. Όχι κατ’ ανάγκη η ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής αλλά η Ιστορία του ανθρώπου που αγωνίζεται να βρει διέξοδο από την προδιαγεγραμμένη μοίρα του.

Πόρνες, νόθα, δαιμονισμένοι και άγιοι· ανατολίτικα σερμπέτια και ελληνική σπιρτάδα παρελαύνουν στις σελίδες ενός άκρατα δραματοποιημένου μυθιστορήματος. Τώρα πια μένει στο κουράγιο του αναγνώστη να τοποθετήσει τον εαυτό του στο περιθώριο που του αναλογεί και εντελώς ταπεινωμένος για την παρούσα κατάντιά του να βρει το θάρρος να ξανακαινουργιώσει οικοδομώντας βήμα - βήμα την καινούργια Ελλάδα και γιατί όχι τον καινούργιο κόσμο.

Βίκτωρ Ουγκώ, «Μπροστά στη λαιμητόμο», μετάφραση Γ. Σημηριώτης, σελίδες 56

Ένατος τίτλος στη σειρά Μικρή Βιβλιοθήκη Μεγάλων Αριστουργημάτων «Ανατολή», το διήγημα «Μπροστά στη λαιμητόμο» αποτελεί μια πολιτική καταγγελία, ένα «κατηγορώ» ενάντια στη θανατική ποινή αλλά και την αδιαφορία της κοινωνίας απέναντι στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των λαϊκών μαζών.

Χρησιμοποιώντας τη λογοτεχνική φόρμα, ο Βίκτωρ Ουγκώ καταγράφει το χρονικό ενός άνδρα που οδηγείται στην παρανομία λόγω των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της εποχής και μοιραία καταδικάζεται σε θάνατο. Η εστίαση της αφήγησης είναι τέτοια που φέρνει στην επιφάνεια όλες τις κοινωνικές παθογένειες της εποχής, ώστε, τελικά, ο αναγνώστης δεν ασχολείται με το έγκλημα του παραβάτη αλλά με τα εγκλήματα της κοινωνίας.

Δημοσιευμένο στο παράρτημα της «Παρισινής Επιθεώρησης» τον Ιούλιο του 1834, το ευσύνοπτο έργο του Ουγκώ διαβάζεται με αφοσίωση έως τις μέρες μας, επίκαιρο όσο ποτέ.