Κωνσταντίνος Μούσσας: Οι λέξεις με ορίζουν και με οδηγούν

«Κωνσταντίνε, να κρατάς πάντα μολύβι»... Tότε δεν είχε καταλάβει τη σιβυλλική παραίνεση του ευγενικού δημιουργού της Σύρου, του σπουδαίου Μάνου Ελευθερίου. Του είχε στείλει ταπεινά την «Ιωλκό», τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, και εκείνος με πρωτοφανή σεμνότητα τον είχε καλέσει στο τηλέφωνο για να τον ευχαριστήσει και να τον συγχαρεί.

Ο Πειραιώτης Κωνσταντίνος Μούσας μοιράζεται ανάμεσα σε δυο αγάπες. Την Ιατρική και τη Λογοτεχνία. Ποιητικές συλλογές του και μεταφράσεις του σε ποιήματα και πεζά βρίσκονται ήδη στα βιβλιοπωλεία ενώ άρθρα του, κριτικές και δοκίμια δημοσιεύονται σε περιοδικά λογοτεχνίας και εφημερίδες. Τον αναζήτησα με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Μεσοτοιχίες», μια συλλογή εννέα διηγημάτων που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος, και μιλήσαμε για την διαδρομή του στον κόσμο των λέξεων.

Ευτυχώς ακολούθησες την παραίνεση του Μάνου Ελευθερίου και συνέχισες να κρατάς μολύβι. Αν και είχες ήδη εκδώσει μια ποιητική συλλογή, αν δεν κάνω λάθος.
Είχε προηγηθεί μια ποιητική συλλογή, πριν εκείνο το απρόσμενο τηλεφώνημα και θα ακολουθούσαν τα επόμενα χρόνια άλλες πέντε. Κι ύστερα τρεις μεταφράσεις ποιημάτων και πεζών στα ιταλικά, αρθρογραφία (με πυρήνα το χρονογράφημα «Αναμνήσεις από τη Χώρα των Ηττημένων»), δοκίμια, κριτικές αλλά και η διοργάνωση μιας φιλόδοξης έκθεσης στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο διακεκριμένων Ελλήνων Ζωγράφων και κορυφαίων Ιταλών ποιητών. Δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά, αρκετές βραβεύσεις- όλες τιμητικές αλλά με μια πιο ξεχωριστή: αυτή του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού, εκεί στην ιστορική αίθουσα Κωστή Παλαμά για το θεατρικό μου «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος». Ύστερα ήρθε η εκλογή και η άκρως διδαχτική θητεία μου στο Δ.Σ της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών και τώρα της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, κόντρα στην έμφυτη τάση μου για απόσταση από συλλόγους και οργανισμούς. Αποσυνάγωγος και ασκητικός θα πεις. Μπορεί, αρκεί τελικά να καταφέρω να απέχω από την πολλή συνάφεια του κόσμου.

Κάποια στιγμή αποφάσισες να δώσεις φωνή στα γραπτά σου.
Όσο ανέσυρα από τα βάθη λέξεις, τόσο αυτές γίνονταν πιο απαιτητικές και αυτόνομες, προκαλώντας με να πετύχω όλο και πιο πολλά, να πάω όλο και πιο μακριά. Βρέθηκα λοιπόν στην αρχή κιόλας αυτού του ταξιδιού, στο καμαρίνι του Αιμίλιου Χειλάκη, να του ζητώ σχεδόν με θράσος και σιγουριά να διαβάσει μερικά ποιήματά μου από τη συλλογή «Τροπικοί Δείκτες». Μερικές μέρες μετά ηχογραφούσαμε τις λέξεις μου. Στο ίδιο στούντιο είχε προηγηθεί ο Γιώργης Χριστοδούλου διαβάζοντας επίσης τρία ποιήματά μου από την ίδια συλλογή, με την ευαισθησία του μελαγχολικού τροβαδούρου μιας άλλης εποχής. Ακολούθησαν ο Στέφανος Ληναίος, ο σαρωτικός Τάσος Νούσιας κι ο Ρένος Χαραλαμπίδης στον «Παλαιολόγο», αλλά και ο Γρηγόρης Βαλτινός στην ανέκδοτη ως τώρα, «Στάθμη». Όλοι τους με ωφέλησαν, όλοι τους είχαν να προσφέρουν στα βιβλία μου και κυρίως για αυτό, θα τους είμαι πάντα ευγνώμων. Μα πιο πολύ, πιο κρίσιμα και καθοριστικά με τίμησε με τη φιλία, το παράδειγμα και τις συμβουλές του, ο δάσκαλος Σαράντος Ι. Καργάκος, αλλά και ο Ρένος Αποστολίδης, τον οποίο αν και δεν γνώρισα, διαμόρφωσε ριζικά τον τρόπο σκέψης μου.

Οι λέξεις τι επιρροή έχουν επάνω σου;
Οι λέξεις πάντα αυστηρές αλλά και αλάνθαστες με ορίζουν και με οδηγούν στην έρημη χώρα των αναμνήσεων, στις ζωές που έζησα και σε εκείνες που δεν προορίζομαι να ζήσω. Σε όσα υπήρξα και σε όσα δεν πρόλαβα. Σε αυτά που κατάφερα και κυρίως σε εκείνα που απέτυχα. Δεν γράφω ούτε για να εκφραστώ, ούτε για να προσφέρω κάτι στην Τέχνη. Αυτά τα αφήνω για άλλους, ικανότερους.
Ούτε και με αυτό τον τρόπο αντισταθμίζω τη δύσκολη πραγματικότητα του επαγγέλματός μου, όπως ίσως θα συμπέραινε κάποιος, και την ακόμη δυσκολότερη της καθημερινότητας. Αυτές είναι ύποπτες κοινοτοπίες που ακούμε σε βαρετές παρουσιάσεις επίδοξων συγγραφέων και δήθεν προβληματισμένων ποιητών. Μη γελιέσαι. 

Παρ' όλα αυτά απαιτείται αφοσίωση. Ίσως και εξοικείωση με τη μοναχικότητα.
Η κατάσταση αυτή της αποτύπωσης του λόγου- γιατί πραγματικά πρόκειται για κατάσταση- προϋποθέτει οδύνη και μοναξιά, που άλλοτε είναι πύρρεια κι άλλοτε σισύφεια, όμως σπάνια, είναι λυτρωτική. Άλλωστε να γλιτώσω από ποιον εαυτό μου; Θα πρέπει πρώτα να έχω συμφιλιωθεί με αυτόν τον Ξένο που μοιάζει σαν να ξεπήδησε από το ομώνυμο αριστούργημα του Καμό, θα πρέπει να έχω καταλήξει στο ποιος και τι είναι το είδωλο που κάθε μέρα αντικρίζω στον καθρέπτη και συγκατοικεί εδώ και τέσσερις δεκαετίες με τη μοίρα, την ανάγκη και τον ψυχισμό μου.
Σε ποιες χώρες υπήρξα; Σε ποιες πόλεις και σε πόσες ζωές; Τα σπίτια που άφησα το ίχνος μου, τους φίλους, τις γειτονιές του κόσμου, αναζητώ γράφοντας. Έτσι προέκυψαν οι «Μεσοτοιχίες». 

Μίλησέ μου για τις «Μεσοτοιχίες». Τι θα συναντήσει ο αναγνώστης ανοίγοντας το βιβλίο;
Ο Τενεσί Ουίλλιαμς κάπου στους Αμπελόκηπους, η Πιάφ και η Τζαβέλα Βάργκας σε ένα προάστιο της Μαδρίτης, ο Κάφκα στο Κάιρο, η Καζαμπλάνκα του Μπόγκαρτ στην εποχή της πανδημίας; Και μετά Δίκη, ο Γυάλινος Κόσμος και η Έρημη Χώρα, αλλά και τα ποιήματα του Μ. Αναγνωστάκη. Ταινίες, μουσικές, βιβλία που αγαπώ και με διαμόρφωσαν. Εννέα ζωές σε εννέα πόλεις του κόσμου κι ένας κύκλος με κέντρο την παντοδύναμη μνημοσύνη. Απαγόρευση κυκλοφορίας, κρούσματα και αποξένωση. Αυτά ήταν απλά η αφορμή.

Όταν λες ότι ήταν απλά η αφορμή;
Δεν με ενδιέφερε ακόμα μια καταγραφή της θλιβερής πραγματικότητας που όλοι βιώνουμε στην εποχή της πανδημίας. Ούτε όμως κι ένα χαζοχαρούμενο υπεραισιόδοξο μήνυμα, ως αποτύπωμα των εννέα διηγημάτων του βιβλίου. Οι «Μεσοτοιχίες» περιγράφουν γεγονότα φαινομενικά ασύνδετα σε διάφορες χώρες, αναχωρούν και καταλήγουν στην ίδια διάσταση, ανεξάρτητα από χώρο και χρόνο με έναν και μόνο σκοπό: να δείξουν την ταύτιση και την αλληλεπίδραση των ανθρώπινων υπάρξεων σαν ένα αδιαίρετο σύνολο. Δεν έχουμε καμία πιθανότητα να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος όπως την κλιματική αλλαγή, το μεταναστευτικό, τις ενδεχόμενες νέες πανδημίες, τις διακρίσεις αλλά και τους κοινωνικούς αποκλεισμοί όλων των μορφών αν συνεχίσουμε από κει που σταματήσαμε πριν ένα χρόνο.

Τα επόμενα βήματά σου ποια θα είναι;
Το επόμενο βήμα για αυτό το βιβλίο θα είναι η κυκλοφορία του στην Ιταλία το φθινόπωρο, σε μετάφραση του Maurizio de Rosa. Για τον χειμώνα ετοιμάζονται ο «Φιλοκτήτης» μια σύγχρονη τραγωδία, οι «Αναμνήσεις από τη Χώρα των Ηττημένων», μια συγκεντρωτική έκδοση άρθρων, δοκιμιών και κριτικών που έχω δημοσιεύσει την τελευταία πενταετία, αλλά και μια νέα μεγάλη έκθεση στο ιταλικό ινστιτούτο, αυτή τη φορά με θέμα τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη.

---

Διαβάστε κείμενα του Κ. Μούσσα εδώ
Βρείτε τα βιβλία του Κ. Μούσσα εδώ