«Η Κλάρα και ο ήλιος» του Καζούο Ισιγκούρο

Ήμουν δέκα χρονών όταν προσσεληνώθηκε το Απόλλων 11 στο φεγγάρι. Πιστεύαμε τότε στην περιπέτεια του διαστήματος, στο άλμα του ανθρώπου στις εσχατιές του κόσμου, στην εξερεύνηση του ορίζοντα των γεγονότων. Θεωρούσαμε σίγουρο πως δεν θα περνούσε καιρός που θα τρεφόμασταν με πολύχρωμα χάπια, και πως οι ταξιδιωτικοί πράκτορες δεν θα αργούσαν να ετοιμάσουν τα νέα τους φυλλάδια για εκδρομές στο Άλφα του Κενταύρου ή στην Ανδρομέδα. Το Star Trek μας προετοίμαζε ήδη για τον διακτινισμό ενώ ο Φίλιπ Ντικ αναρωτιόταν τι λογής όνειρα βλέπουν τα ηλεκτρικά πρόβατα. Κανείς δεν αμφέβαλε ότι εντός μιας δεκαετίας, άντε δυο το πολύ, θα περιβαλλόμασταν από προσηνή ρομπότ που θα ανελάμβαναν τον ρόλο των δούλων στην αρχαία Αθήνα.

Πέσαμε έξω.

Αντί για ταξίδια στο έξω σύμπαν, βρεθήκαμε να στροβιλιζόμαστε σε υπόγεια τύπου Cern όπου δόλιοι επιταχυντές δοκιμάζουν τις ατομικές θεωρίες του Δημόκριτου. Τα βιβλία του Άλαν Κλαρκ και του Ρέι Μπράντμπερι σκονίζονται στις ανήλιαγες βιβλιοθήκες μας. Η ματαίωση ματώνει τις έποικες ψυχές μας. Δυστυχώς, η γεμάτη προσδοκίες γενιά μας θα πάει το πολύ ως το Μάτσου Πίτσου. Ή στο κοντινότερο εμβολιαστικό κέντρο για αρχή.

Ακόμη κι η λογοτεχνία έχει αποσυρθεί σεμνά από τα εξωκοσμικά της οράματα. Η πένα των συγγραφέων δεν μας πηγαίνει πια ούτε μέχρι τα Δίδυμα φεγγάρια του Άρη.

Ο Καζούο Ισιγκούρο γεννήθηκε κι αυτός την εποχή των διαστημικών διαξιφισμών ανάμεσα σε ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση. Την εποχή των αλμάτων προς το άγνωστο. Του έμεινε κι εκείνου η πίκρα –κι ένα Νόμπελ. Όσοι έχουν διαβάσει τον Απαρηγόρητο (που για μένα είναι το κορυφαίο του μυθιστόρημα) δεν έχουν καμιά απορία γιατί πήρε το Νόμπελ. Κι όσοι διαβάσουν το άρτι αφιχθέν στην ελληνική εκδοτική σκηνή βιβλίο του, Η Κλάρα και ο ήλιος, θα αντιληφθούν πόσο σπουδαίος συγγραφέας είναι.

Σαν μια επίγευση από όσα κάποτε ελπίζαμε, μα και καθώς η Ιαπωνία δεν εγκατέλειψε ποτέ τις προσπάθειές της με την ρομποτική, η ηρωίδα σε αυτό το μυθιστόρημα του Ισιγκούρο είναι ένα ρομπότ, η Κλάρα. Είναι μια demoiselle de compagnie που κάνει παρέα και προσέχει μια έφηβη κοπέλα που ταλανίζεται από κάποια απροσδιόριστη ασθένεια που της απομυζά στάλα στάλα την ενέργειά της. Η Κλάρα, αυτό το καλοσυνάτο ρομπότ, που για να συμβάλλει στην πράσινη ανάπτυξη τρέφεται από τον ήλιο, πιστεύει ότι και οι άνθρωποι αντλούν τις δυνάμεις τους από το καυτό αστέρι κι οραματίζεται ότι για να σωθεί η έφηβη φίλη της θα πρέπει να έρθει σε μια συμφωνία μαζί του. Μα ο ήλιος είναι ο ζωοδότης, ο ήλιος είναι Θεός, κι ένας Θεός, όλοι το ξέρουν αυτό (ρωτήστε τον Αβραάμ, αλλά και τον Αγαμέμνονα), ένας Θεός που σέβεται τον εαυτό του ζητά θυσίες.

Τουλάχιστον έτσι πιστεύουν οι άνθρωποι –και εσχάτως και τα ρομπότ, τουλάχιστον στο βιβλίο του Ισιγκούρο.

Η Κλάρα είναι πρόθυμη να θυσιάσει στον βωμό του Ήλιου. Να θυσιάσει τι; Θα μου επιτρέψετε αυτό να μην το αποκαλύψω εδώ. Θέλω μόνο να πω ότι η αγάπη που έκρυβε μέσα του αυτό το τεχνούργημα, το ευγενικό εκείνο ρομπότ, έκανε, ύστερα από πολύ καιρό, δάκρυα να αρδεύσουν το πρόσωπό μου.