O Καταζητούμενος Ιησούς του Eduardo Galeano

Tο μαρτύριο του Σταυρού και τα Πάθη βρίσκουν διαχρονική απήχηση διότι αντιπροσωπεύουν την οδύνη του Ανθρώπου στη διάρκεια του βίου του. Έτσι ο «Εσταυρωμένος» αποτελεί δοκίμιο πάνω στην έννοια του ανθρώπινου πόνου. Έρχεσαι στη ζωή για να πονέσεις και να υποφέρεις και αυτό αποτελεί βεβαιότητα. Συνήθως σύρεται σε σταυρούς ο αθώος άνθρωπος όπως ακριβώς και ο Ιησούς. Ιδιαίτερα επιρρεπείς σε «σταυρώσεις» είναι μάλιστα οι ανιδιοτελείς, οι ιδεολόγοι, οι οραματιστές, οι ανάργυροι (όσοι δηλαδή δεν χρηματίζονται), οι καθαροί και έντιμοι που ενοχλούν με την προκλητική λευκότητα και διαφάνεια της ψυχής του.

Αντιλαμβάνομαι μάλιστα, ας μην είμαστε αφελείς, ότι η αντίστροφη μέτρηση για την εξόντωση του Ιησού από την καθεστηκυία τάξη της εποχής του άρχισε από την στιγμή που πέταξε έξω τους εμπόρους από τον Ναό του Σολομώντος. Τους πέταξε έξω οργισμένος και θυμόμαστε βέβαια την περίφημη φράση του όταν εξεδίωξε τους εμπόρους: Το σπίτι του πατέρα μου καταντήσατε σπίτι εμπορίου! Αυτό οι έμποροι δεν του το συγχώρησαν γιατί έτσι μπήκε εμπόδιο στην κερδοσκοπία και παρενόχλησε τα εμπορικά συμφέροντα. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο «σταυρώνονται» διαχρονικά οι ιδεολόγοι, οι ανθρωπιστές, οι ανιδιοτελείς, οι αθώοι. Για τον ίδιο λόγο βομβαρδίζονται σήμερα άμαχοι και γυναικόπαιδα, εξορίζονται γηγενείς πληθυσμοί, γίνονται ολόκληροι λαοί πρόσφυγες σε άλλες χώρες. Εσταυρωμένοι είναι όσοι απαρτίζουν τον άμαχο πληθυσμό στις πολεμικές ζώνες του πλανήτη αυτές τις εποχές (βλ. Συρία). Εσταυρωμένοι είναι όσοι ρίχνονται στα κύματα προκειμένου να γλυτώσουν από την λαίλαπα των πολέμων αναζητώντας ξένες πατρίδες. Εσταυρωμένοι επίσης υπήρξαν όσοι ιστορικά υπέστησαν εξορίες και διώξεις για τις πολιτικές ή ιδεολογικές τους πεποιθήσεις.

Ο ιρλανδός συγγραφέας και στοχαστής CS Lewis (1898-1963) στο κλασικό βιβλίο του με τίτλο «The problem of pain» (Το πρόβλημα του πόνου) διατυπώνει το εξής σκεπτικό: « Η πιθανότητα του πόνου είναι εγγενής στην ίδια την ύπαρξη μέσα σε έναν κόσμο όπου συναντώνται ψυχές. Όταν οι ψυχές γίνουν μοχθηρές, σίγουρα θα χρησιμοποιήσουν αυτή την πιθανότητα για να βλάψει η μία την άλλη και αυτό, πιθανόν, ευθύνεται για τα τέσσερα πέμπτα των δεινών του ανθρώπου. Οι άνθρωποι, όχι ο Θεός ή η φύση, είναι αυτοί που δημιούργησαν τον τροχό των βασανιστηρίων, τα μαστίγια, τις φυλακές, τη δουλεία, τα όπλα, τις ξιφολόγχες και τις βόμβες. Η φτώχεια και η υπερβολική εργασία οφείλονται στην πλεονεξία του ανθρώπου και όχι στην σκληρότητα της φύσης. Το μεγαλύτερο μέρος του καθολικού πόνου που βιώνει η ανθρωπότητα δημιουργήθηκε από εμάς και όχι από τις ασθένειες».

Με το βιβλίο του «Καθρέφτες», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος, ο αείμνηστος λατινοαμερικανός συγγραφέας Eduardo Galeano (1940-2015) προσφέρει στον αναγνώστη ένα εργαλείο ιστορίας και πολιτικού στοχασμού έτσι ώστε να φέρνει στο φως την άλλη όψη του κόσμου, τις πολλαπλές πτυχές του ανθρώπινου βιώματος που δεν αποκαλύπτουν οι κυρίαρχες αφηγήσεις του ιστορικού παρελθόντος. Το βιβλίο περιέχει αρκετές αναφορές στον Ιησού Χριστό έτσι όπως τον βλέπει μέσα από το βίωμα των λαών της Λατινικής Αμερικής. Ο Ιησούς Χριστός βάζει (όπως είπε και ο ίδιος) μαχαίρι στην επικρατούσα σκέψη της εποχής του. Εμφανίζεται σε εποχές μιας απάνθρωπης ρωμαικής εξουσίας όταν η ανθρώπινη ζωή άξιζε όσο ένα σκουπίδι και η δουλεία ήταν κάτι το αυτονόητο. Η επικαιρότητα των ημερών του Πάσχα καθιστά τα κείμενα αυτά εξαιρετικά ενδιαφέροντα και θα παραθέσω κάποια σχετικά αποσπάσματα από τους «Καθρέφτες» που αναφέρονται στον Ιησού Χριστό και την εποχή του:

Στο απόσπασμα με τίτλο «Καταζητείται» γράφει ο Galeano τα εξής: «Ονομάζεται Ιησούς, τον αποκαλούν Μεσσία, είναι ανεπάγγελτος και δίχως μόνιμη κατοικία, λέει πως είναι γιός του Θεού και πως κατέβηκε από τον ουρανό για να πυρπολήσει τον κόσμο. Ληστής της ερήμου περιφέρεται στα χωριά και τα αναστατώνει, τον ακολουθούν αλήτες, λωποδύτες, κουρελήδες. Υπόσχεται τον παράδεισο στους φτωχούς, τους σκλάβους τους τρελούς, τους μέθυσους και τις πόρνες.

Εξαπατά τον κοσμάκη θεραπεύοντας λεπρούς, πολλαπλασιάζοντας ψωμιά και ψάρια, δεν σέβεται τη ρωμαική εξουσία ούτε την εβραική παράδοση. Έζησε πάντα εκτός του ανθρώπινου νόμου. Εδώ και τριάντα τρία χρόνια προσπαθεί να ξεφύγει από τη θανατική καταδίκη που σημάδεψε τη γέννηση του. Τον περιμένει ο σταυρός».

Στο απόσπασμα με τίτλο «Περιγραφή μιας οικογένειας στη Ρώμη» ο Galeano δίνει το στίγμα της διαφθοράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων και τη σήψη της αυτοκρατορικής εξουσίας: «Για αιώνες η Ρώμη ήταν κόλαση και οι αυτοκράτορες της οι διάβολοι, που έριχναν του χριστιανούς στα πεινασμένα θηρία, στην αρένα του Κολοσσαίου. Το κοινό ξετρελαίνονταν. Κανείς δεν ήθελε να χάσει εκείνα τα γεύματα. Οι ιστορικοί του Χόλυγουντ λένε πως ο Νέρων υπήρξε ο χειρότερος όλων. Λένε πως σταύρωσε ανάποδα τον Απόστολο Παύλο και πως έβαλε φωτιά στη Ρώμη, κατηγορώντας στη συνέχεια τους χριστιανούς. Κι αποδεκάτισε την οικογένεια του όπως ήταν το έθιμο των αυτοκρατόρων. Αφού ξεπάστρεψε τη θεία του, τη Δομητία Λέπιδα, που τον είχε μεγαλώσει, ξαπόστειλε με δηλητηριασμένα μανιτάρια και τον ετεροθαλή αδελφό του, τον Βρετανικό. Αφου παντρεύτηκε την Οκταβία, την ετεροθαλή αδελφή του, την εξόρισε και διέταξε το στραγγαλισμό της. Χήρος κι ελεύθερος, άρχισε να επαινεί την ασύγκριτη ομορφιά της Ποππαίας Σαββίνας, την οποία έκανε αυτοκράτειρα, μέχρι που τη βαρέθηκε και την έστειλε στον άλλο κόσμο με μια κλωτσιά. Ο Νέρων σκότωσε ακόμη και τη μητέρα του που της χρωστούσε ευγνωμοσύνη διότι είχε δηλητηριάσει τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, το σύζυγο της, ώστε ο γιόκας της ο Νέρων να ανέβει στο θρόνο»

Στη συνέχεια στο απόσπασμα με τίτλο «Ανάσταση του Ιησού» γράφει ο Galeano με μια ποιητικού ύφους ξεχωριστή, απλή αλλά πολύ ιδιαίτερη γραφή:

«Οι Μασατέκοι στην Ουαχάκα του Μεξικού λένε πως ο Χριστός σταυρώθηκε γιατί έκανε τους φτωχούς και τα δέντρα να μιλούν. Και πως μετά από το μεγάλο μαρτύριο τον κατέβασαν από το σταυρό. Πως ήταν θαμμένος και κοιμόταν το θάνατο του, όταν ένας γρύλος άρχισε να τραγουδά. Και ο γρύλος τον ξύπνησε. Ο Χριστός είπε πως ήθελε να βγεί από το θάνατο. Ο γρύλος το είπε στον τυφλοπόντικα, ο οποίος έσκαψε κάτω από τη γη μέχρι το φέρετρο όπου τον είχαν βάλει. Ο τυφλοπόντικας ζήτησε τη βοήθεια του αρουραίου, που άνοιξε το φέρετρο με τα κοφτερά του δόντια. Και ο Ιησούς βγήκε.

Έσπρωξε με το δάχτυλο την τεράστια πέτρα που είχαν τοποθετήσει οι Ρωμαίοι στρατιώτες. Ευχαρίστησε το γρύλο, τον τυφλοπόντικα και τον αρουραίο για την εξυπηρέτηση. Κι ανέβηκε στον ουρανό μολονότι δεν είχε φτερά. Πάνω στον ανοιχτό τάφο άφησε την τεράστια πέτρα να αιωρείται στον αέρα, με έναν άγγελο καθισμένο πάνω της. Κι ο άγγελος τα διηγήθηκε όλα στη Δόνια Μαρία, τη μητέρα του Ιησού. Η Δόνια Μαρία δεν μπόρεσε να κρατήσει το μυστικό και το είπε στις γειτόνισσες, στην αγορά. Εκείνη το διέδωσε».

Μπορεί να αντιληφθεί κανείς πολύ εύκολα σε τι είδους κόσμο εμφανίστηκε ο Ιησούς και πόσο δύσκολο ήταν την εποχή εκείνη να βρεί απήχηση  μια ακατανόητη διδασκαλία «περί αγάπης» και «περί ανάστασης νεκρών» σε μια κοινωνία που αφενός ήταν κάτω από τον έλεγχο της πανίσχυρης ρωμαικής εξουσίας αφετέρου αποδέκτης των απόψεων του ήταν μια συντηρητική και προσκολλημένη στο γράμμα του νόμου εβραική κοινωνία. Ένα πρόσωπο όπως εκείνο του Ιησού εξακολουθεί να βάζει μαχαίρι και στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι, όπως ο ίδιος δήλωσε ακριβώς (ήλθον βαλείν μάχαιραν). Ακόμη και σήμερα «καταζητείται» ουσιαστικά ο Ιησούς από τις διάφορες μορφές εξουσίας. Καταζητείται ακόμη και από τις ηγεσίες της θρησκείας που ίδρυσαν στη συνέχεια οι μαθητές του. Δεν είναι επιθυμητός ο Ιησούς και οι ιδέες του από την ίδια την εκκλησιαστική Παπική εξουσία, όπως εύστοχα σχολιάζει ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ στο αριστούργημα του με τίτλο «Ο Μέγας Ιεροεξεταστής». Οι ιδέες του απελευθερώνουν και έτσι καθίστανται δυνητικά επικίνδυνες για κάθε μορφή εξουσίας. Άλλωστε το πρόσωπο και οι μέθοδοι καταστολής της εξουσίας παραμένουν διαχρονικά αναλλοίωτα.