Η Επανάσταση του 1821 και η Ιστορία μέσα από τα βιβλία

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821

Διονύσης Τζάκης, Η μεταστροφή του Καραϊσκάκη: από τον κλεφταρματολό στον επαναστάτη, Εκδ. Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου
Πώς εξηγείται άραγε η μεταμόρφωση του Καραϊσκάκη από διάβολο σε άγγελο τα τελευταία χρόνια της Επανάστασης; Στην παρούσα μελέτη του Διονύση Τζάκη, επίκουρου καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, η ριζική αλλαγή του Καραϊσκάκη αντιμετωπίζεται ως μια σύνθετη και ανοιχτή ως προς την κατάληξή της διαδικασία, η οποία μπορεί να κατανοηθεί σε συνάρτηση με την κοσμογονία που προκάλεσε ο πόλεμος της εθνικής ανεξαρτησίας συνολικά στις επαναστατημένες περιοχές και ειδικά στους οπλαρχηγούς των ορεινών επαρχιών της Ρούμελης.

---

1821 - Η Επανάσταση των Ελλήνων, Επιμέλεια: Θάνος Βερέμης, Αντώνης Κλάψης, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα
Διακόσια χρόνια από την εξέγερση του ελληνικού Γένους. Και όμως… Γνωρίζουμε τα πάντα για τη σημαντικότερη στιγμή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας; Έχουν φωτιστεί όλες οι πτυχές του εμβληματικού Αγώνα με το άπλετο φως της ιστορικής επιστήμης και έρευνας; Η απάντηση είναι όχι. Αυτό προσπαθεί να επιτύχει, στο μέτρο του δυνατού, το επίτομο συλλογικό έργο 1821 - Η Επανάσταση των Ελλήνων, με την υπογραφή σπουδαίων μελετητών της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με πλούσιο και πρωτότυπο εικονογραφικό υλικό, το οποίο αντλήθηκε από τις ανεκτίμητες συλλογές των σημαντικότερων ελληνικών μουσείων και ιδρυμάτων.

---

Ηλίας Κολοβός, Σουκρού Ιλιτζάκ, Μοχαμάντ Σχαριάτ-Παναχί, Η οργή του σουλτάνου: Αυτόγραφα διατάγματα του Μαχμούτ Β΄ το 1821, Εκδ. Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου
Στο βιβλίο αυτό δημοσιεύονται για πρώτη φορά από τα οθωμανικά τουρκικά στην ελληνική γλώσσα διατάγματα που ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ εξέδωσε το 1821, όταν εξερράγη η Ελληνική Επανάσταση. Τα έγγραφα αυτά αποτελούν μια σημαντική πηγή για να εξεταστεί η αντίδραση στην Ελληνική Επανάσταση από τη σκοπιά της οθωμανικής εξουσίας. Για τους Οθωμανούς στρατηγούς που κλήθηκαν να εκστρατεύσουν εναντίον των επαναστατών, δεν το χωρούσε ο νους ότι οι «άτακτοι ραγιάδες» θα έπαιρναν τα όπλα και θα ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν τις ζωές τους για τον σκοπό τους.

---

Maureen Connors Santelli, Ο αμερικανικός φιλελληνισμός. Η επίδραση της Επανάστασης του 1821 στις ΗΠΑ Πρόλογος: Τζέφρι Πάιατ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Εκδ. Ψυχογιός
Η Ελληνική Επανάσταση είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Αμερικανούς. Οι αμερικανικές εφημερίδες της εποχής ονόμασαν το ξέσπασμα συμπάθειας και υποστήριξης προς τους Έλληνες «Ελληνική Φωτιά», κάνοντας έναν παραλληλισμό με το βυζαντινό υγρό πυρ. Το παρόν βιβλίο, ωστόσο, δεν περιέχει απλώς μια ιστορία για το εύρος της στήριξης που παρείχαν οι Αμερικανοί στους Έλληνες. Το κίνημα υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας αποτελεί ένα μοναδικό όχημα για να διερευνηθούν τα συμφέροντα των Αμερικανών στην Ελλάδα και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία· να διαπιστωθούν οι τρόποι με τους οποίους οι Αμερικανοί πίστευαν ότι θα βοηθούσαν τους Έλληνες να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία, καθώς και να εξεταστεί πώς αυτές οι προσπάθειες επηρέασαν τα μεταρρυθμιστικά κινήματα του 19ου αιώνα στις ΗΠΑ.

---

Κώστας Παπαηλιού, Αναστασία Τσαγκαράκη, Ο κατάλογος των φιλελλήνων του Ερρίκου Φορνέζη, Εκδ. Παρισιάνου
Θέλοντας να υπηρετήσουν και να ενισχύσουν την ιστορική γνώση και μνήμη, οι Εκδόσεις Παρισιάνου εγκαινιάζουν την εκδοτική σειρά «Φιλελληνική Βιβλιοθήκη», που θα εκταθεί σε ικανό αριθμό τόμων και θα περιλάβει πολύτιμες μαρτυρίες, απομνημονεύματα και βιογραφίες ονομαστών φιλελλήνων, σπάνια ντοκουμέντα καθώς και εμπεριστατωμένες μελέτες για τη ζωή και τη δράση τους. Ο «Κατάλογος των φιλελλήνων του Ερρίκου Φορνέζη» είναι ο εναρκτήριος τίτλος τη σειράς, ενώ ο Ελβετός Ερρίκος Φορνέζης, ο οποίος πολέμησε για την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό, συνέταξε τον πλέον αναλυτικό κατάλογο των φιλελλήνων από έναν σύγχρονό τους.

---

1821. Η Επανάσταση και οι απαρχές του ελληνικού αστικού κράτους, Επιμέλεια: Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, Εκδ. Σύγχρονη Εποχή
Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς του, στο βιβλίο γίνεται προσπάθεια ν’ αναδειχτεί η ουσία των ιστορικών γεγονότων, ώστε να διαµορφώσει ο αναγνώστης ταξικά κριτήρια για τη µελέτη της Ιστορίας, στο πλαίσιο µιας πιο ουσιαστικής αντιπαράθεσης µε την κυρίαρχη ιδεολογία και πολιτική. Καθώς, «διαχρονικά και ανεξάρτητα από την επάρκεια της ιστορικής τεκµηρίωσης, η ελληνική αστική τάξη και οι πολιτικοί και ιδεολογικοί της φορείς χρησιµοποιούν τις επετείους της Επανάστασης του 1821 προκειµένου να προωθήσουν το βασικό αστικό ιδεολόγηµα της “εθνικής ενότητας”».

---

Παντελής Μπουκάλας, Το Μάγουλο της Παναγίας. Αυτοβιογραφική Εικασία του Γεωργίου Καραϊσκάκη, Εκδ. Άγρα
Μπορεί ο Γεώργιος Καραϊσκάκης να είναι θρύλος ή μύθος, ωστόσο ο ατίθασος Γιος της Καλογριάς, ο βίαια ή τερπνά ελευθερόστομος Γύφτος, είναι και κάτι πολύ ουσιωδέστερο από αυτό. Είναι ιστορία. Βαριά ιστορία. Ο βίος του, ένοπλος από πολύ μικρή ηλικία και έως τον θάνατό του στο Φάληρο, στις 23 Απριλίου 1827, μας κληροδότησε την πυκνότερη και διαυγέστερη σύνοψη του Αγώνα. Τον πολύτροπο άντρα, τον φιλόδοξο κλέφτη, έναν δαιμόνιο, ποικίλο Έλληνα, τον έκανε επαναστάτη η ίδια η Επανάσταση, με τις τεράστιες ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις που απελευθέρωσε.

---

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Χάιντς Ρίχτερ, Ελληνοτουρκικός πόλεμος 1919-1922. Από το όνειρο της «Μεγάλης Ιδέας» στη Μικρασιατική Καταστροφή, Μτφ.: Πέτρος Τσαλπατούρος, Εκδ. Γκοβόστη
Όλοι γνωρίζουν, λίγο-πολύ, τη Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία κατέληξε στον εκτοπισμό ενός και πλέον εκατομμυρίου Ελλήνων από τη Μικρά Ασία. Ωστόσο, το ιστορικό υπόβαθρο και τα αίτια που οδήγησαν τον Ελληνισμό στη μεγαλύτερη καταστροφή της ιστορίας του, είναι σχεδόν άγνωστα. Ακόμα λιγότερο γνωστές είναι οι λεπτομέρειες του Ελληνοτουρκικού Πολέμου, ο οποίος διεξήχθη από το 1919 έως το 1922 και προηγήθηκε της εν λόγω καταστροφής. Το βιβλίο αυτό αποσκοπεί να εμβαθύνει σε ορισμένα καίρια ερωτήματα.

---

Erno Gondos, Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η προϊστορία του (1870-1918), Εκδ. Σύγχρονη Εποχή
Ο Gondos παρουσιάζει µια σύντοµη και περιεκτική εικόνα της εξέλιξης του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου, δίνοντάς μας όχι µόνο τα γεγονότα του πολέµου, αλλά και την προϊστορία του και τη συσσώρευση ιµπεριαλιστικών αντιθέσεων στις προηγούµενες δεκαετίες που οδήγησαν στο µακελειό εκατοµµυρίων ανθρώπων. Παράλληλα, παρουσιάζονται και οι εξελίξεις στο εργατικό κίνηµα, στα κόµµατα της εργατικήςτάξης, τα οποία στο έδαφος του ρεφορµισµού που κυριαρχούσε κατρακύλησαν στον εθνικισµό, στη στήριξη των αστικών τους τάξεων στον πόλεµο, µεεξαίρεση το Κόµµα των Μπολσεβίκων στη Ρωσία.

---

Σάντορ Φέκετε, Η μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, Εκδ. Σύγχρονη Εποχή
Μια συνοπτική αλλά περιεκτική εισαγωγή στα γεγονότα που άνοιξαν το δρόμο της πολιτικής κυριαρχίας της αστικής τάξης της Γαλλίας και σηματοδότησαν την αρχή ενός αιώνα αντίστοιχων διεργασιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το μεγάλο προτέρημα της έκδοσης είναι ότι συμβάλει στην υλιστική-διαλεκτική προσέγγιση της ιστορίας της περιόδου, χωρίς να προϋποθέτει γνώσεις για τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, ούτε για τις κοινωνικές και οικονομικές νομοτέλειες που οδηγούν στη Γαλλική Επανάσταση.

---

Γεώργιος Δ. Κοντογιώργης, Το ελληνικό κοσμοσύστημα - Τόμος Δ΄, Εκδ. Ι. Σιδέρης
Στις 914 σελίδες του βιβλίου επιχειρείται η διαλεύκανση της φύσης του Βυζαντίου ως κοσμοπολιτειακού κράτους, που βιώνει τη φάση της ανθρωποκεντρικής οικουμένης στην ολοκληρωμένη της μορφή. Οι μεταβολές που συμβαίνουν στο βάθος των ένδεκα αιώνων του βίου της ελληνικής οικουμένης στο κλίμα της βυζαντινής κοσμόπολης αποκαλύπτουν το πανόραμα ενός κόσμου που ανάλογό του έχει μόνο την περίοδο της πόλης κράτους. Από τη συνολική αποδελτίωση των πηγών προκύπτει αβίαστα ότι το Βυζάντιο δεν είναι ούτε σκοτεινό, ούτε θεοκρατικό, ούτε απολυταρχικό ούτε και αυτοκρατορία, καθώς και ότι συγκροτεί αναντιλέκτως το κράτος του οικουμενικού δημοκρατικού ολοκληρώματος, της κοσμόπολης.