Οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Επανάσταση: Από το Λάιμπαχ στο Ναβαρίνο

Με την ευκαιρία των 200 χρόνων από το 1821, η βιβλιογραφία εμπλουτίστηκε και αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε την άγνοιά μας για τα γεγονότα που οδήγησαν στη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Συμβολή σ’ αυτόν τον εμπλουτισμό της ιστορικής αφήγησης είναι το σύντομο βιβλίο του Σωτήρη Ριζά «Οι μεγάλες δυνάμεις και η επανάσταση: από το Λάιμπαχ στο Ναβαρίνο», το οποίο αναλύει έναν παράγοντα που φαίνεται να μας απασχολεί σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας μας. Ποιος ήταν και ποιος είναι ο ρόλος των «Μεγάλων Δυνάμεων» στην καλή ή στην κακή μας μοίρα; Είμαστε άραγε πιόνια στη διεθνή σκακιέρα ή έχουμε υπάρξει αυτεξούσιοι δημιουργοί της ιστορίας μας;

Ο συγγραφέας διερευνά τους συσχετισμούς ισχύος και συμφερόντων στο ξεκίνημα και στην εξέλιξη της Επανάστασης: το πώς η ευρωπαϊκή βοήθεια ήταν απαραίτητη για να ολοκληρωθεί ο ξεσηκωμός και να αποκτήσει δημιουργικό στόχο, αλλά, το πώς ταυτοχρόνως, οι Έλληνες είχαν στα χέρια τους το ελληνικό όραμα. Το βιβλίο απαντά σε ερωτήματα γύρω από το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον του 1821, τις διεθνείς ζυμώσεις και τάσεις, καθώς και τις χειρονομίες όπως εκείνες της Ιεράς Συμμαχίας η οποία μετά το Συνέδριο της Βερόνας κατέρρευσε μαζί με την παλιά απολυταρχική Ευρώπη. Ο Σωτήρης Ριζάς περιγράφει την ευρωπαϊκή ήπειρο μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους –τον διχασμό της ανάμεσα σε όσους ηγέτες και λαούς είχαν αποκτήσει δημοκρατικά ιδανικά και σε όσους δεν αντιλαμβάνονταν ακόμα την αναγκαιότητα της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας– και τεκμηριώνει πώς η Επανάσταση του 1821 προανήγγειλε τον αιώνα των επαναστάσεων.

Η ελληνική επανάσταση εκτυλίχθηκε μεταξύ πολλών αλλαγών και τεκτονικών μετατοπίσεων που ήταν ήδη φανερές στο Συνέδριο του Λάιμπαχ, μια ευρωπαϊκή συνάντηση που αποτέλεσε σημείο καμπής στην ιστορία των διεθνών σχέσεων. Στο Λάιμπαχ νομιμοποιήθηκε η επέμβαση ξένων δυνάμεων για την επίλυση εσωτερικών ζητημάτων άλλων χωρών ενώ ταυτοχρόνως ορίστηκαν οι πρώτες σφαίρες επιρροής των μεγάλων δυνάμεων. Πολλά μεσολάβησαν από το Συνέδριο του Λάιμπαχ τον Ιανουάριο του 1821 μέχρι τη ναυμαχία του Ναβαρίνου τον Οκτώβριο του 1827: όχι μόνο πολεμικά γεγονότα μεταξύ των ξεσηκωμένων Ελλήνων και των Οθωμανών, αλλά και διπλωματικές κινήσεις, ανατροπές αποφάσεων, αλλαγές θέσης των ευρωπαϊκών ηγεσιών. Το βιβλίο αφηγείται πώς και γιατί οι Ευρωπαίοι πέρασαν από την απάθεια –είναι χαρακτηριστικό το ότι η Ιερή Συμμαχία κράτησε ουδετερότητα έναντι της ελληνικής εξέγερσης, ενώ καταδίκασε τις εξεγέρσεις της Νάπολης και του Πεδεμόντιου, και μάλιστα έστειλε στρατεύματα για να τις καταπνίξει– στην ενεργό στήριξη των Ελλήνων. Και το πώς από τη διπλωματική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος πέρασε στη στρατιωτική, περιλαμβάνοντας την απελευθερωμένη Ελλάδα στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

---

Το βιβλίο του Σωτήρη Ριζά εντάσσεται στη σειρά των εκδόσεων «Μεταίχμιο» 200 χρόνια από την Επανάσταση.