Ο επιθεωρητής Μονταλμπάνο και οι άλλοι

Όλοι ξέρουμε τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο του Αντρέα Καμιλλέρι. Αλλά δεν είναι παρά ένας ανάμεσα στους πολλούς: Τα ιταλικά αστυνομικά μυθιστορήματα, το νουάρ και τα θρίλερ υπερβαίνουν το είδος και οι ντετέκτιβ γίνονται αληθινοί άνθρωποι. Έχει περάσει η εποχή του στερεοτυπικού αστυνομικού ήρωα όπως και του στερεοτυπικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Κι ενώ οι ντετέκτιβ γίνονται όλο και πιο αληθοφανείς, οι ιταλικές πόλεις χάνουν την ηλιόλουστη εικόνα τους: η Μπολόνια, η Ρώμη, το Μπάρι μεταμορφώνονται σε τόπους ομίχλης.

Ο Gianrico Carofiglio (γεν. 1961) δημιούργησε τον αρχικαραμπινιέρο Pietro Fenoglio, έναν καλλιεργημένο και μελαγχολικό Τορινέζο που στο μυθιστόρημα «Ψυχρό καλοκαίρι» παίρνει μετάθεση στο Μπάρι για να αντιμετωπίσει τη μαφία της Απουλίας. Ένας άλλος ήρωάς του είναι ο δικηγόρος Guerrieri, alter ego του συγγραφέα που έχει σπουδάσει εγκληματολογία. Τα βιβλία του Carofiglio έχουν πουλήσει 6 εκατομμύρια αντίτυπα και τρία από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

Ο βετεράνος Loriano Macchiavelli (γενν. 1934) «σκότωσε» τον αστυνομικό της Μπολόνια Sarti Antonio («πρώτα το επώνυμο, μετά το όνομα») μετά από δεκατρία μυθιστορήματα. Ο Sarti είναι αστυνομικός από την Μπολόνια με στέρεες ηθικές αξίες αλλά μηδενικές ερευνητικές ικανότητες – και γι’ αυτό ζητάει τη βοήθεια του έξυπνου φοιτητή Rosas. Το 1991 οι ιστορίες του έγιναν τηλεοπτική σειρά και στη συνέχεια κόμικ στο ιταλικό περιοδικό μυστηρίου Orient Express. Έκτοτε ο Macchiavelli δημιούργησε, σε συνεργασία με τον γνωστό τραγουδοποιό Francesco Guccini, έναν άλλο ήρωα, τον αρχικαραμπινιέρο Benedetto Santovito.

Ο Dario Crapanzano (1939-2020) έφτιαξε έναν ιταλό επιθεωρητή Maigret και τον τοποθέτησε στο Μιλάνο της δεκαετίας του 1950, μια πόλη που υπέφερε ακόμα από τις καταστροφές του πολέμου. Όπως ο ήρωας του Simenon, ο Μario Arigonni καπνίζει πούρα (όχι πίπα) και του αρέσει το καλό φαγητό. Ο Crapanzano, Μιλανέζος ο ίδιος, έγραψε στη συνέχεια δύο βιβλία με ηρωίδα την ιδιωτική ντετέκτιβ Margherita Grande που τυχαίνει να είναι και call girl.

Η σημερινή άνθηση βασίζεται σε μακρά παράδοση που αρχίζει από τον Carlo De Vincenzi, έναν από τους πιο γνωστούς λογοτεχνικούς ήρωες του είδους. Πρόκειται για πλάσμα του Augusto De Angelis (1888-1944), που θεωρείται από τους μεγάλους του ιταλικού μυθιστορήματος μυστηρίου. O De Angelis γεννήθηκε στη Ρώμη και, παρά τη μεγάλη επιτυχία των βιβλίων του, το φασιστικό καθεστώς απαγόρευσε τα βιβλία του. Συνελήφθη το 1943 και πέθανε μετά από βασανιστήρια. Ο ήρωάς του, ο De Vincenzi, είναι Νομικός που μπήκε στην αστυνομία και ζει στο Μιλάνο μαζί με την υπηρέτριά του, την Antonietta. Είναι κλειστός και λιγομίλητος, γράφει ποιήματα, ξέρει αγγλικά και διαβάζει Sigmund Freud, Πλάτωνα και Άγιο Παύλο. Δεν είναι ερευνητής υλικών ενδείξεων σαν τον Sherlock Holmes, για να βρει τον ένοχο, προσπαθεί να κατανοήσει το υπαρξιακό πλαίσιο στο οποίο ωριμάζει το έγκλημα· κινείται αργά μεταξύ μπαρ, θυρωρείων, λεσχών, κατοικιών, παρατηρώντας την ψυχολογία των χαρακτήρων. Η διαίσθησή του τον οδηγεί αργά ή γρήγορα στον σωστό δρόμο, τον οποίο ακολουθεί με υπομονή και επιμονή, μέχρι να βρει τη λύση στο έγκλημα και να συλλάβει τον ένοχο. Η μέθοδός του έχει ομοιότητες με αυτή του επιθεωρητή Maigret, αλλά ο De Vincenzi διαθέτει ευρύτερη κουλτούρα από τον ήρωα του Simenon. Ο De Vincenzi είναι ο πρωταγωνιστής δεκαπέντε μυθιστορημάτων που τοποθετούνται στο Μιλάνο της δεκαετίας του 1930, αλλά υπάρχει και αλλαγή σκηνικού γιατί ο επιθεωρητής μετατίθεται για μια περίοδο στη Ρώμη.

Ο Carlo Lucarelli (γεν. 1960) έφτιαξε τον De Luca, τον «πιο έξυπνο επιθεωρητή της ιταλικής αστυνομίας» στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όπου το φεστιβάλ του Σαν Ρέμο είναι στις δόξες του κι όπου ξεκινάει το «ιταλικό θαύμα». Η δράση τοποθετείται συχνά στη Μπολόνια, που παρουσιάζεται αγνώριστη μέσα από τα μάτια του απολιτικού De Luca, ο οποίος ωστόσο εμφορείται από ακλόνητο αίσθημα δικαιοσύνης. Πρόκειται για ένα είδος αντιήρωα: κυκλοφορεί με τσαλακωμένα ρούχα, καπνίζει πολύ, πίνει απανωτούς καφέδες και ποτά, είναι επιρρεπής στις μοιραίες γυναίκες. Μέχρι να πιάσει τον ένοχο, η δυσαρμονία που προκαλεί το έγκλημα τον επηρεάζει ακόμα και ψυχοσωματικά: τρέφεται ελάχιστα, το στομάχι του δεν μπορεί να συγκρατήσει τίποτα, ταλαιπωρείται. Βιβλία του στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις, Κέδρος, Καστανιώτης και Πατάκη.

Ανάμεσα στους πιο πολυδιαβασμένους είναι ο Donato Carrisi (γεν. 1973) που έχει δημιουργήσει, μεταξύ άλλων, την αστυνομικίνα Sandra Vega που έχει ειδίκευση στις φωτογραφικές έρευνες. Ο σύζυγός της σκοτώθηκε και είναι κρυφά ερωτευμένη με τον Μάρκους, ένα σύνθετο πρόσωπο με σκοτεινό παρελθόν και ερευνητικό ταλέντο. Στα ελληνικά τα βιβλία του Lucarelli κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ωκεανίδα και Πατάκη. Στην κινηματογραφική διασκευή του μυθιστορήματός του «Ο άνθρωπος του λαβυρίνθου», την οποία σκηνοθέτησε ο ίδιος, έπαιζε ο Dustin Hoffman, οι κριτικές όμως δεν ήταν ευνοϊκές.