Συνέντευξη: Η Βάσια Τζανακάρη μιλάει για το νέο της βιβλίο «Το Αδελφικό», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο
Το 2008 η πρώτη συγγραφική της απόπειρα ήταν το «Έντεκα μικροί Φόνοι», μετά από 12 χρόνια τέσσερα βιβλία ενηλίκων και ένα παιδικό. Ακάθεκτη η Βάσια Τζανακάρη συνεχίζει το 2020 με το νέο της βιβλίο «Το Αδελφικό» (όλα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο) πείθοντάς μας ότι στο λογοτεχνικό στερέωμα υπάρχουν ταλαντούχοι συγγραφείς.
Αν υποθέσουμε ότι έρχεστε σε επαφή με έναν νέο άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει ακούσει ποτέ κάτι για εσάς, πώς θα του συστηνόσασταν; Ποιο βιβλίο σας θα του δίνατε να διαβάσει για αρχή;
Θα του έλεγα ότι έχω γράψει τέσσερα βιβλία ενηλίκων κι ένα παιδικό, ότι με ενδιαφέρει να χρησιμοποιώ σύγχρονη γλώσσα και οι ήρωές μου να είναι επίσης της εποχής μας, καθώς επίσης ότι η μουσική κι ο κινηματογράφος είναι παντοτινές επιρροές μου. Νομίζω θα του έδινα το «Αδελφικό», γιατί συμπυκνώνει όλες μου τις καλώς εννοούμενες εμμονές.
Τα μυθιστορήματά σας χαρακτηρίζονται από μουσική και συναίσθημα και ο αναγνώστης περιμένει συνήθως να εντοπίσει το μυστήριο που κρύβεται κάπου στις τελευταίες σελίδες, με μεγάλη επιτυχία μπορώ να πω. Πώς τα καταφέρνετε;
Περισσότερο θα έλεγα ότι κρύβουν μια ανατροπή, η οποία δεν ξέρω πώς επιτυγχάνεται, ίσως επειδή μου αρέσουν τα ξαφνιάσματα, είναι κάτι που βγαίνει μάλλον φυσικά.
Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για το νέο σας βιβλίο, το «Αδελφικό» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο;
Το Αδελφικό είναι ένα χωριό στις Σέρρες. Εκεί καταφεύγουν οι δύο ήρωες του βιβλίου, ο Μελισσινός και η Μάρω. Ο Μελισσινός είναι χειρουργός, που ζούσε στη Θεσσαλονίκη και προσπαθεί να ξεπεράσει τις τύψεις του για τον χαμό ενός ασθενή, και καταλήγει στο Αδελφικό καθώς κάποτε είχε ακούσει πως έχει την ιδιότητα να σε κάνει να ξεχνάς ό,τι σε βασανίζει. Η Μάρω είναι μια single mum που ζούσε στο κέντρο της Αθήνας κι όταν την ημέρα του θανάτου του Ντέιβιντ Μπόουι βάζει κατά λάθος φωτιά στο σπίτι της, καταφεύγει στο χωριό της καταγωγής της που δεν είναι άλλο από το Αδελφικό. Όλα αυτά είναι διανθισμένα με αναφορές στη δεκαετία του ‘90, μουσικές και ταινίες και περιοδικά και συνήθειες που διαμόρφωσαν τους ήρωες.
Κάποιοι ίσως το δουν ως μια ιστορία ενηλικίωσης, και σε έναν βαθμό είναι, είναι η βίαιη «ενηλικίωση» δύο ανθρώπων λίγο πριν τα σαράντα. Τι σας ενέπνευσε;
Μια σειρά πραγμάτων αποτέλεσαν τις ψηφίδες για να φτιαχτεί το βιβλίο. Με ενέπνευσε το ίδιο το χωριό, το Αδελφικό, τόπος καταγωγής ενός σερραίου ποιητή που χάθηκε πολύ νέος και είχα κείμενα και ημερολόγιά του στα χέρια μου. Όταν επισκέφτηκα τον τόπο αυτόν είδα ότι στις αυλές φύτρωναν λωτόδεντρα και σκέφτηκα πως μια τόσο δυνατή μυθολογική αναφορά κάτι έπρεπε να σημαίνει. Περίπου το ίδιο διάστημα διάβασα το χρονικό του θανάτου του Τάσου Λειβαδίτη και δεν μπορούσα να βγάλω από το μυαλό μου τον γιατρό που ανέλαβε να τον χειρουργήσει και κάπως έτσι γεννήθηκε ο Μελισσινός, ένας ήρωας που κουβαλάει το βάρος της ενοχής. Έπειτα ήρθε ο θάνατος του Ντέιβιντ Μπόουι, και είδα πως για μένα και για πολλούς άλλους ήταν σαν να χάνεται μια σταθερά, ένα σημείο αναφοράς, ένα σύμβολο μιας εποχής που χάθηκε. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η Μάρω, μια ηρωίδα που βρίσκεται σε κατάσταση μεγάλης σύγχυσης. Ήθελα να γράψω για μια εποχή που πέρασε, μια όμορφη εποχή, και για το πώς στεκόμαστε σ’ αυτόν τον καινούργιο κόσμο που μοιάζει όλο και πιο σκληρός. Ήθελα να αποτυπώσω το τώρα και ταυτόχρονα τη δεκαετία του ‘90 την οποία θυμάμαι με τρομερή νοσταλγία.
Πώς είναι χτισμένο το Αδελφικό;
Το «Αδελφικό» είναι ένα μυθιστόρημα σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Οι φωνές των ηρώων εναλλάσσονται από κεφάλαιο σε κεφάλαιο και κάθε κεφάλαιο προχωράει την πλοκή. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση ήταν μονόδρομος καθώς ήθελα να αναδείξω τις πιο κρυφές σκέψεις και τα πιο βαθιά συναισθήματα των ηρώων, κάτι που δεν θα γινόταν με έναν παντογνώστη αφηγητή.
Ποιον θεωρείτε ιδανικό αναγνώστη για το βιβλίο;
Ιδανικός αναγνώστης είναι όποιος ενδιαφέρεται για θέματα όπως η ματαίωση, η μνήμη, ο τόπος, η τέχνη, η αποτυχία, η μητρότητα. Νομίζω θα μιλήσει ιδιαίτερα σε ανθρώπους που έζησαν τα 90s, που αγάπησαν τη μουσική και τις ταινίες και τον τρόπο ζωής εκείνης της εποχής.
Η επιτυχία ενός βιβλίου είναι και λίγο θέμα συγκυριών ή τύχης;
Βέβαια. Υπάρχουν πολλά εξαιρετικά βιβλία που δεν ακούγονται όσο θα έπρεπε.
Είστε νέα και έχετε ήδη εκδώσει τέσσερα βιβλία, ενώ κάνετε και μεταφράσεις. Τι συνιστά για εσάς επιτυχία;
Επιτυχία είναι με κάθε δουλειά σου να γίνεσαι και καλύτερος, να μαθαίνεις κάτι.
Ζήτημα «απόρριψη». Ποια είναι τα κυριότερα λάθη που κάνουν οι συγγραφείς με αποτέλεσμα να λαμβάνουν από τον Εκδοτικό Οίκο μια επιστολή απόρριψης;
Αν και στάθηκα τυχερή με την πρώτη μου προσπάθεια και το βιβλίο μου έγινε δεκτό αμέσως, δεν νομίζω ότι κάνουν οι συγγραφείς κάποιο λάθος. Είναι ζήτημα του πόσο το κείμενο ικανοποιεί τον εκδοτικό, κατά πόσο μπορεί να ενταχθεί στο εκδοτικό του προφίλ/ πρόγραμμα κ.ο.κ.
Τι σας έχει κερδίσει περισσότερο η ενασχόλησή σας με την μετάφραση ή η συγγραφή;
Είναι δύο διαφορετικά πράγματα, δεν τίθεται θέμα σύγκρισης, Το ένα είναι η δουλειά μου, το άλλο είναι εσωτερική ανάγκη.
Από τη μέχρι τώρα εμπειρία σας, τι πιθανότητες έχει ένα καλογραμμένο βιβλίο να προωθηθεί και να μεταφραστεί στο εξωτερικό;
Δεν νομίζω ότι έχει να κάνει με το καλογραμμένο. Υπάρχουν εξαιρετικά βιβλία στα ελληνικά ενώ π.χ. στα αγγλικά πολλές «πατάτες», που όμως μεταφράζονται στη γλώσσα μας. Έχει να κάνει με τη διείσδυση της γλώσσας και η δικιά μας δυστυχώς είναι μια «μικρή» γλώσσα και διεκδικεί κομμάτι σε μια ήδη μικρή πίτα της μεταφρασμένης λογοτεχνίας. Η τύχη βιβλίων σε γαλλικά, ιταλικά, βαλκανικές γλώσσες κ.λπ. είναι καλύτερη σε σχέση με τα αγγλικά.
Αν έπρεπε να διαλέξετε εσείς η ίδια ένα βιβλίο σας που θα εκδιδόταν στο εξωτερικό, ποιο θα ήταν;
Θα διάλεγα το «Αδελφικό» και το πρώτο μου βιβλίο, το «Έντεκα μικροί φόνοι: ιστορίες εμπνευσμένες από τραγούδια του Nick Cave».
Η συγγραφή τι θέση μπορεί να έχει σε έναν κόσμο σαν τον σημερινό; Μπορεί να λειτουργήσει ως δικλείδα ασφαλείας, ως μέσο αφύπνισης, ως καταφύγιο μήπως;
Για τον καθέναν επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες. Εμένα κυρίως με ευχαριστεί. Μ’ αρέσει να γράφω.
Μεταξύ μιας αρνητικής κριτικής από επαγγελματία κριτικό και μιας καλής από καταρτισμένο αναγνώστη ποια θα σας αγγίξει περισσότερο;
Και οι δύο, με διαφορετικό τρόπο. Θα λάβω υπόψη και τις δύο πάντως, οι αρνητικές κριτικές όταν δεν είναι κακοπροαίρετες σε βοηθάνε να γίνεις καλύτερος. Οι θετικές είναι σούπερ, είναι μεγάλη χαρά!
Υπάρχει αυτό που συμβατικά ονομάζουμε «παραλογοτεχνία». Σας ενοχλεί η δημοφιλία της;
Καθόλου, κάθε είδος επιτελεί τη λειτουργία του, προσφέρει κάποια πράγματα στον εκάστοτε αναγνώστη, κι επίσης, επειδή αυτά τα βιβλία πουλάνε πολύ, «χρηματοδοτούν» ενίοτε την έκδοση σημαντικών, μη εμπορικών βιβλίων.
Και, τέλος, ο μεγάλος Αλμπέρ Καμύ σημειώνει κάπου πως «Αυτοί που γράφουν ξεκάθαρα, έχουν αναγνώστες. Αυτοί που γράφουν δυσνόητα, έχουν σχολιαστές». Ποια είναι η άποψή σας;
Σε γενικές γραμμές είμαι υπέρ της απλότητας.
Ένα βιβλίο μυστηρίου για ένα κορίτσι που μεγαλώνει προσπαθώντας ν’ ανακαλύψει τον εαυτό του, αλλά και το κατά πόσο ο Αμερικανός πατέρας του ήταν μπλεγμένος με την Απριλιανή χούντα
Μιλήσαμε για το νέο του βιβλίο, ένα μυθιστόρημα για τη μονίμως φευγαλέα αίσθηση της μητέρας του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η μνήμη πλάθει την προσωπική ιστορία
19°
