- CITY GUIDE
- PODCAST
-
30°
Υπάρχει ελληνική πολιτιστική πολιτική;
Η Μυρσίνη Ζορμπά επιχειρεί να απαντήσει στο καινούριο της βιβλίο
O Κωνσταντίνος Τζήκας διαβάζει το βιβλίο της Μυρσίνης Ζορμπά «Πολιτική του Πολιτισμού».
Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που ευνοεί μία σχεδόν μαζική, τον τελευταίο καιρό, αλλά όχι απαραίτητα ωφέλιμη ενασχόληση με την πολιτική, αλλά απαξιώνει, αγνοεί και υποβαθμίζει συστηματικά τον πολιτισμό, πόσο χώρο μπορεί να καταλαμβάνει η πολιτική του πολιτισμού;
Η Ζορμπά αντιλαμβάνεται πως η ελληνική πολιτισμική πολιτική δεν μπορεί παρά να εξεταστεί καταρχάς σε συνάρτηση με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή, προκειμένου να μπορέσει να αντιληφθεί κανείς σε ποια σημεία και γιατί διαφοροποιείται η δική μας πολιτική έναντι αυτής των (δυτικο)ευρωπαίων. Γιατί, δηλαδή, η πολιτισμική πολιτική της Ελλάδας και κατ’ επέκταση όλη η κουλτούρα μας έχει κωδικοποιηθεί μέσα από μεγαλοϊδεατισμό, πεσιμισμό, αγκυλώσεις σε εθνικοϊστορικές αφηγήσεις του παρελθόντος. Η συγγραφέας εντοπίζει αυτή την αρτηριοσκληρωτική οπτική ακόμα και στην ελληνική γλώσσα, στην προβληματική ταύτιση των λέξεων «civilization» και «Kultur», όροι που επιτελούν διαφορετικό ρόλο στη διεθνή βιβλιογραφία.
Για να απαντηθούν όλα αυτά τα ερωτήματα (και ακόμα περισσότερο να προταθούν υγιείς λύσεις για το μέλλον), η ιστορική αναδρομή είναι αναπόφευκτη. Μελετώντας την ιστορικότητα της πολιτισμικής πολιτικής, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα πως η κουλτούρα δεν είναι μια ευθύγραμμη διαδικασία, αποκομμένη από το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται, το εθνικό αλλά και το παγκόσμιο. Πρέπει κανείς να καταλάβει πώς ξεκίνησε το σταδιακό αίτημα πολιτικοποίησης της κουλτούρας, με τη Γαλλική Επανάσταση, και γενικεύτηκε την εποχή του εκβιομηχανισμού του 19ου αιώνα και κατόπιν στον 20ό με το αίτημα για εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης. Το τραύμα όμως του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του οποίου αρκετά εγκλήματα νομιμοποιήθηκαν σε μια απατηλή βάση πολιτισμού, έκανε ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη μιας ρητής πλέον θεσμοποίησης της κουλτούρας.
Και εδώ έγκειται η μεγάλη αξία της μελέτης της Ζορμπά: στο πώς εξετάζει τα διαδοχικά μοντέλα πολιτισμικής πολιτικής σε διαφορετικές περιόδους, την εμπλοκή τους με μείζονες θεωρητικούς, τη συνομιλία τους με ποικίλες ιδεολογίες. Μόνον εξετάζοντας φαινομενικά ασύνδετα στοιχεία, όπως π.χ. τα μοντέλα πολιτικής των σκανδιναβικών χωρών, τις θεωρίες του Κέινς, το μαρξισμό, το σχέδιο Μάρσαλ, μπορούμε να ενώσουμε τις τελείες μεταξύ τους που τελικά συνθέτουν μια ολοκληρωμένη εικόνα. Μακριά και ταυτόχρονα κοντά στα δικά μας προβλήματα, μπορούμε να πάρουμε την κατάλληλη απόσταση τόσο για να κατανοήσουμε γιατί η πολιτισμική πολιτική στην Ελλάδα διαμορφώθηκε όπως διαμορφώθηκε, όσο και για το πώς η δημόσια κουλτούρα μπορεί να καταστεί πιο λειτουργική αντλώντας από τα παραδείγματα του παρελθόντος και παρόντος.
Το βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι, όπως επισημαίνει η Ζορμπά, πως το μοντέλο πολιτισμικής πολιτικής της χώρας υπηρέτησε, παραδοσιακά και απαρέγκλιτα, τις μεγάλες εθνικές αφηγήσεις του παρελθόντος, παραμελώντας αναδυόμενους φορείς και δυνάμεις, αμήχανο μπροστά στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες. Αυτή βέβαια η προβληματική κατάσταση, που ξεκινά με την ουσιαστική θεσμοθέτηση πολιτισμικής πολιτικής με τη Μεταπολίτευση, αντανακλά ευθέως την εξίσου τρικυμιώδη εξέλιξη της δημοκρατίας στο σύγχρονο ελληνικό κράτος. Σε αντίθεση με τη Δυτική Ευρώπη, η έλλειψη κουλτούρας διαλόγου, συνεργασιμότητας, διαπραγμάτευσης δεν μετριάστηκαν στην Ελλάδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο. Αντίθετα, παρέμεναν ανέπαφα και ισχυρά μέχρι τη Μεταπολίτευση, αλλά και κατόπιν.
Από τα πέτρινα χρόνια του ’50 μέχρι το σύντομο διάλειμμα πολιτιστικής άνθισης τη δεκαετία του ’60, τη διάλυση των προϋπάρχοντων πολιτισμικών θεσμών από τη χούντα, τη Μεταπολίτευση, τα χρόνια της «σοσιαλιστικής αλλαγής» του ’80, ακόμα και τη χαμένη ευκαιρία του Γ΄ ΚΠΣ, η Ζορμπά καταλήγει με μια νότα αισιοδοξίας και ψυχραιμίας που όλοι χρειαζόμαστε: ίσως –και είναι ένα μεγάλο ίσως– η παρούσα συγκυρία της κρίσης είναι η αφορμή για να αξιοποιήσουμε, επιτέλους, το πολιτισμικό κεφάλαιό μας με έναν ουσιαστικό εκδημοκρατισμό που θα την καταστήσει την «καλύτερη συμβολική επένδυση για να βγούμε από την κρίση»
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μια νουβέλα που θα κυκλοφορήσει εντός των επόμενων εβδομάδων από την Κάπα Εκδοτική.
Μια ομάδα σχεδιαστών συγκέντρωσε στο βιβλίο «Travelogue» πρωτότυπες πατέντες από κάθε γωνιά της Ελλάδας
Οικολογία: Γιατί χρειαζόμαστε την άγρια φύση — και γιατί αυτό μάς αφορά όλους
«Τότε έγραφα για πράγματα που δεν είχαμε βρει ακόμα λέξεις να τα περιγράψουν, όπως η τοξική αρρενωπότητα, τα fake news), η κουλτούρα της επαγρύπνησης εναντίον φυλετικών προκαταλήψεων και διακρίσεων»
Ένα βιβλίο γεμάτο χαριτωμένες παρατηρήσεις
Τα λημέρια των συγγραφέων - πεζογράφων, ποιητών, δοκιμιογράφων. Γιατί γράφουν εκεί που γράφουν; Τι φετίχ έχουν; Πώς εμπνέονται σ’ αυτόν τον χώρο;
Το βιβλίο του Σέρχιο Πιτόλ «Η τέχνη της φυγής» (Δώμα, μετ. Αγγελική Βασιλάκου) είναι ο πρώτος τόμος της «Τριλογίας της μνήμης» του Μεξικανού συγγραφέα. Το ξεκίνησα και δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου.
Αυτή την εβδομάδα ασχολούμαστε με το πώς μπορεί να μιλήσει κανείς για κουίρ υποκείμενα στην ιστορία, μέσα από το δοκίμιο «Can and should we queer the past» του Justin Bengry
Μια συζήτηση με τον μεταφραστή του βιβλίου, Χαράλαμπο Γιαννακόπουλο
Το επάγγελμα του συγγραφέα είναι πολύ μοναχικό
Τρεις μικροί εκδοτικοί οίκοι, με παιδικά βιβλία που ξεχωρίζουν
Τι σημαίνει να «νιώθεις ότι πεθαίνεις στη θέση ενός άλλου»;
Ένα συλλεκτικό τεκμήριο από τον Θανάση Κ. Κάππο για τον σπουδαίο τραγουδιστή, μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων που τον έζησαν από κοντά
Μια ιστορία αγάπης, απώλειας και συμφιλίωσης σε καιρούς ανησυχητικών αλλαγών
Greekling, όπως Γραικύλος, εκ του Graeculus: φράση υποτιμητική που χρησιμοποιούνταν από τους Ρωμαίους για συμπολίτες τους που ήθελαν να το παίζουν Έλληνες. Κατά (μειωτική) επέκταση: ο υποταγμένος Έλληνας
Τα λημέρια των συγγραφέων - πεζογράφων, ποιητών, δοκιμιογράφων. Γιατί γράφουν εκεί που γράφουν; Τι φετίχ έχουν; Πώς εμπνέονται σ’ αυτόν τον χώρο;
Τρεις μικροί εκδοτικοί οίκοι, με παιδικά βιβλία που ξεχωρίζουν
Ο γνωστός συγγραφέας και διαφημιστής μάς μιλάει για το νέο του βιβλίο «Το Φωτόδεντρο»
Πιστεύεται ότι γράφτηκε γύρω στον Απρίλιο-Ιούνιο του 1920 από ένα σανατόριο
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.