Μελοποιημένα ποιήματα του Σολωμού από ζακυνθινή χορωδία

Ακούστε τον «Ξανθό Απρίλη» του Σολωμού από τους Τραγουδιστάδες τση Ζάκυθος σε μελοποίηση Τ. Αρβανιτάκη

Ο Σολωμός είναι ο αρχηγέτης του νεοελληνικού έθνους. Ηγεμόνευσε και ηγεμονεύει, κυρίως μετά θάνατον, από το 1859 και μετά, στην πνευματική του επικράτεια άτρωτος από κάθε είδους προσβολές. Μάλιστα η εξουσία του φανερώνει την ισχύ της και εμπνέει σε περιόδους μεγάλης δοκιμασίας, όπως  η σημερινή. Είναι άρχοντας γενναιόδωρος. Χαρίζει από «το μέσα πλούτος» του σ’ όποιον, Έλληνα ή ξένο, λόγιο ή απλό αναγνώστη, καταφύγει στα «πολύτιμα συντρίμματα» του έργου του· σπαράγματα ακριβά, προϊόντα μιας διάνοιας γαλουχημένης από τα «ελληνικά ταχταρίσματα και παραμύθια» της δουλεύτρας μάνας του, το δημοτικό τραγούδι, τον Ερωτόκριτο και την Αγία Γραφή· θρεμμένης από τα αρχαία και τα λατινικά γράμματα των σπουδών στην Εσπερία που του προσέφερε η κοινωνική τάξη του πατέρα του· ασκημένης στον Δάντη, στον Τάσσο και στον Πετράρχη, στον αγγλικό και τον γαλλικό Διαφωτισμό, αλλά και στον ιταλικό νεοκλασικισμό της νεότητάς του· εμπνευσμένης από την Ελληνική Επανάσταση· δοκιμασμένης στη συνάφεια με την ανθρώπινη κακία· ωριμασμένης, τέλος, στον γερμανικό ρομαντισμό. Ο Σολωμός, υπογραμμίζει ο Λίνος Πολίτης, «μέσα στην καθολική εξέλιξη γενικά του ευρωπαϊκού λυρισμού είναι δημιουργός και πρωτοπόρος» «που στέκεται άξια δίπλα στους άλλους ευρωπαίους ποιητές του καιρού του […] όμως […] δεν είναι ποιη-τής ευρωπαίος μόνο, είναι και ποιητής εθνικός» (Πολίτης, 2009:169,351). Είναι ο γενάρχης της νεοελληνικής ποίησης και της κριτικής, τροφοδότης σχεδόν όλων των μετά από αυτόν σημαντικών ποιητών μας, ελλαδιτών και μη, με τη σημαντική εξαίρεση του Καβάφη. Είναι, συνολικότερα, κατά τον Ελύτη, «γενάρχης του νεοελληνικού πνευματικού πολιτισμού».

Είναι –αυτός ο δίγλωσσος ή δύσγλωσσος και  ο ανορθόγραφος– το αστείρευτο κεφαλάρι της γλώσσας μας. Είναι «το μέγα πο--λυκάντηλο» για το φωτισμό μας, τώρα που βρεθήκαμε «σε σκοτεινό τόπο και βροντερό». Σ’ αυτόν ανατρέχουμε, στο έργο του που σαν την «πετροκαλαμήθρα» μάς δείχνει το δρόμο. Και για να το πούμε με τον λόγο του Λίνου Πολίτη σε μιαν άλλη κρίσιμη περίοδο, το 1948 μέσα στο αίμα του Εμφυλίου: «Στις κρίσιμες αυτές στιγμές είναι που νιώθουμε μέσα μας διπλές τις ρίζες που μας σφιχτοδένουν με ό,τι είναι Έθνος, με ό,τι είναι Ελλάδα – με ό,τι πριν μας ήταν ακριβό και τώρα γίνεται ακριβότερο. Και η Ελλάδα στην πιο μυστική και την πιο υπερατομική της πραγματικότητα είναι ιδέα και πνεύμα και ποίηση – είναι δημοτικό τραγούδι και Σολωμός.» (Πολίτης, 2009:173).

Ο βίος

«Διονύσιος Κόμ.[ης] Σολωμός, υιός του Κόμ.[ητος] Νικολάου Σολωμού και της Κυρίας Αγγελικής Νίκλη, εγεννήθηκε εις τη Ζάκυνθο, την 8 Απριλίου 1798. Οι πρόγονοί του είχαν έλθει από την Κρήτη, τες αρχές εκείνου του αιώνος […].» Έτσι λιτά, κατά το ύφος λήμματος εγκυκλοπαιδείας, αρχίζει ο Ιάκωβος Πολυλάς τα εμβριθή Προλεγόμενά του στην –παρά τα λάθη που έχουν επισημάνει οι ειδικοί– οδηγητική έκδοση των Ευρισκομένων του Σολωμού, τα οποία, πρωτίστως ως φίλος καλός, και νέος 33 ετών, ετόλμησε να συνθέσει μέσα από το ακατάστατο και ατελές σολωμικό αρχείο το 1859, μόλις δύο χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή στην Κέρκυρα, στις 21 Φεβρουαρίου 1857.

Η μητέρα του Σολωμού, έφηβη στη δούλεψη του πατέρα του όταν τον γέννησε, είχε μάλλον απώτερη καταγωγή από τη Μάνη. Ο πατέρας του διέθετε μεγάλη περιουσία, είχε το μονοπώλιο της εμπορίας καπνού και ανήκε στην τάξη των λεγομένων ευγενών, κατ’ όνομα κόμης του Τορτσέλλο, ενός από τα νησάκια της Βενετίας. Καρπός της σχέσης τους –εκτός από τον Διονύσιο– ήταν και ο Δημήτριος, μετέπειτα πρόεδρος της Ιονίου Βουλής, που γεννήθηκε το 1802. Ο πατέρας του είχε αποκτήσει, πριν από τον Διονύσιο, άλλα δύο παιδιά με τη σύζυγό του Μαρνέττα Κάκνη, τον Ρομπέρτο και την Έλενα. Χήρος ήδη από το 1803, μία ημέρα πριν από τον θάνατό του, το 1807, έλαβε «διά γυναίκα του νόμιμον και ευλογητικήν την Κυρίαν Αγγελικήν» και με την πράξη αυτή ενισχύθηκε η νομική και κοινωνική θέση των δύο παιδιών τους, τα οποία πάντως ο Νικόλαος Σολωμός ήδη από το 1802 τα είχε αναγνωρίσει με διαθήκη ως νόμιμα τέκνα του. Έτσι, κατά τον έναν ή τον άλλον τρόπο, απέκτησαν δικαιώματα στην πατρική περιουσία. Επτά μήνες μετά, η μητέρα του παντρεύτηκε τον Εμμανουήλ Λεονταράκη, υποτακτικό του Νικόλαου, και σύντομα γέννησε τον Ιωάννη Λεονταράκη – και ακολούθως άλλα τρία παιδιά, τον Σπυρίδωνα, την Αννέτα και την Τζόγια. Ο Ιωάννης αργότερα, καθώς ήταν και νομικός, ήγειρε αξιώσεις στο σύνολο της κληρονομιάς του Νικόλαου Σολωμού, υποστηρίζοντας ο ίδιος, και η μητέρα του μαζί του, ότι είναι γιος του. Αυτό είχε σαν συνέπεια μακρότατη δικαστική διαμάχη, η οποία εξαθλίωσε ψυχικά τον ποιητή και τον έφερε σε ρήξη με την ίδια του τη μάνα, που πέθανε δύο χρόνια μετά από αυτόν, το 1859. Αυτή η ρήξη στάθηκε αφορμή για κάποιους «ευφάνταστους βιογράφους» του να καταφύγουν σε αλλοιώσεις και παρερμηνείες επιστολών του, ακόμα και σε ανύπαρκτη επιστολή, προκειμένου να ισχυρισθούν –στο όνομα τάχα της αλήθειας– διάφορα αρνητικά για τον ποιητή (Πολίτης, 2009:83-98). 

Πολίτης, Λ. 2009. Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

Περισσότερα για τον Διονύσιο Σολωμό στον αντίστοιχο τόμο της σειράς «Έλληνες Ποιητές». Ένα πρωτότυπο εκδοτικό έργο με εκτενή ανθολόγηση ποιημάτων, εργοβιογραφία και CD με μελοποιημένα ποιήματά του. Αυτή την Κυριακή με την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (#Greekpoets).

Ψήφισε τον αγαπημένο σου ποιητή και κέρδισε μια ολοκληρωμένη σειρά «Έλληνες Ποιητές».