Ο Μισέλ Φάις γράφει για τον αρχιτέκτονα του Κακού

Η θεματική και η ποιητική της δυστοπίας δεν μου είναι ανοίκεια. Ειδικά στην τελευταία μου τριλογία («Από το πουθενά», 2015, «Lady Cortizol», 2016 και «Όπως ποτέ», 2019) πολλοί χαρακτήρες των βιβλίων μου περιφέρονται σε ψυχικά και κοινωνικά τοπία τα οποία έχουν προσβληθεί από ακραία καιρικά φαινόμενα, μαζικά τρομοκρατικά χτυπήματα, ανεξέλεγκτες επιδημίες. Αφηγηματικά, κοντολογίς, ο εγκλεισμός, η αποξένωση κι ο πανικός δεν είναι ξένο σώμα στη γραφή μου – στη «δεύτερη» ζωή μου.

Κι αυτό το επισημαίνω με βαριά καρδιά. Σχεδόν με δυσφορία. 

Φυσικά, και το διπλοϋπογραμμίζω, άλλο είναι να ενσωματώνεις στη μυθοπλασία το πολιτικό ή το υπαρξιακό σου άγχος κι άλλο αυτό να γίνεται παρατεταμένη κοινωνική συνθήκη, πρώτη είδηση στις ειδήσεις, οικείος τρόμος στην πλησίον καθημερινότητα.

Ζούμε έναν παγκόσμιο εφιάλτη σε ζωντανό χρόνο. Αναμφίβολα. Κι αν σκεφτείς ν’ ανοίξεις το ιστορικό κάδρο των πανδημιών μόνο στωικότητα δεν αποκομίζεις. Απλώς αισθάνεσαι μέρος, κουκίδα για την ακρίβεια, ενός περιοδικού πεπρωμένου ομαδικών τάφων (από τον τύφο της αρχαίας Αθήνας κι εντεύθεν).    

Αυτή τη στιγμή πάντως βιώνουμε μια δραματική μετατόπιση: ο δημόσιος χώρος γίνεται πλέον χώρος απουσίας και ο ιδιωτικός χώρος εγκλεισμού. Ο Covid-19, αυτός ο αρχιτέκτονας του Κακού, αναποδογυρίζει τα όρια και ανασκολοπίζει τις συμβιωτικές μας συνήθειες. Κάτι που, μεταξύ άλλων, συμπαρασύρει και συνενώνει ακραίες ρητορείες περί ανοσίας της αγέλης, κινεζικής ή αφρικανικής ταυτότητας του ιού, στρατιωτικοποίηση λόγω πανδημίας και άλλα συνωμοσιολογικά τινά.

Ευτυχώς στον τόπο μας, μέχρι τώρα, δεν τα έχουμε πάει και τόσο άσχημα. Συγκριτικά πάντα. Αρκεί να αντέξουμε. Κι αυτό συνέβει διότι το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού μας συστήματος έδειξε ωριμότητα και συνοχή. Με μόνη εξαίρεση ίσως τις εκκλησιαστικές παραφωνίες. Πάνω απ’ όλα όμως οι απλοί πολίτες στάθηκαν στο ύψος της ατομικής τους ευθύνης – με αμελητέες παρασπονδίες.

Κι αυτό είναι ευοίωνο σημάδι για το μέλλον. Καθώς η μετά κορωνοϊό εποχή, πολύ φοβάμαι πως θα είναι πολύ δύσκολη. Ανησυχητικά δύσκολη. Και δεν εστιάζω μόνο στο εθνικό απουσιολόγιο λόγω του ιού. Που το μέγεθός του φυσικά και θα είναι εξαιρετικά κρίσιμο. Κυρίως μιλώ για την πιθανή μετάβαση σε μια εποχή υποχώρησης διαφόρων οικονομικών και κοινωνικών σταθερών. Εντός κι εκτός της χώρας.

Θα βγούμε, όσοι βγούμε, καλύτεροι ή χειρότεροι από αυτή την οικουμενική συμφορά; Πώς η κοινωνία, η δημοκρατία, η Ευρώπη, η παγκόσμια κοινότητα θα απορροφήσει και θα μεταβολήσει όλους αυτούς τους κραδασμούς; Με φόβο και μηδενισμό ή αυτοκριτική και ανασυγκρότηση; 

Στο μεταξύ όμως πρέπει να ζήσουμε. Και για να ζήσεις πρέπει να αγαπήσεις τον αυτοπεριορισμό σου. Να μεταμορφώσεις το σλόγκαν «μένουμε σπίτι», με χιούμορ, πειθαρχία και ορθολογισμό, σε εσωτερικό αίτημα.

Γι’ αυτό στον πέμπτο όροφο του Βύρωνα τραγουδάμε, χορεύουμε, ακούμε μουσική, μαγειρεύουμε, φροντίζουμε τη βεράντα μας, γυμναζόμαστε (όχι ο γράφων), διαβάζουμε (όχι πάντως τα μπεστ σελερ της πανδημίας), συνεχίζουμε εξ αποστάσεως πλέον τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, ανεβαίνουμε στην ταράτσα για να ανοίξει το μάτι μας και η ψυχή μας, επιλέγουμε από πού θα ενημερωθούμε, ποστάρουμε στο fb νηφάλια σχόλια κι όχι χολερικά, μιλάμε συχνότερα και περισσότερο με φίλους μας (ειδικά τους μοναχικούς και ηλικιωμένους) και, πάνω απ’ όλα, σκεφτόμαστε ιδιαίτερα τους ήρωες στην πρώτη γραμμή του πυρός: τους γιατρούς και τους νοσηλευτές.

* Ο Μισέλ Φάις είναι συγγραφέας. Ζει στον Βύρωνα με την ηθοποιό Αλεξία Καλτσίκη και τον σχεδόν τρίχρονο γιο τους, Μάρκο.
Το φθινόπωρο θα κυκλοφορήσουν: στις ΗΠΑ το βιβλίο του «Mechanisms of Loss» (μτφρ. David Connolly, εκδ. Yale University Press) και στη Γερμανία το φυλλάδιο «Offene Briefe. Michel Fais an Franz Kafka» (μτφρ. Dieter Klemm, εκδ. Romiosini).