Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης (1942-2020)

Ο υποδειγματικά ελεύθερος διανοούμενος Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης έφυγε από τη ζωή στις 11 Μαρτίου 2020. Η πολιτική κηδεία του θα γίνει το Σάββατο 14 Μαρτίου από το νεκροταφείο Ζωγράφου στις 11 π.μ.

Γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1942 στα Κύργια Δράμας. Νεαρός εντάχθηκε στην Αριστερά. Για την αντιδικτατορική του δράση υπέστη διώξεις και φυλακίσεις από τη χούντα των συνταγματαρχών. Την περίοδο 1975-1989 έζησε στο Βελιγράδι και υπήρξε ανταποκριτής της Αυγής και κατόπιν της Ελευθεροτυπίας στη Γιουγκοσλαβία. Ακούγοντας τη μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων, στάθηκε αντίθετα στο ρεύμα της εποχής, αποκάλυπτε τη βαρβαρότητα του καθεστώτος Μιλόσεβιτς και με θαυμαστή οξυδέρκεια περιέγραφε το διαγραφόμενο ζοφερό μέλλον της χώρας αυτής. Στα βιβλία του Γιουγκοσλαβία. Η έκρηξη του εθνικισμού: Ο βαλκανικός και ο ευρύτερος περίγυρος (1991), Η δολοφονία της Γιουγκοσλαβίας (1999) και στους τόμους που επιμελήθηκε (Η επιβολή της βαρβαρότητας στη Γιουγκοσλαβία (1999) και Μιλόσεβιτς, ένας επιτάφιος (2001)) είναι αποτυπωμένο το δράμα της πρώην Γιουγκοσλαβίας αλλά και η τυφλότητα όσων υποστήριζαν το εγκληματικό της καθεστώς της εποχής εκείνης.

Αριστερός που –κόντρα στους περισσοτέρους ομοδόξους του– αγάπησε πολύ την ελευθερία, γενναίος άνθρωπος, πολύ γρήγορα απομυθοποίησε την όχι και τόσο ιδεαλιστική Ουτοπία, είδε το Κενό που επικαλείται το Κενό, τις «νομοτέλειες» και τους «σιδερένιους νόμους της Ιστορίας», δεν κουράστηκε να μιλάει για τη χειραγώγηση λαών που μετατρέπονται σε μάζες, και δεν δίστασε να καταγγέλλει αυτή την καταστροφική Ουτοπία όσο ελάχιστοι έλληνες διανοούμενοι. Τα βιώματά του από την Αριστερά είναι αποτυπωμένα με τον μοναδικό σαρκασμό του, παρά τις προσπάθειές του να τον αποφύγει, στο τελευταίο βιβλίο του Το νεκροταφείο των ιδεών 1917-2017 (2017).

Συνεργαζόταν με την Athens Review of Books από το πρώτο τεύχος της, όπου έγραψε δοκίμια μοναδικά, κείμενα που απαιτούν μεγάλο διανοητικό θάρρος και βαθιά ηθική συγκρότηση. Εκείνο που ξεχώριζε τα κείμενά του από τα ακραιφνώς ακαδημαϊκά ήταν ότι ο Λεωνίδας είχε βιώσει τον σοσιαλισμό. Δεν έγραφε σαν συνηθισμένος Δυτικός αναλυτής, αλλά με τον τρόπο όσων είχαν υποστεί τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» τον οποίο αποκαλούσε «υπαρκτό σταλινισμό», όσων είχαν γνωρίσει τον κομμουνιστικό Παράδεισο. Βαθιά επηρεασμένος από την διανοητική περιπέτεια του Λέσεκ Κολακόφσκι, όχι μόνο μας γνώρισε το έργο του πολωνού φιλοσόφου αλλά μας χάρισε και τις πιο τολμηρές αναλύσεις του λενινιστικού ολοκληρωτισμού. Τις απόψεις του θεωρούσε ότι συνόψιζε η φράση του Άνταμ Μίχνικ, ότι «ο Χίτλερ ήταν ένας χούλιγκαν της εποχής του Στάλιν». Αρκετά από αυτά τα κείμενα συγκεντρώθηκαν στον τόμο Ο σταλινισμός και οι μεταμοντέρνοι θαυμαστές του (2013).

Τον Ιούλιο του 2015, πάλι στην αντίσταση κατά της τραγικής ασημαντότητας δημοσίευσε το κείμενό του «Το φάντασμα του ολοκληρωτισμού πάνω απ’ την Ελλάδα» (https://bit.ly/38N2jh6). Από την εγχώρια «προοδευτική» μισαλλοδοξία ευτυχώς τον έσωζε η κοινά αναγνωρισμένη αντιδικτατορική δράση του.

Το τελευταίο κείμενό του, για το οποίο επιστράτευσε όλες τις δυνάμεις του καθώς τον είχε καταβάλει η ασθένειά του, ήταν «Ο οπαδός της νεκροφιλίας και το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας» (https://bit.ly/39NsUMz).

Ο Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης έχει μεταφράσει πολλά λογοτεχνικά και φιλοσοφικά έργα από τα σερβικά, ανάμεσα στα οποία των: Μέσα Σελίμοβιτς Ο Δερβίσης και ο Θάνατος, Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς Στόμα γεμάτο χώμα, Ντράγκοσλαβ Μιχαΐλοβιτς Όταν άνθιζαν τα κολοκύθια, Μίλοραντ Πάβιτς Το λεξικό των Χαζάρων.

Η Athens Review of Books πενθεί για την απώλειά του. Ο Λεωνίδας δεν ήταν απλώς φίλος, ήταν μέλος της οικογένειάς μας.