Φρειδερίκη: Μια φωτογραφική διαδρομή στη ζωή της

Σαν σήμερα 6 Φεβρουαρίου απεβίωσε σε ηλικία 63 ετών η βασίλισσα Φρειδερίκη, πριγκίπισσα του Αννόβερου, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας, δούκισσα στο Μπράουνσβικ-Λύνεμπουργκ, και σύζυγος του βασιλιά Παύλου Α΄ της Ελλάδας, βασίλισσα των Ελλήνων.

Η Φρειδερίκη ήταν 20 χρονών όταν πρωτοήρθε στην Ελλάδα για να παντρευτεί τον διάδοχο του ελληνικού θρόνου και αγνοούσε τα πάντα για τη χώρα, επί κεφαλής της οποίας την έβαλε ο έρωτάς της για τον κατά 16 χρόνια μεγαλύτερό της Παύλο. Η πολυτάραχη ζωή της ξετυλίγεται μέσα από κείμενα και φωτογραφίες ενός τρίτομου έργου με τίτλο «Ημερολόγιο της Βασίλισσας Φρειδερίκης, 1938–1967» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν. Περιλαμβάνει περίπου διακόσιες σπάνιες φωτογραφίες μέσα από τις οποίες έρχονται για πρώτη φορά στο φως συγκεκριμένα, λεπτομερή στοιχεία για ένα πρόσωπο της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας που λατρεύτηκε και μισήθηκε όσο κανείς.

Το «Ημερολόγιο της βασίλισσας Φρειδερίκης», που φυλάσσεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους σε σειρά 35 χειρόγραφων τευχών, καλύπτει με σχεδόν καθημερινές καταγραφές το μέγιστο μέρος της δημόσιας και ένα τμήμα της ιδιωτικής ζωής της Φρειδερίκης επί μια τριακονταετία (1938-1967).

Συντάκτρια είναι η εκάστοτε κυρία των τιμών η οποία συνόδευε τη Φρειδερίκη και σημείωνε στο τέλος της ημέρας τα πεπραγμένα της εν θερμώ, συχνά με λεπτομερείς περιγραφές και ενδιαφέροντα στιγμιότυπα που αποκαλύπτουν την πολύπλευρη όσο και έντονη προσωπικότητα της Φρειδερίκης και τη σχέση της με τον κόσμο.

Με την ευκαιρία της έκδοσης του τρίτομου έργου κυκλοφορεί και το λεύκωμα «Βασίλισσα Φρειδερίκη. Φωτογραφική διαδρομή, 1937–1967» (μία ακόμη προσεγμένη έκδοση των εκδόσεων Καπόν, σε επιμέλεια Κώστα Μ. Σταματόπουλου) το οποίο περιλαμβάνει το σύνολο του φωτογραφικού υλικού των τόμων. Φωτογραφίες που αποτυπώνουν την πολύπλευρη κοινωνική δραστηριότητα και δράση της Φρειδερίκης, όπως επίσης σκηνές από επίσημες τελετές και επισκέψεις της στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, καθώς και οικογενειακά στιγμιότυπα.

Η Φρειδερίκη χόρευε με χάρη τους δημοτικούς χορούς, πρώτα τον εθνικό καλαματιανό που χορευόταν και στα ανάκτορα, έπειτα την κρητική σούστα και τέλος τον συρτό του Πόντου, τον οποίο χόρευε συχνά στις περιοδείες στην Β. Ελλάδα.

Η βασιλική οικογένεια της Ελλάδος ήταν, κατά γενική ομολογία όσων έζησαν στο περιβάλλον της, εξαιρετικά αγαπημένη. Ισχυρότατη σχέση αγάπης ένωνε το βασιλικό ζεύγος, σχέση που κάποιος στενός φίλος τους περιέγραψε ως «απόλυτη ένωση σωμάτων και ψυχών» και που είναι έκδηλη στις σελίδες του Ημερολογίου. Η αγάπη άλλωστε ήταν έννοια κεντρική της ιδεολογίας τους και της κοινωνικής τους πολιτικής. Στη φωτογραφία, παρμένη στο Mon Repos το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου του 1963, ένα νέος μέλος έχει προστεθεί στον στενό οικογενειακό πυρήνα, η μνηστή του διαδόχου πριγκίπισσα Άννα Μαρία της Δανίας. Ο αρραβώνας τους είχε τελεσθεί στην Κοπεγχάγη στις 23 Ιανουαρίου.

Η βασίλισσα με την Ειρήνη αναχωρούν στις 15 Ιανουαρίου του 1964 διά θαλάσσης για την Αμερική, όπου έφθασαν στις 21 Ιανουαρίου. Την επομένη η Φρειδερίκη έλαβε στο πανεπιστήμιο Columbia τον τίτλο της επίτιμης διδάκτορος. Αποδέχθηκε την τιμή «στο όνομα όλων των Ελληνίδων». Στις 2 Φεβρουαρίου ο διάδοχος της ζητά να επιστρέψει λόγω επιδεινώσεως του Κυπριακού. Ματαιώνοντας τις προγραμματισμένες συναντήσεις της, η βασίλισσα έφθασε στην Αθήνα την επομένη, στις 17:30μ.μ. Η Φρειδερίκη και η Ειρήνη ξεκινούν για το Τατόι με αυτοκίνητο με οδηγό τον Κωνσταντίνο. Λίγα λεπτά αργότερα η βασίλισσα πληροφορείται ότι ο άνδρας της είχε καρκίνο. Στις 15 Φεβρουαρίου φθάνει η πριγκίπισσα Σοφία με την κόρη της Ελένα. Δική της είναι η φωτογραφία, όπου ο βασιλεύς έχει την εγγονή του στα γόνατά του. Πάνω του περίφροντις σκύβει η Φρειδερίκη. Ο Παύλος καπνίζει έως την τελευταία στιγμή.

Η Βασίλισσα Φρειδερίκη πέθανε το 1981 από έμφραγμα που εκδηλώθηκε μετά από εγχείρηση καταρράκτη στην οποία είχε υποβληθεί, στα ισπανικά ανάκτορα της Θαρθουέλα. Η κηδεία έγινε στην Ελλάδα, στο βασιλικό κοιμητήριο στο Τατόι, ύστερα από ειδική άδεια που δόθηκε από την κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη. 

Στο Τατόι, εκτός από μέλη βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης (οι Βασιλείς της Ισπανίας, η πρώην Βασίλισσα Ιουλιάνα της Ολλανδίας, ο Πρίγκιπας Φίλιππος, Δούκας του Εδιμβούργου, κ.ά.), προσκλήθηκαν και 200 περίπου Αθηναίοι, που είχαν στενό σύνδεσμο με την Φρειδερίκη, και πήγαν περίπου 3-4 χιλιάδες λαού, που η χωροφυλακή δεν μπόρεσε να εμποδίσει. Την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο μετέπειτα Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος.

Πριν λίγες μέρες στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη οι εκδόσεις Καπόν παρουσίασαν το άγνωστο «Ημερολόγιο της βασίλισσας Φρειδερίκης». Το έργο παρουσίασαν η Ραχήλ Καπόν, ο Α. Δ. Παπαγιαννίδης, ο Στέφανος Γερουλάνος, ο Ε. Χατζηβασιλείου και ο συγγραφέας. Προεβλήθη και ένα δεκάλεπτο ντοκυμανταίρ με επίκαιρα της δεκαετίας του ΄50. Το ενδιαφέρον είναι ότι παρέστη ο (υπέργηρος και καταπονημένος) πρώην βασιλιάς Κωνσταντίνος με την Άννα Μαρία, τις αδελφές του Σοφία και Ειρήνη. Παρά την παρουσία σύσσωμης της βασιλικής οικογένειας, όλοι οι παρουσιαστές (του ιδίου του Σταματόπουλου συμπεριλαμβανομένου) μίλησαν ανοιχτά και αντικειμενικά για τα προβλήματα της ιστορικής παρουσίας της Φρειδερίκης.