Βιβλιο

Σολάλ, ένας παθιασμένος του απόλυτου

Νέα έκδοση ενός σπουδαίου έργου με θέμα την αγωνιώδη αναζήτηση ταυτότητας του Ευρωπαίου Εβραίου

popa.jpg
Κατερίνα Σχινά
ΤΕΥΧΟΣ 728
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
Albert Cohen «Σολάλ», εκδ. Εξάντας, σειρά Κλασική Βιβλιοθήκη

Κριτική της Κατερίνας Σχινά για το βιβλίο «Σολάλ» του Αλμπέρ Κοέν που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας.

Ο Σολάλ, το αριστούργημα του Αλμπέρ Κοέν που μόλις κυκλοφόρησε σε έξοχη μετάφραση της Οντέτ Βαρών-Βασάρ από τις εκδόσεις Εξάντας, είναι το μυθιστόρημα της αμφιθυμίας. Ένα μεγαλειώδες έργο με επίκεντρο τον «ηλιακό» ήρωα Σολάλ, «ωραίο σαν κολασμένο αρχάγγελο», δύναμη της φύσης, αρχέτυπο του ήρωα που ξεκινάει το ταξίδι του με την ιερή απληστία εκείνου που θέλει όλα να τα δει και όλα να τα γευτεί, χωρίς ποτέ να καταφέρει να υπερβεί την εσωτερική αντίφαση, τη αδήριτη αναστολή που τον κατακαίει: την εβραϊκή καταγωγή του.

Γραμμένο το 1930, μυθιστόρημα μαθητείας που εξελίσσεται ως ερωτικό ρομάντζο και καταλήγει ως ποιητική αλληγορία, το «Σολάλ» αντλεί τη δραματική του ένταση από τη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο κόσμους – την εβραϊκή κοινότητα από την οποία κατάγεται ο ήρωας από τη μια και τη Δύση προς την οποία τον ωθεί η ακαταμάχητη ορμή του προς την περιπέτεια από την άλλη. Ο ήρωας βιώνει έναν ανυπόφορο μετεωρισμό ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους, μια οδυνηρή ταλάντωση ανάμεσα στη δύναμη, την ομορφιά, την υλική ευημερία, την τύχη, τις ευκαιρίες που επιφυλάσσει η Δύση, και την καρδιά, την αθωότητα, την ποίηση, την αφοσίωση στην οικογένεια, την κοινοτική αλληλεγγύη που χαρακτηρίζουν τον εβραϊσμό. Ανήμπορος να διαλέξει ανάμεσα στη Λογική και την Πίστη, την Ανατολή των προγόνων του και τη Δύση των φιλοδοξιών του, τον Έρωτα και τον Θάνατο, ο Σολάλ είναι μια τραγική μορφή, ένας «παθιασμένος του απόλυτου», καταδικασμένος να κυνηγάει αδιάκοπα το ανέφικτο.

Το βιβλίο του Αλμπέρ Κοέν είναι θεμελιωμένο στην ποιητική της περιπέτειας – κι αυτή η περιπέτεια μεταφράζεται στα διαδοχικά βήματα της κοινωνικής ανόδου του Σολάλ. Γόνος παλιάς οικογένειας ραβίνων από την Κεφαλονιά, αγαπημένος ανιψιός του «μικρούλη θείου» μέλους της ομάδας των πέντε σαματατζήδων συγγενών, πέντε καρναβαλικών μορφών που αποκαλούνται «Γενναίοι» και λειτουργούν ως χορός του δράματος, θα ξεκινήσει από χαμηλά και θα εκτοξευτεί στα ανώτατα αξιώματα, φτάνοντας από γραμματέας γερουσιαστή να γίνει σοσιαλιστής βουλευτής και πολύ σύντομα υπουργός – μια άνοδος που επισυμβαίνει μαγικά, σε πείσμα οποιουδήποτε ρεαλισμού. Όμως η πολιτική, στην οποία εμπλέκεται ο Σολάλ, κλιμακώνεται όπως ο έρωτας –σφοδρή επιθυμία, κατάκτηση, απόλαυση, εξάντληση– και γι’ αυτό είναι αδύνατον να καλύψει το αδηφάγο του ανικανοποίητο – όπως δεν μπορεί να το καλύψει ούτε ο έρωτας, εξάλλου, παρά την επίμονη παρουσία του στη ζωή του. Ο Σολάλ περιφρονεί την κοινωνική του άνοδο, όσο ακριβώς την επιθυμεί. Ένας κανόνας τον ορίζει: το δέλεαρ της αποτυχίας. Μια ακαταμάχητη έλξη για την άβυσσο, που δυναμιτίζει την κοινωνική περιπέτεια και τη γραμμική του ανέλιξη. Μόνο προσωρινό μπορεί να είναι γι’ αυτόν το κοινωνικό παιχνίδι, αφού ο Σολάλ εκπέμπει τη διαφορά και την υπερβολή από όλους του τους πόρους. Ξένος παντού, ακόμη και στο κρεβάτι της αγαπημένης του –της ερωτευμένης γυναίκας που είναι η μόνη πραγματική γέφυρα με τη Δύση, αφού με την αγάπη της καταργεί και υπερβαίνει τον αντισημιτισμό–, ο Σολάλ δεν ανήκει πουθενά.

Albert Cohen «Σολάλ», εκδ. Εξάντας, σειρά Κλασική Βιβλιοθήκη
Ο κύριος, βέβαια, παράγοντας αυτής της αίσθησης του μη ανήκειν είναι η εβραϊκότητά του. Ο Σολάλ απεχθάνεται και ταυτόχρονα μισεί τον Εβραίο μέσα του. Ντρέπεται για τους οικείους του και συνάμα νιώθει ενοχή απέναντί τους· τους αποκηρύσσει, γίνεται ως και υβριστής, όπως όταν σχηματίζει μπροστά στον ραβίνο πατέρα του το σημείο του σταυρού για να επικυρώσει την αποκοπή του από την κοινότητα, και ταυτόχρονα ξαναγυρίζει αδιάκοπα στους κόλπους της με τίμημα την απώλεια όσων έχει αποκτήσει. Από την αρχή, ο Σολάλ γνωρίζει ότι για να υπάρξει στον ανοίκειο κόσμο των Εθνικών (αφού, βέβαια, πρώτα έχει κατακτήσει τις γυναίκες του) πρέπει να γίνει Γάλλος. Όταν επιτέλους ο πατέρας της αγαπημένης του του φέρνει το έγγραφο της πολιτογράφησής του, ο Σολάλ «κοιτάζεται προσεκτικά στον καθρέφτη για να δει με τι έμοιαζε ένας Γαλάτης», ή μάλλον τι σημαίνει να εγκαταλείψεις την απροκάλυπτη ετερότητα του Εβραίου προς χάριν μιας ανησυχητικής ενοποίησης, «δίχως διφορούμενα», με την κοινωνία της υποδοχής. Πώς μπορεί όμως να γίνει «καθαρός Γάλλος» ένας Εβραίος με τόσο βαριά κληρονομιά; Είναι δυνατή η αφομοίωση, η συμφιλίωση Εβραίου και «Εθνικού» στο ίδιο πρόσωπο;

Μέσα από τον Σολάλ, ο Αλμπέρ Κοέν μιλάει για τη διττή ταυτότητα, για τον διχασμό ανάμεσα στο εκεί και στο εδώ, στο πριν και στο μετά, για την αδυνατότητα της πλήρους αφομοίωσης. Ωστόσο, στο τέλος του μυθιστορήματος, η απόλυτη πτώση του ήρωα σημαίνει και τη νεκρανάστασή του· μέσα από τον εξευτελισμό του αναδύεται ως ο υπέρτατος ήρωας, έτοιμος πια να οδεύσει «προς το αύριο και τη θαυμάσια ήττα του». Επική ορμή, λυρική λεπτότητα, βέβηλο χιούμορ συνθέτουν ένα κορυφαίο έργο της λογοτεχνίας της εβραϊκής διασποράς.

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Τα 30+1 βιβλία του 2024
Τα 30+1 βιβλία του 2024

Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)

Η LAMDA Development παρουσίασε τον αφιερωματικό τόμο για το Αρχαιολογικό Μουσείο Χαιρώνειας
Η LAMDA Development παρουσίασε τον αφιερωματικό τόμο για το Αρχαιολογικό Μουσείο Χαιρώνειας

Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.