Χορεύοντας βαλς με τα αυτοκίνητα αγκαλιά

Φτηνές έως ανέξοδες, πλην όμως πρακτικές, εφαρμόσιμες και σωτήριες λύσεις για ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της καθημερινότητας στα ελληνικά αστικά κέντρα, το κυκλοφοριακό, καταθέτει ο πολιτικός μηχανικός - συγκοινωνιολόγος, Σταύρος Κωνσταντινίδης, στο νέο βιβλίο του: «Έξυπνοι δρόμοι για μια ανθρώπινη πόλη». Το βιβλίο περιλαμβάνει 29 εικονογραφημένες προτάσεις – λύσεις, καταδεικνύοντας τελικά ότι αρκεί η διάθεση, η ιδέα, η βούληση για να «ανασάνουν» οι ελληνικές πόλεις. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ATHENS VOICE Books και είναι το δεύτερο βιβλίο του. Προλογίζει ο Πέτρος Τατσόπουλος.

Μπορείτε να παραγγείλετε το βιβλίο από το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο της A.V.

Γράφει ο Σταύρος Κωνσταντινίδης (από την εισαγωγή του βιβλίου)

«Την τελευταία 20ετία, οι ελληνικές πόλεις παραμένουν εγκλωβισμένες στο αναχρονιστικό μοντέλο της αυτοκινητούπολης, αδυνατώντας να ενσωματώσουν σύγχρονες μορφές οργάνωσης της πόλης, προκειμένου να μην παραβλεφθεί η ανθρώπινη παράμετρος.

Σε ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο η πρωτοπορία του αστικού σχεδιασμού αναδεικνύει τη σημασία της εστίασης στην ανθρώπινη διάσταση. Το νέο όραμα συνοψίζεται στο ακόλουθο τετράπτυχο: ζωντανή, ασφαλής, βιώσιμη και υγιής πόλη. Οι τέσσερις αυτοί καθοριστικοί παράγοντες είναι χωρίς αμφιβολία εφικτό να ενισχυθούν σημαντικά, εφόσον μετατοπιστεί το ενδιαφέρον των πόλεων από την κλίμακα του ανθρώπου - οχήματος στη διάσταση του ανθρώπου – πεζού ή ποδηλάτη.

Πόλεις όπως η Κοπεγχάγη, η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο, η Μελβούρνη και το Παρίσι εδώ και χρόνια αναστρέφουν το δόγμα σχεδιασμού των δρόμων και του δημόσιου χώρου και επανασχεδιάζουν, αφαιρώντας λωρίδες αυτοκινήτων και χώρους στάθμευσης σε μια συνειδητή διαδικασία πριμοδότησης των ποδηλατών και των πεζών. Η ειλικρινής και γενναία αυτή στροφή αποτέλεσε το θεμέλιο μιας νέας αντίληψης για την ποιότητα ζωής και την αναζωογόνηση των δημόσιων χώρων, καθώς ο περισσότερος χώρος που προσφέρεται συντεταγμένα στους πολίτες καθιστά πιο ζωντανή την πόλη.

Πριν Η περιβαλλοντική ποιότητα ενός δρόμου εξαρτάται από τη λειτουργικότητα, την άνεση και την ασφάλεια που παρέχει στον άνθρωπο. Η διάσχιση ενός δρόμου διπλής κυκλοφορίας καθίσταται τις περισσότερες φορές δυσχερής και επικίνδυνη, καθώς πρέπει να ελεγχθούν ταυτόχρονα οι δύο αντίθετες κατευθύνσεις κυκλοφορίας. Πολλές φορές, μάλιστα, ο πεζός εγκλωβίζεται ανυπεράσπιστος στο μέσο του δρόμου.

Μετά Με την κατασκευή μιας ενδιάμεσης διαχωριστικής νησίδας αναβαθμίζεται αυτόματα το επίπεδο οδικής ασφάλειας και κατ’ επέκταση η περιβαλλοντική ποιότητα του δρόμου. Ο πεζός και ειδικά τα παιδιά και τα άτομα με ειδικές ανάγκες χρησιμοποιούν τη νησίδα ως καταφύγιο προστασίας και διασχίζουν το δρόμο με μία προσπάθεια πολύ απλούστερη και ασφαλέστερη. Ένα μικρό έργο, το οποίο ωστόσο εφαρμοσμένο σε εκατοντάδες διαβάσεις μιας πόλης θα προσέφερε άμεσα και εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Σε Δήμους της χώρας μας έχουν γίνει κάποιες φιλότιμες σημειακές προσπάθειες, αλλά εκλείπει η δυνατότητα σύλληψης του συνολικού σχεδίου και ο τρόπος εφαρμογής του. Κάποιοι Δήμαρχοι δεν έχουν εντάξει το θέμα ενεργά στην ατζέντα τους, ενώ άλλοι φαίνεται πως πιστεύουν στη μοντέρνα αντίληψη ανατροπής του δόγματος της αυτοκινητούπολης, αλλά, συνεθλιμμένοι από τις πιέσεις της δημοσιονομικής κατάστασης και την αδυναμία συγκρότησης ολοκληρωμένου σχεδίου, δεν μπορούν να υλοποιήσουν τις ιδέες τους. Σε κάθε περίπτωση, εκλείπει η θεώρηση του προβλήματος ως ενιαίου σε ολόκληρη τη χώρα κι εδώ εστιάζεται και η ευθύνη της κεντρικής διοίκησης και της πολιτικής κουλτούρας.

Συνεχίζουμε στην Ελλάδα να βλέπουμε την αναδιάταξη του αστικού περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου ως αποτέλεσμα του αθροίσματος μεμονωμένων έργων. Ακόμη και αν αύριο, στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, ως εκ θαύματος είχαμε μετρό, τραμ και θαλάσσια συγκοινωνία, τίποτα δεν εξασφαλίζει ότι θα γλιτώναμε από το καθημερινό σχιζοφρενικό κομφούζιο της Τσιμισκή. Χρειάζεται κάτι περισσότερο απ´ ό,τι πιστεύει κάποιος ανυποψίαστος παρατηρητής.

Στην πραγματικότητα χρειάζεται η πίστη στην άποψη ότι η πόλη και συγκεκριμένα το κέντρο της πρέπει να απαλλαγεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη χρήση του αυτοκινήτου. Στην προσπάθεια αυτή και στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου σχεδίου ποιότητας ζωής δεν επαρκούν, κατά τις παραδοσιακές αντιλήψεις, η μεμονωμένη αρχιτεκτονική ματιά ή η μηχανιστική συγκοινωνιακή θεώρηση, απαιτείται ένα πολύπλευρο και σύνθετο έργο με επιπρόσθετες κοινωνιολογικές, ψυχολογικές και οικονομικές προσεγγίσεις.

Πριν Τα μικροεργοτάξια (ανακαινίσεις και εκσκαφές) μέσα στην πόλη αποτελούν μία από τις πληγές της καθημερινότητας. Ο καθένας μεμονωμένα θεωρεί πως ενοχλεί προσωρινά και σημειακά, η πόλη όμως σε μια δεδομένη στιγμή επιβαρύνεται από δεκάδες μικροεργοτάξια, που υποβαθμίζουν τελικά μόνιμα την περιβαλλοντική ποιότητα και την αισθητική της εικόνα. Ταυτόχρονα, ο πεζός βρίσκεται αντιμέτωπος με υψηλές τιμές θορύβου, με απαράδεκτες εκπομπές σκόνης, με εμπόδια και κινδύνους κατά την κίνησή του.

Μετά Είναι αναγκαίο να θεσπιστούν απλές περιβαλλοντικές και αισθη- τικές προδιαγραφές και οι ενδιαφερόμενοι να αδειοδοτούνται από τους Δήμους με την κατάθεση mini μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ως ελάχιστοι στόχοι καθίσταται απαραίτητο να τεθούν οι ακόλουθοι: η διατήρηση του θορύβου σε ανεκτά επίπεδα, η υποχρεωτική προστατευ- τική επικάλυψη και του πιο μικρού έργου για συγκράτηση της σκόνης, η διατήρηση υψηλής αισθητικής ακόμη και στην εργοταξιακή περίφραξη και βεβαίως η αποκατάσταση των συνθηκών για την απρόσκοπτη κίνηση και ασφάλεια των πεζών με προσωρινές βοηθητικές κατασκευές.

Τα παραδείγματα είναι δίπλα μας. Το μοντέλο της Κοπεγχάγης είναι το πιο ολοκληρωμένο, εγγύτερο και προσφορότερο για τοπική προσαρμογή. Δεν έχουμε παρά να έλθουμε σε επαφή με μία τέτοια πόλη - πρότυπο και να ξεκινήσουμε άμεσα. Ο ενδιάμεσος χρόνος απραξίας συνιστά αναμφίβολα ευκαιρία για μια απευθείας «διασύνδεση» με τις πιο avant garde ευρωπαϊκές πρακτικές.

Μέχρι τότε, όμως, θα υπομείνουμε τον αστικό σουρεαλισμό, χορεύοντας βαλς με τα αυτοκίνητα αγκαλιά...»

O βουλευτής και συγγραφέας, Πέτρος Τατσόπουλος γράφει προλογίζοντας το βιβλίο:

«Είμαστε ό,τι τρώμε. Κατ’ επέκταση, είμαστε ό,τι βλέπουμε ή ό,τι αποφεύγουμε να δούμε, ό,τι έχουμε στον τραπεζικό μας λογαριασμό ή ό,τι δεν έχουμε, ό,τι νιώθουμε ή ό,τι δε νιώθουμε, ό,τι καταλαβαίνουμε ή ό,τι αρνιόμαστε πεισματικά να καταλάβουμε. Είμαστε μια αλυσιδωτή αντίδραση προς την ευφορία ή μια αλυσιδωτή αντίδραση προς την έκρηξη –με τον κάθε κρίκο της αλυσίδας να μας οδηγεί καθημερινά, ενσυνείδητα ή ασυνείδητα, προς τη μία ή προς την άλλη κατεύθυνση. Εμείς μπορεί να πιστεύουμε ότι γίνεται να τα βγάλουμε πέρα αγνοώντας συστηματικά κάποιους κρίκους ή θεωρώντας πως δεν επείγει η διευθέτησή τους –προέχουν άλλα, βρε αδερφέ!- μα κάνουμε λάθος. Δεν κρύβεται μονάχα ο διάβολος στις λεπτομέρειες. Κρύβεται η ίδια η κόλαση.

Σύμφωνα με μια έρευνα που είχε δημοσιευτεί πριν από μερικά χρόνια, η Ελλάδα είναι ταυτοχρόνως η πιο καθαρή και η πιο βρόμικη χώρα της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης. Η πιο καθαρή στους ιδιωτικούς χώρους, η πιο βρόμικη στους δημόσιους. Τουτέστιν, μπορεί να γυαλίζει σαν καθρέφτης και το πιο μικρό τασάκι στο σαλόνι, αλλά έξω από την πόρτα μας και πέρα από το μπαλκόνι μας εκτείνεται μια τεράστια χαβούζα. Ακούγεται σαν χλεύη για ένα λαό που οι πρόγονοί του ανακάλυψαν την ίδια την έννοια του δημόσιου –την έννοια του δήμου, την έννοια της αγοράς- , αλλά η σκληρή αλήθεια είναι πως ο ίδιος λαός έχει πάρει προ πολλού διαζύγιο με οτιδήποτε συνεπάγεται αυτή η έννοια, συμπεριλαμβανομένης της ευθύνης. Δε θα ξεχάσω ποτέ τον φίλο μου τον Απόστολο Δοξιάδη, στην παραλία του ΄Αη Γιάννη, στο Πήλιο, όταν ρώτησε με ειλικρινή απορία ένα συμπατριώτη μας γιατί πετάει τα άδεια μπουκάλια της μπίρας ακριβώς δίπλα σ’ ένα θηριωδών διαστάσεων κάδο απορριμμάτων και όχι μέσα στον κάδο, για να λάβει την αποστομωτική απάντηση: «Αυτό θα το κάνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση». Μάλιστα. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, το Κράτος, ο Θεός της Ελλάδας. Κάποιος άλλος, όχι πάντως εμείς.

Πολλοί πιστεύουν ότι είναι πλέον αργά. Οι πόλεις μας δεν καταστράφηκαν μέσα σε μια μέρα. Χρειάστηκαν δεκαετίες αυθαιρεσιών και γαϊδουριάς, για να πάρουν τη σημερινή απωθητική τους όψη. Θα χρειαστεί ανάλογο διάστημα για να αλλάξουν πάλι και το κόστος που θ’ απαιτηθεί, εν μέσω κρίσης, θα είναι απαγορευτικό. Σ’ εμάς δεν απομένει παρά να μοιρολογούμε. Να γκρινιάζουμε. Να κυκλοφορούμε στους δρόμους με μια διαρκή γκριμάτσα ξινίλας που τείνει να επικρατήσει παγκοσμίως ως το εθνικό μας logo. Εάν σε κάτι ωφελεί αυτό το μικρό βιβλίο, πέρα από το αισθητικό του εκτόπισμα, είναι ότι κονιορτοποιεί την παραπάνω πρόφαση. Πολλές φορές -μας εξηγεί- αρκεί να μετατοπίσουμε ελαφρά την οπτική μας γωνία. Τον τρόπο που βλέπουμε. Τον τρόπο που αξιολογούμε.

Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης, όπως κάθε ειδήμων που σέβεται τον εαυτό του, γνωρίζει ότι οι καλύτερες λύσεις, οι λειτουργικότερες, είναι συνήθως και οι απλούστερες, με κόστος ασήμαντο, αν όχι μηδενικό. Ορισμένες από τις παρεμβάσεις που προτείνει είναι τόσο σκανδαλωδώς απλές και φθηνές, ώστε ν’ αναρωτιόμαστε δικαίως αν δεν τις εφαρμόσαμε τόσα χρόνια, επειδή πραγματικά δεν τις βλέπαμε μπροστά μας ή επειδή επιλέγαμε να μην τις δούμε. Βλέπετε, αργά ή γρήγορα, η συζήτηση επιστρέφει στην ίδια πάντα ερώτηση. Τι προηγείται και τι έπεται; Η ασχήμια ή η εθελοτυφλία;»

Info Σταύρος Κωνσταντινίδης, «Έξυπνοι δρόμοι για μια ανθρώπινη πόλη» (εκδ. ATHENS VOICE Books)