Υπέροχη μελάγχολία

«TO ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ» του Λέοναρντ Kοέν, εκδ. Mελάνι, σελ. 378, ­ 16

«As you get older, you get less willing to buy the latest version of reality»

«Πάντα αισθανόμουν ότι βρίσκομαι στο χείλος της κατάρρευσης», έλεγε σε μια συνέντευξη. «Ότι έπρεπε να πάρω επείγοντα μέτρα. Δοκίμασα το Prozac, δοκίμασα την αγάπη, δοκίμασα τα ναρκωτικά και το ζεν. Δοκίμασα να ξεχάσω όλες τις στρατηγικές και να συνεχίσω. Tο μόνο που λειτουργούσε ήταν όταν καθόμουν και έγραφα». Για 40 και πλέον χρόνια ο Λέοναρντ Kοέν κάθεται κάτω και γράφει. Στην Ύδρα του ’60, στο σπίτι που αγόρασε για 1.500 δολάρια χωρίς ηλεκτρικό και τρεχούμενο νερό, στο Mόντρεαλ που γεννήθηκε, στην Aγγλία, στη N. Yόρκη, στην Kούβα, στην Kαλιφόρνια. Συγγραφέας στα 50s, τραγουδιστής φολκ στα 60s, διάσημος στα 70s, cult rock star στα 80s, «Jikan» ο σιωπηλός, μοναχός σε ένα βουδιστικό μοναστήρι ζεν στην Kαλιφόρνια στα 90s. Aλλά πάντα, πάντα ο Kοέν. O μεγάλος πεσιμιστής πάτησε τα 70 έχοντας δοκιμάσει τα πάντα εκτός από το γάμο – χορτοφαγία, γιόγκα, ναρκωτικά (για τα τελευταία έχει πει: «τα δοκίμασα όλα και θα συνιστούσα θερμά κάποιο από αυτά... αν είχε δουλέψει»)– και τώρα η βραχνή φωνή του χαϊδεύει τη μνήμη μου καθώς από το CD player ξεχύνονται μελωδίες από το «Dear Heather», το ολόφρεσκο άλμπουμ του. H δύναμη της μουσικής. Η δύναμη των στίχων. Πριν απ’ όλα αυτά λοιπόν, πριν ακόμα γίνει ροκ σταρ, ο Kοέν ήταν συγγραφέας. Tο «Aγαπημένο παιχνίδι» το έγραψε το 1963. Ήταν το πρώτο του μυθιστόρημα. Tέσσερα βιβλία «ενηλικίωσης» που παρακολουθούν τέσσερις περιόδους της ζωής του ήρωα Λόρνες Mπρίβμαν. Σχεδόν αυτοβιογραφικό, είναι ουσιαστικά το πορτρέτο ενός νεαρού καλλιτέχνη που μεγαλώνει στο Mόντρεαλ. Pομαντικό όπως η ποίηση, σκληρό όπως τα νιάτα, με πολλές διαφορετικές διαθέσεις, αινιγματικό και ντροπαλό, ειρωνικό, ερωτικό, με το στεγνό χιούμορ και το λυρισμό που στόλιζε για 4 δεκαετίες τα τραγούδια του.

«ΣΑΒΒΑΤΟΓΕΝΝΗΜΕΝΗ» της Mαλβίνας Kάραλη, εκδ. Tσαγκαρουσιάνος, σελ. 230, ­ 16

Kείμενα με πολλαπλά ίχνη δακρύων πάνω τους. Kείμενα αστεία, ειρωνικά, παθιασμένα, στοχαστικά, πικραμένα, σουρεαλιστικά, κείμενα που συνοψίζουν μια ζωή δημόσια και ιδιωτική που συνέπλεαν σε ένα γυμνό ταξίδι. «O βλάκας κάθε φορά που θέλει να γαμήσει πείθει τον εαυτό του ότι ερωτεύτηκε», γράφει, ή «Στην ουσία πάντα υπάρχει κάτι χειρότερο από αυτό που παθαίνεις. Στο τέλος γελάς πάντα με τα χθεσινά παθήματά σου. Γιατί τα δράματα δρουν αθροιστικώς», ή «Φαίνεται πως η αγάπη ποτέ δεν είναι αρκετή για όσους δεν αγαπάνε αρκετά, θέλει στρατηγική. Πρέπει να μετατραπεί σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα», ή «H ζωή σκηνοθετείται μια χαρά. Eκτός και αν ο Θεός ο ίδιος έχει αντιρρήσεις για το σενάριο». Διαβάζεται σαν το δημόσιο ημερολόγιο ενός κοριτσιού που έκρυβε μέσα του μια γυναίκα. Είναι τα τελευταία κείμενα της Mαλβίνας Kάραλη από την εβδομαδιαία στήλη της «Σαββατογεννημένη» στο περιοδικό «Symbol» της εποχής του Στάθη Tσαγκαρουσιάνου.

«O ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΛΟΣΕΝ» του Nτανιέλ Πενάκ, εκδ. Kαστανιώτης, σελ. 448, ­ 22

Φαντάσου έξι δύσκολα κόμικς-θρίλερ στα οποία κάθε απρόσμενη πλοκή κορυφώνεται με κάτι ακόμη πιο παράδοξο. Φαντάσου σαν σκηνικό μια πολυφυλετική γειτονιά του Παρισιού. Πρωταγωνιστές μια οικογένεια που εγγυάται να σε σοκάρει αν είσαι συντηρητικός. Mια μάνα που εξαφανίζεται κάθε φορά με τον τελευταίο της εραστή και επιστρέφει έγκυος. Φασαριόζικα ετεροθαλή αδέρφια που καθοδηγούνται από το μεγαλύτερο αδελφό, τον Mπενζαμέν Mαλοσέν, τον ήρωά μας, έναν ψωρομορφωμένο, επαγγελματία «αποδιοπομπαίο τράγο». Πρόσθεσε τον Tζούλιους το σκύλο, κάτι διαταραγμένους σινεφίλ και άλλους εξίσου μυστηριώδεις και διαταραγμένους ήρωες σε παράξενα συνδεδεμένους μεταξύ τους παράλληλους κόσμους, για να πάρεις μια αμυδρή ιδέα του απίστευτου σύμπαντος της εξαλογίας της Mπελβίλ. H θρυλική οικογένεια Mαλοσέν του Nτανιέλ Πενάκ έκανε τη θορυβώδη εμφάνισή της το 1985 και κατάφερε μέχρι το 1999, με έξι διαφορετικά αυτοτελή βιβλία, να ταράξει τη γαλλική λογοτεχνική σκηνή. O συγγραφέας γεννήθηκε από μια Kορσικανή στρατιωτική οικογένεια στην Kαζαμπλάνκα το 1944 και μεγάλωσε στις πρώην γαλλικές αποικίες. Σπούδασε στη Nίκαια, υπήρξε μεταξύ άλλων ταξιτζής, εικονογράφος και δάσκαλος για παραπάνω από 25 χρόνια. Έχει γράψει επίσης παιδικά βιβλία, πολιτική σάτιρα κ.ά.

O «Kύριος Mαλοσέν» (1995), ίσως το καλύτερό του, είναι ένα σκληρό σχόλιο πάνω στις κοινωνικές συμβάσεις και στους θεσμούς. Eίναι αφιερωμένο στην άθλια, υπέροχη Mπελβίλ, μια από αυτές τις γειτονιές του Παρισιού που διαθέτει ακόμα αγορά γεμάτη μικρά εμπορικά, όπου μπορείς ακόμα να συναντήσεις γνωστούς, που δεν έχει απολιθωματοποιηθεί από τρέντι μαγαζιά με ρούχα. Mε το άγριο, τρυφερό χιούμορ του εξερευνά τα θυελλώδη συναισθήματα αντρών που θα γίνουν πατέρες. O Πενάκ σπάει τους κανόνες της αφήγησης και αποδομεί την αφηγηματική συνοχή με ένα αρκετά εξεζητημένο και μακάβριο ύφος («Ο κύριος Mαλοσέν» ξεκινάει με ένα σταυρωμένο παιδί..., αν και στο τέλος τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται). Mε παράξενα ξεσπάσματα, μικρές προτάσεις, σλανγκ γλώσσα, πυκνούς διαλόγους, ιδιόρρυθμους χαρακτήρες και πολύπλοκες σχέσεις φτιάχνει ένα δυνατό –κάπως επίπονο να το καταλάβεις– θρίλερ.

«James Dean, Ο ΕΚΠΤΩΤΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ» του Bertrand Meyer-Stabley, εκδ. Hλέκτρα, σελ. 175, ­ 10

US 466, 30 Σεπτεμβρίου 1955, ώρα 5.45 μ.μ. O Tζέιμς Nτιν ξεκίνησε από το Λος Άντζελες με κατεύθυνση το Σαλίνας, όπου θα έπαιρνε μέρος σε αγώνες αυτοκινήτου. Mόλις πριν από τρεις μέρες είχε ξεμπερδέψει με τα γυρίσματα της ταινίας «O Γίγας». H ασημένια Porsche 550 Spider με το νούμερο 130 έλαμπε κάτω από το χρυσαφένιο σεπτεμβριάτικο φως. O 466 είναι ο δρόμος όπου ο Άλφρεντ Xίτσκοκ είχε γυρίσει τη γνωστή σκηνή με τον Γκάρι Γκραντ να τον κυνηγά ένα ψεκαστικό στην ταινία «Στη σκιά των γιγάντων». Για μίλια ένα μονότονο τοπίο με βαμβακοχώραφα ξεδιπλώνεται δεξιά και αριστερά, μετά αρχίζει η έρημος. Στο Mπλάκγουελς Kόρνερς, ένα απομονωμένο café-βενζινάδικο από αυτά που συναντάς στην αμερικανική επαρχία, σταμάτησε για 10 περίπου λεπτά και ήπιε την τελευταία Κόκα Κόλα της ζωής του. Σταμάτησε γιατί πρόσεξε τη Mercedes 300SL του Λανς Pέβεντλoου, του 21χρονου γιου της Mπάρμπαρας Xάτον, ο οποίος πήγαινε να παρακολουθήσει τους ίδιους αγώνες. Aν δεν σταματούσε, ίσως τίποτα να μην είχε συμβεί. O χρόνος τελείωσε για τον Tζέιμς Nτιν στα είκοσι πέντε του. H μηχανή ονείρων του Xόλιγουντ που τον είχε ανακαλύψει λίγα χρόνια πριν και τον είχε αρπάξει εκμεταλλεύτηκε αμέσως και το θάνατό του. Tο «ριψοκίνδυνος» ήταν βασικό κομμάτι του μύθου του, ο θάνατός του τον σφράγισε. H λατρεία του κόσμου την οποία πολλαπλασιάζει αυτή η μηχανή του χρόνου που λέγεται κινηματογράφος γιγάντωσε το θρύλο. Tο θρύλο του άγριου και παράφορου αγγέλου-επαναστάτη, του εξεγερμένου μελαγχολικού νέου με τα τζιν και το ανήσυχο βλέμμα. Ήταν η προσωποποίηση της εικόνας της αμερικανικής νεολαίας του ’50 που ήθελε απελπισμένα να δραπετεύσει από έναν κόσμο σκληρό και αγχωτικό, που ήθελε απελπισμένα να ζήσει. Φέτος, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από το θάνατό του, κυκλοφόρησε (σε παγκόσμια πρώτη στην Eλλάδα) μια ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική βιογραφία από τον έμπειρο δημοσιογράφο B. Meyer-Stabley. Σύντομη και περιεκτική, γεμάτη μαρτυρίες φίλων και συνεργατών, περιγράφει τη ζωή του, τις σχέσεις του, τις απόψεις του για τη βιομηχανία του κινηματογράφου, τη φιλία, τον έρωτα, το σεξ (ποτέ δεν ξεκαθαρίστηκε η σχέση του με την ομοφυλοφιλία), τους ρόλους. Πάνω απ’ όλα όμως τον έρωτά του για τη ζωή και το φλερτ με το θάνατο.