Η Σώτη δεν μασάει τα λόγια της

Πασίγνωστη και πολυσυζητημένη, στα σχεδόν 30 χρόνια παρουσίας της στην ελληνική λογοτεχνική σκηνή, από το «Άλφαμπετ Σίτυ» μέχρι το πιο πρόσφατο, το «Λούνα παρκ στο ιερό βουνό». Η Σώτη (που μοιάζει να έχει χάσει το επίθετό της!) διεκδικεί πέρα από τη συγγραφική «πολλές ιδιότητες»: αρθρογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφράστρια από τέσσερις γλώσσες, ερευνήτρια, επιμελήτρια εκδόσεων, δημοσιογράφος. Την απασχολούν ιστορικά φαινόμενα (αποικιοκρατία, σουφραζέτες, αστική παρακμή, σταλινισμός, εμφύλιος πόλεμος, εγκληματικότητα, θανατική ποινή, μετανάστευση), στα βιβλία της αναπλάθει αφηγηματικά ιστορικά γεγονότα μέσα από ιστορίες απλών ανθρώπων. Ανήσυχη, αιρετική, η Σώτη δεν μασάει τα λόγια της. Στα βιβλία, όπως και στα άρθρα της για την πολιτική, την κοινωνία, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, επιχειρεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει την εποχή, τον κόσμο και τι πραγματικά μας συμβαίνει… 

Το «Λούνα παρκ στο ιερό βουνό» είναι το τρίτο βιβλίο, μετά το «Εργοστάσιο των μολυβιών» (2000) και το «Σπάνιες γαίες» (2013), μιας εν εξελίξει τετραλογίας για τη Σοβιετική Ένωση, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Πατάκη. Τώρα, η Σώτη μάς μεταφέρει στην Τιφλίδα της δεκαετίας του 1980 για να μας αφηγηθεί την ιστορία μιας συνηθισμένης γεωργιανής οικογένειας τις τελευταίες μέρες της σοβιετικής Γεωργίας. Μέσα από τα γεγονότα της ζωής μιας νεαρής δημοσιογράφου που ερευνά «με καυκασιανό πείσμα» μια αποτυχημένη αεροπειρατεία –μέσα σ’ ένα περιβάλλον αδιαφορίας και κρυψίνοιας– ξετυλίγεται η ιστορία της χώρας της (το Τσέρνομπιλ, το άνοιγμα του Γκορμπατσόφ, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης). Παράλληλα όμως με το μυθιστόρημα «Το λούνα παρκ στο ιερό βουνό» κυκλοφόρησε και ο πέμπτος τόμος άρθρων με τίτλο «Σύντομη δεκαετία» από τις εκδόσεις ATHENSVOICE Books. Πρόκειται για συλλογή άρθρων με τα οποία αποπειράται να αποκαταστήσει την αλήθεια για το χθες και το σήμερα στο ομιχλώδες τοπίο των κληρονομημένων ιδεών. Η συγγραφέας αναλύει τις διεθνείς σχέσεις, την εξέλιξη των νοοτροπιών και τις μορφές της πολιτικής που αναδύθηκαν την τελευταία, «σύντομη» δεκαετία.

Σώτη, πιστεύεις ότι σήμερα οι νέοι έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για πολιτικά/ κοινωνικά βιβλία ή για μυθιστορήματα;
Για τίποτα δεν υπάρχει ενδιαφέρον... Εκτός αν έχουν βρει τον τρόπο να διαβάζουν αστραπιαία ή να διαστέλλουν τον χρόνο. Απ’ ό,τι έχω καταλάβει, δαπανάται τόσος χρόνος στην παρανάγνωση στο Ίντερνετ, στη συγγραφή σχολίων, στο Τwitter και τα τοιαύτα, ώστε όποιος καταφέρνει να διαβάζει βιβλία (και άρθρα με έρευνα και βάθος) είτε αρνείται να ακολουθήσει το ρεύμα, είτε έχει πραγματοποιήσει κάποιο θαύμα. 

Η καλή λογοτεχνία δεν έχει μηνύματα, έχει μια όσο το δυνατόν πιο διεισδυτική ματιά στην ανθρώπινη φύση

Η λογοτεχνία μπορεί να είναι εκτός από προσωπική και πολιτική;
«Πολιτική» λογοτεχνία κάνουν οι Κνίτες οι οποίοι δεν είναι μόνο τα μέλη της ΚΝΕ αλλά μια ευρύτερη, πολύ ευρύτερη, ομάδα απαίδευτων ανθρώπων που λένε διάφορες βλακείες περί στρατευμένης τέχνης. Ου γαρ οίδασι τι ποιούσι. Τούτου λεχθέντος, ό,τι κι αν γράφουμε, όποια ιστορία κι αν αφηγούμαστε, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον εαυτό μας και την οπτική μας για τον κόσμο. Αλλά δεν πρόκειται για «πολιτική», πρόκειται για βλέμμα πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση. Η καλή λογοτεχνία δεν έχει μηνύματα, έχει μια όσο το δυνατόν πιο διεισδυτική ματιά στην ανθρώπινη φύση. 

Ποια είναι τα 10 πιο σημαντικά πολιτικά βιβλία του 2019 που πρέπει να διαβάσουμε (εκτός από το δικό μας!)

Έχουμε και λέμε: 

1. Τζένη Λιαλιούτη, Ο «άλλος» ψυχρός πόλεμος - Η αμερικανική πολιτιστική διπλωματία στην Ελλάδα, 1953-1973 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Η Τζένη Λιαλιούτη ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με τις σχέσεις της Ελλάδας με τις ΗΠΑ.
2. Lucy Crehan, Φυτώρια ευφυΐας - Ένα ταξίδι στα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα του κόσμου, μετάφραση Μαρία Παπαηλιάδη (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Δεν συμφωνώ απαραιτήτως με τα εκπαιδευτικά μοντέλα, αλλά καλό είναι να ενημερωθούμε και ίσως να ξεστραβωθούμε.
3. Στέλιος Ράμφος, Μίμησις εναντίον μορφής Εξήγησι στο περί Ποιητικής του Αριστοτέλους (Αρμός). Δεν είναι «πολιτικό», αλλά όποιος θέλει να ασχοληθεί με το γράψιμο, καλό είναι να διαβάσει την «Ποιητική» και ύστερα αυτό το βιβλιαράκι.
4. Eamonn Butler, Adam Smith, μετάφραση Ξενοφών Μπαμιατζόγλου (Φιλελεύθερος Τύπος) Βιογραφία και παρουσίαση του έργου του Άνταμ Σμιθ.
5. Θάνος Βερέμης, 1940-1941: Ο πόλεμος των Ελλήνων (Μεταίχμιο). Δύσκολα χρόνια αλλά νοστιμότατη αφήγηση.
6. Κώστας Κωστής, Ο πλούτος της Ελλάδας: Η ελληνική οικονομία από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι σήμερα (Πατάκης). Το πώς καταφέρνουμε να είμαστε πάντα άφραγκοι.
7. Ελένη Βαρβιτσιώτη, Βικτώρια Δενδρινού, Η τελευταία μπλόφα: Το παρασκήνιο του 2015, οι συγκρούσεις, το Plan B (Παπαδόπουλος). Τι μας συνέβη εκείνη την annus horribilis και τι παρ’ ολίγο να συμβεί. 
8. Συλλογικό έργο, Τα Βαλκάνια στον Ψυχρό Πόλεμο, επιμ. Svetozar Rajak, Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου, Ειρήνη Καραμούζη, Ευάνθης Χατζηβασιλείου (Παπαδόπουλος) 
9. Étienne Gilson, Το πνεύμα της μεσαιωνικής φιλοσοφίας, μετάφραση Χρήστος Μαρσέλλος (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Επειδή γίνεται λόγος για δήθεν «επιστροφή στον Μεσαίωνα»...

Να προσθέσω όχι μόνο «το δικό μας», αλλά τα δικά μας; Τα προσθέτω!

10. Σύντομη δεκαετία (AthensVoice Βooks): τα άρθρα της τελευταίας χρονιάς
11. Μόνοι στον κόσμο: Ευρωπαίοι συγγραφείς, αντιαμερικανισμός και η αμερικανική μοναξιά (Πατάκης)

Έχει η λογοτεχνία τη δύναμη να μας ταρακουνήσει πολιτικά;
Νομίζω πως κοιμόμαστε (ζζζζζζ), αλλά ίσως είμαι άδικη. Έχω πάρα πολύ καιρό να συναντήσω άνθρωπο που να συνομιλεί για τη λογοτεχνία. Μπορεί να φταίω εγώ. Αλλά νομίζω ότι το συριζαϊκό κατεστημένο, είτε ως κυβέρνηση, είτε ως αντιπολίτευση, έχει εντείνει την προκλητική αμάθεια και την ευτέλεια της καθημερινότητας.