Ένας αναζωογονητικός βόρειος άνεμος

Γράφει η Χριστίνα Λιναρδάκη

«Η ποίηση είναι ένα φρεάτιο κι εμείς στεκόμαστε στο βάθος του», Έλιν Κβίκλουντ

Η σκανδιναβική λογοτεχνία είναι κυρίως γνωστή για το αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο έχει διαχειριστεί περίφημα και μάλιστα το έχει καθιερώσει σαν λογοτεχνικό είδος παγκοσμίως. Έτσι, ήταν μεγάλη έκπληξη για μένα το βιβλίο με τους νέους Σουηδούς ποιητές που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1990 ή λίγο νωρίτερα, ιδίως όταν διαπίστωσα την αποφασιστικότητά τους να εκφραστούν με μέσο την ποίηση, τη φρεσκάδα των ποιημάτων τους, το γεγονός ότι τα θέματα ήταν πραγματικά σύγχρονα και η διαπραγμάτευσή τους το ίδιο. Θα έλεγα, χαριτολογώντας, ότι ένας αναζωογονητικός βόρειος άνεμος φύσηξε στα ποιητικά μας πράγματα, τα δρόσισε και τους έδωσε διαφορετική πνοή.

Πριν προχωρήσω όμως, οφείλω να πω δυο λόγια για το σημαντικό έργο που επιτελούν οι εκδόσεις Βακχικόν με τις συγκεκριμένες ανθολογίες νέων ποιητών. Πρόκειται για μια εκδοτική σειρά που δωρίζει –αυτή είναι η σωστή λέξη, δωρίζει– στην ελληνική γλώσσα νέους ποιητές από διάφορες χώρες. Μάλιστα, η συγκεκριμένη ανθολογία είναι η όγδοη από τα 12 συνολικά βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι στιγμής στη σειρά. Να σημειώσω επίσης ότι το Βακχικόν είναι ο μόνος εκδοτικός οίκος με τόσο στιβαρό πυλώνα μεταφρασμένης ποίησης (μην ξεχνάμε και τη σειρά «Ποίηση απ’ όλον τον κόσμο») στην Αθήνα, γιατί στη Θεσσαλονίκη υπάρχει και το Σαιξπηρικόν, με τέσσερα από τα δέκα βιβλία που τυπώνονται να είναι μεταφρασμένη ποίηση.

Χρησιμοποίησα τη λέξη «δωρίζεται» γιατί η μετάφραση είναι ακριβώς αυτό: ένα δώρο, η παρουσίαση ενός διαφορετικού, συχνά αναπάντεχου, τρόπου σκέψης στο σχήμα μιας άλλης γλώσσας. Η μετάφραση νέων ποιητών είναι δύο φορές δώρο γιατί μας επιτρέπει να δούμε απόψεις του κόσμου που ζούμε εμείς εδώ, τώρα. Διευρύνει επομένως τη ματιά, τον νου και το συναίσθημά μας και επιτρέπει την πληρέστερη οπτική του κόσμου στον οποίο ζούμε.

Η παρουσίαση του βιβλίου στο πλαίσιο του 48ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο έγινε με την παρουσία των έξι από τους 14 νέους ποιητές της ανθολογίας. Πρόκειται για τους Αράτσο Αρίφ, Έλιν Κβίκλουντ, Ντάνιελ Μορς, Μερίμα Ντιζντάρεβιτς, Σάρα Σέικι και Φελίσια Στένροθ. Κάποιοι από αυτούς (όπως οι Αράτσο Αρίφ και Φελίσια Στένροθ) έχουν κάνει σπουδές λογοτεχνικής γραφής σε πανεπιστήμια της Σουηδίας, άλλοι (όπως η Έλιν Κβίκλουντ) ασκούν και κριτική λογοτεχνίας. Η Μερίμα Ντιζντάρεβιτς, η οποία πήγε στη Σουηδία ως πρόσφυγας από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη το 1993, εργάζεται σήμερα εκεί ως βιβλιοθηκονόμος. Η Σάρα Σέικι είναι μουσικός, γράφει μουσική για τον κινηματογράφο. Ο Ντάνιελ Μορς είναι ο μόνος από τους έξι που έχει εκδώσει δύο αυτοτελείς ποιητικές συλλογές.

Από πλευράς θεματολογίας, η Αράτσο Αρίφ ασχολείται με το θέμα της γυναικείας ταυτότητας, έχοντας ως σημείο αναφοράς τη βία προς το γυναικείο σώμα. Ο Ντάνιελ Μορς ασχολείται επίσης με τη βία προς το σώμα από την οπτική της κουήαρ ποίησης, εγγράφοντας μέσα της την έννοια της σεξουαλικότητας. Η Έλιν Κβίκλουντ και η Φελίσια Στένροθ προβληματίζονται για την επίδραση του φωτός στην ποίηση, το πώς δηλαδή το φως χρησιμοποιείται για να υποβάλλει την εμπειρία του πόνου και του πένθους. Η Σάρα Σέικι μετατρέπει στα ποιήματά της την οργή για τις αδικιες του κόσμου σε διάπυρη γλώσσα, ενώ η Μερίμα Ντιζντάρεβιτς θίγει τη μοναξιά, το χάσμα των γενεών, το θέμα του βιωμένου τόπου.

Θα ήθελα να κλείσω αυτή τη σύντομη εισαγωγή με την απάντηση της Φελίσια Στένροθ, σε ερώτηση που της απηύθυνα για την ποίησή της: «Πιστεύω ότι η ποίηση είναι πάντα α-ρεαλιστική, και ότι τα ποιήματα μπορούν να ανοιχτούν προς διαφορετικούς τρόπους σκέψης, εάν λειτουργούν με άλλους τρόπους και όχι απλώς «ρεαλιστικά». Τώρα που το σκέφτομαι, δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι υπάρχει κάποιο είδος ποίησης που να είναι αμιγώς «ρεαλιστικό». Η ανάμειξη σώματος, νου και φύσης στα ποιήματα μπορεί σίγουρα να θεωρηθεί υπερρεαλιστική. Προσωπικά, θέλησα να συνδυάσω τα τρία αυτά στοιχεία προκειμένου να μπορέσω να γράψω για την απώλεια, τη θλίψη, το τοπίο, το φως». Νομίζω ότι αυτή η απάντηση δίνει μια πολύ καλή ιδέα της ποίησης των νέων Σουηδών ποιητών που φιλοξενούνται στην ανθολογία.