«Ιστορίες για παιδιά» της Άνθιας Ναυρίδη

Η Έφη Λάγιου-Λιγνού, ο Άλκης Παναγιωτόπουλος και ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος εξηγούν γιατί το βιβλίο της Άνθιας Ναυρίδη «Ιστορίες για παιδιά» (εικονογράφηση Σμαράγδα Ναυρίδη) στις εκδόσεις Εν πλω, βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν μεγάλα θέματα της ζωής, αλλά και γιατί πρέπει να το διαβάσουν μαζί με τους γονείς.

Η Έφη Λάγιου-Λιγνού* για το βιβλίο:

«Ιστορίες “απατηλά” απλές μπορούν να διακινήσουν έντονα συναισθήματα και να λειτουργήσουν καθαρκτικά, προσφέροντας ανακούφιση, μέσω των αντίστοιχων ταυτίσεων. Τέτοιες θεωρώ ότι είναι οι τρεις ιστορίες που έγραψε η Άνθια Ναυρίδη για σας και τα παιδιά σας. Φαινομενικά απλές, συμπυκνώνουν με μεστό τρόπο αντιπροσωπευτικά θέματα, συναισθηματικών εμπειριών και κρίσεων της παιδικής ηλικίας. Είναι ιστορίες που διευκολύνουν την ψυχική διαπραγμάτευση, αναδεικνύουν την ανάγκη να μοιραζόμαστε, προσφέρουν ανακούφιση από το φθόνο και τη ζήλεια, ενώ διευκολύνουν το παιδί να συμβιβαστεί με την εξωτερική πραγματικότητα».

* Η Ε.Λ. -Λ. MpsychPsych είναι Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων, Εφήβων κλινικού έργου Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία»

 Ο Άλκης Παναγιωτόπουλος* για το βιβλίο:

«…Καλαίσθητος τόμος μικρού τετράγωνου σχήματος, βολικού για την επιδιωκόμενη χρήση του: να το διαβάσουν η μαμά ή ο μπαμπάς στο παιδί. Περιλαμβάνει τρεις ιστορίες για παιδιά (έως 5-6 ετών υποθέτω), τις οποίες συνδέει αντίστοιχα με τρία παραινετικά κείμενα για τους γονείς.

…Η Σμαράγδα Ναυρίδη περιέβαλε κυριολεκτικά τα κείμενα με τις ζωγραφιές της. Ζωγραφιές με χρώματα οργιαστικά, ατμοσφαιρικές, που σε τραβούν, σε ρουφούν και σε βυθίζουν στον ονειρικό κόσμο των ιστοριών της αδελφής της.

…Θα σταθώ λίγο ακόμη στην εικονογράφηση, ειδικά στην εικόνα του εξωφύλλου: ένα παιδάκι, το αγοράκι του ουράνιου τόξου, ανηφορίζει σε μονοπάτι που φαίνεται να οδηγεί σ’ ένα οίκημα. Η ίδια εικόνα βρίσκεται και στη σελίδα 16. Είναι η μόνη εικόνα που δεν συμπίπτει, εμφανώς τουλάχιστον, με την ιστορία που εικονογραφεί, αλλά ούτε και με τις υπόλοιπες περιεχόμενες ιστορίες.

Μας αφήνει ελεύθερους, λοιπόν, να εικάσουμε:

Το αγοράκι πηγαίνει στο σχολείο να ζητήσει βοήθεια από τους φίλους του.

Αλλά το φεγγάρι και τ’ αστέρια πώς δικαιολογούνται; Ασφαλώς δεν πρόκειται για νυχτερινό σχολείο. Επίσης δεν μου φαίνεται για καλλιτεχνική «αυθαιρεσία» της Σμαράγδας. Τότε πώς «κολλάει» η εικόνα στη συγκεκριμένη ιστορία; Και γιατί επιλέχθηκε για εξώφυλλο; Θα αποτολμήσω μιαν ερμηνεία.

Δείτε το οίκημα, ζωγραφισμένο σε στυλ Naif, όπως θα ζωγράφιζε ένα σπίτι ένα παιδάκι. Προσέξτε όμως την “ανιμιστική” ζωντάνια που αποπνέει και τις συνδηλώσεις του τρόπου με τον οποίο έχει αποτυπωθεί: είναι κτισμένο σε ύψωμα, μισοκρύβεται πίσω από το ανηφορικό μονοπάτι, που δεν φαίνεται να οδηγεί κατευθείαν στην πόρτα του. Παρ’ όλα αυτά μοιάζει να επικοινωνεί με το αγόρι που, επαναλαμβάνω, ανηφορίζει το μονοπάτι, σα να το καλεί ν’ αγωνιστεί για να το φτάσει και να βρει καταφυγή στην ασφάλεια και τη θαλπωρή της εστίας του.

Εικάζω, λοιπόν, ότι η εικόνα επιφανειακά μόνο συνδέεται με την πρώτη ιστορία. Στην πραγματικότητα αναφέρεται στη σύνολη λειτουργία του βιβλίου και εικονογραφεί τον τίτλο: γονείς και παιδιά συναποτελούν την οικογένεια. Το σπιτικό, όμως, η εστία οικοδομείται σταδιακώς και ανεπαισθήτως, όπως θα έλεγε ο ποιητής, από μικρά και μεγάλα καθημερινά συμβάντα, και είναι οι γονείς που παίζουν τον καθοριστικό ρόλο σ’ αυτό.

Ιστορίες [λοιπόν] για παιδιά …και για τους γονείς τους, παρά τον τίτλο της πρώτης ιστορίας και παρά τον παραδοσιακό τρόπο με τον οποίον αυτή εκκινεί: «Μια φορά και έναν καιρό ήταν ένα ουράνιο τόξο…».

Αλλά, γιατί Ιστορίες και όχι παραμύθια, όπως ίσως αρμόζει σ’ αυτή την ηλικία; Για ποιο λόγο η Άνθια επέλεξε το: Ιστορίες;

Την απάντηση δίνει, νομίζω, η κα Έφη Λάγιου - Λιγνού στον οξυδερκή πρόλογό της:

“Ιστορίες “απατηλά” απλές μπορούν να διακινήσουν έντονα συναισθήματα και να λειτουργήσουν καθαρκτικά, προσφέροντας ανακούφιση, μέσω των αντίστοιχων ταυτίσεων. Τέτοιες θεωρώ ότι είναι οι τρεις ιστορίες που έγραψε η Άνθια Ναυρίδη για σας και τα παιδιά σας.

Φαινομενικά απλές, συμπυκνώνουν με μεστό τρόπο αντιπροσωπευτικά θέματα, συναισθηματικών εμπειριών και κρίσεων της παιδικής ηλικίας. Είναι ιστορίες που διευκολύνουν την ψυχική διαπραγμάτευση, αναδεικνύουν την ανάγκη να μοιραζόμαστε, προσφέρουν ανακούφιση από τον φθόνο και τη ζήλεια, ενώ διευκολύνουν το παιδί να συμβιβαστεί με την εξωτερική πραγματικότητα.”

Δεν πρόκειται, λοιπόν, για «απατηλά απλές» ιστορίες, όπως εύστοχα τις χαρακτηρίζει η κα Λιγνού, αλλά για πραγματικές ανθρώπινες καταστάσεις, που έχουν περιβληθεί το ένδυμα του παραμυθιού και διαθέτουν το “παρά-λογον", που είναι όμως απολύτως φυσιολογικό και θεμιτό για τα παιδιά. Η έντονη παρουσία των «καταστάσεων» λειτουργεί σε βάρος της πλοκής, κάτι το οποίο μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά για τα σημερινά παιδιά που βομβαρδίζονται από συγκεκριμένου τύπου έργα στην τηλεόραση και έχουν εθιστεί σε αυτά.

Η «αδυναμία» αυτή όμως, αν μπορεί να θεωρηθεί αδυναμία, αντισταθμίζεται από ένα άλλο χαρακτηριστικό, ένα προσόν: Είναι ιστορίες “ανοιχτές”.

“Ανοιχτές”, γιατί η πλοκή τους είναι τόσο χαλαρή που επιτρέπει τη γονική παρέμβαση και τον εμπλουτισμό τους ανάλογα με τη φαντασία του γονέα και την απαίτηση του παιδιού.

Τελικά, σκέφτομαι ότι το βιβλίο αυτό, όταν το πάρεις στα χέρια σου και αρχίσεις να το ξεφυλλίζεις, φαίνεται “περίεργο”: με ανοιχτές ιστορίες και “οδηγίες χρήσης” για τους γονείς, δεν είναι απλά για να περάσει ευχάριστα την ώρα του το παιδί. Είναι για να σφυρηλατήσει τη σχέση γονέα και παιδιού. Είναι για να συμβάλει στην οικοδόμηση και τη διαμόρφωση του σπιτικού, της εστίας.

Έτσι σημασιοδοτείται ο ανοιχτός χαρακτήρας των ιστοριών, αλλά και η εικόνα του εξωφύλλου.

Η Άνθια με το παιδικό βιβλίο αυτό έκανε την αρχή ενός εξαιρετικά ενδιαφέροντος πειράματος, από άποψη παιδαγωγική και ψυχολογική, αλλά και εξαιρετικά πολύπλοκου και σύνθετου, τη συνέχεια του οποίου θα περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον. Προς το παρόν εύχομαι στο βιβλίο να είναι καλοτάξιδο, όπως του αξίζει, και ευχαριστώ την Άνθια που με τίμησε προτείνοντας μου να συμμετάσχω στην παρουσίασή του».

Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος για το βιβλίο:

«Το βιβλίο της Άνθιας Ναυρίδη “Ιστορίες για παιδιά και τους γονείς τους” σε εικονογράφηση Σμαράγδας Ναυρίδη (Εκδόσεις Εν Πλω) μιλά απευθείας στην καρδιά για μεγάλα θέματα με τρόπο απλό. Η πρώτη ιστορία με το κίτρινο χρώμα του ουράνιου τόξου που χάνεται μιλά για το “μαζί”, τη συνεργασία και την ομαδικότητα, οι οποίες μπορούν να μας βοηθήσουν να αποκαταστήσουμε τη φύση. Η δεύτερη ιστορία με τα βατραχάκια μιλά για τη συνάντηση με τον «άλλο» και την πρώτη φιλία.

Η τρίτη ιστορία με τις πυγολαμπίδες μιλά για τη σχέση με το γονιό και τη “σύγκριση” μαζί του. Θέματα που απασχολούν το μικρό παιδί, το οποίο ως αναγνώστης θα αναγνωρίσει στις τρυφερές και ευαίσθητες ιστορίες δικά του θέματα και συναισθήματα. Το παιδί αποδέκτης θα δώσει τις δικές του εξηγήσεις, τις δικές του προεκτάσεις, τις δικές του λύσεις.

Υπέροχη η εικονογράφηση, εικαστικά άρτια, βοηθά το παιδί στη μέθεξή του στη Τέχνη αλλά και στο ταξίδι του στις ιστορίες. Το παιδί του Ουράνιου τόξου, τα βατραχάκια, η μαμά αλλά και η κόρη πυγολαμπίδα θα γίνουν οι καλύτεροι φίλοι του μικρού αναγνώστη».

*Ο Α. Π. είναι Γενικός Διευθυντής της Σχολής Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου

Οι φωτογραφίες είναι από την παρουσίαση του βιβλίου στο Polis Αrt Café (Στοά Βιβλίου)